Finansın dijitalleşmesi Fintech: Bankalar ve düzenleyici otoriteler için içerimleri
Finansal sektörün dijital dönüşümü, kapitalizmin finansman modelini ciddi şekilde etkileyecek bir içerime sahiptir. Basel Bankacılık Gözetimi Komitesi (BCBS) bu Mayıs ayında yayımladığı bir raporda bu konuyu enine boyuna tartışmakta ve hem bankacılık ve bankalar hem de düzenleyici otoriteler için yol haritası sunmakta ve uyarılarda bulunmaktadır.
Dijital hazırbulunuşluk
Dijitalleşme kavramı dört evreden oluşuyor: (i) Bilginin, fiziksel ortamdan dijital ortama aktarımını ifade eden dijitizasyon; (ii) dijital ortamdaki bilginin işlenerek iş süreçlerini güçlendirmesini ifade eden dijitalizasyon; (iii) Dijital teknolojilerin değişim ve fırsatlarından stratejik bir yaklaşımla ve önceliklendirilmiş bir şekilde azami düzeyde yararlanmak için bunların toplum üzerindeki mevcut ve gelecekteki olası etkilerini göz önünde bulundurarak; iş faaliyetleri, süreçleri, yetkinlikleri ve modellerinin esaslı ve hızlandırılmış dönüşümünü ifade eden dijital dönüşüm ve nihayet (iv). Teknolojik veya dijital dönüşümü yaşayan bir organizasyonun iç paydaşları itibariyle kurumsal ve kişisel düzeyde dijital süreç ve işleyişe hazır olma düzeyini ifade eden dijital hazırbulunuşluk. Fintech ise finansal piyasalar ve kurumlar ile finansal hizmetlerin sağlanması üzerinde maddi etkisi olan yeni iş modelleri, uygulamalar, süreçler veya ürünlerle sonuçlanabilecek teknolojik olarak etkinleştirilmiş finansal inovasyonu ifade ediyor.
Dijital teknolojilerin finansa uygulanması, finans kesimindeki bankacılık hizmetleri ile düzenleyici kuruluşların regülasyon ve murakabe fonksiyonlarını üç farklı bağlamda çarpıcı şekilde dönüştürüyor: Finansal hizmetler, ürünlerin yanı sıra bunların dağıtım kanalları; yeni teknoloji sağlayıcılar, üçüncü taraf hizmet sağlayıcıların finans sistemine girişi; dijital teknolojilerin riskleri yönetme, azaltma ve denetlemede artan kullanımı.
BCBS 2018 yılında iyi fintech uygulamalarına ilişkin bir rapor yayımlayarak dijital teknolojilerin finansa etki trendine dikkat çekmişti. 2019 ile 2023 yılları arasında fintech şirketlerine yapılan yatırımların toplamı 865 milyar doları buldu. Bu rakam, 2013 ile 2018 arasında yapılan yatırımın iki katından fazla. Büyük teknoloji şirketleri, fintech firmaları, banka dışı finans kurumları ve hizmet sağlayıcılar, finansal hizmetlerin sağlanmasında beraber artan ara-bağlantı halkaları eşliğinde giderek artan bir rol oynuyor.
Finansın dijitalleşmesi
Teknolojik yenilik, bankacılık hizmetlerinin sunumunu üç geniş kanal aracılığıyla dönüştürüyor: (i) finansal hizmet ve ürünler kümesinin yanı sıra bunların sunulduğu dağıtım kanallarında bir genişleme; (ii) bu hizmetleri sunan yeni teknolojik tedarikçilerin gelişi (örneğin büyük teknoloji şirketleri, fintech'ler ve üçüncü taraf hizmet sağlayıcılar); ve (iii) riskleri yönetmek, azaltmak ve denetlemek için dijital yeniliklerin artan kullanımı.
Dijital finansın 2023 yılındaki büyüklüğü 3,8 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Dijital finans piyasasını yönlendirmede mobil ödeme çözümlerinin giderek daha fazla benimsenmesi, başlıca rolü oynuyor.
En büyük dijital finans üreticileri ve büyük pazar
En iyi dijital finans üreticileri, PayPal Holdings, Inc., Square, Inc, Ant Group Co., Ltd., Stripe, Inc., Adyen N.V., Robinhood Markets, Inc., Revolut Ltd, TransferWise Ltd, Klarna Bank AB, SoFi'dir. Technologies, Inc. firmalarıdır. Önümüzdeki 10 yıllık süre içinde dijital finans pazarından en fazla payı mobil ödeme alacak ve 2031 yılında 3,7 milyar dolar gelir değeriyle 10,5 milyar dolarlık dijital finans pazarında yüzde 35 civarında bir paya sahip olacak.
Türkiye için içerimler
Türkiye hem Avrupa Birliği tam üye adayı hem de bölgesindeki en kayda değer ekonomi olması dolayısıyla fintech trendini yakından takip etmektedir. Finansal sektörün dijitalleşmesi, niyetlendiği takdirde kayıt dışılığı Avrupa Birliği düzeyine indirmeye ve yasadışı ekonomik faaliyetleri tamamıyla tespite imkan vereceği anlaşılmaktadır. Ne var ki, dijital paralar, kripto paralar, devletlerin kontrolü altındaki düzenlenmiş piyasaların yanı sıra özel sektörün kontrolü altındaki düzenlenmemiş paralel piyasaların ortaya çıkması, kapitalizmin yeni bir dönüşüm yaşadığını da göstermektedir. Doğası gereği gelişmeleri birkaç adım geriden takip eden düzenleyici otoritelerin, bu takip süresini minimize etmelerinde büyük bir zorunluluk vardır. Aksi halde, düzenleme, gözetim ve denetim zafiyeti geriden gelen ve uyum sorunu yaşayan ekonomileri daha güçlü şekilde vuracaktır.