Evergrande yeni bir Lehman olabilir mi?

305 milyar dolarlık tutarıyla, dünyanın en borçlu emlak geliştiricisi China Evergrande Group, içinde bulunduğu likidite krizinin, borç temerrüdüne yol açacağına dair endişelerin artmasıyla Çarşamba günü kredi notunun birkaç gün içinde ikinci kez düşürülmesine yol açtı.

Türkiye’nin dış borçlarının (devlet + özel sektör) toplamının 440 milyar dolar olduğunu düşünecek olursak tek bir şirketin 305 milyar dolarlık borcu ve taahhütleriyle iflasının büyüklüğünü daha iyi anlayabiliriz.

Bu ay faiz geri ödemelerini gerçekleştiremeyen Evergrande, 30 gün içerisinde de yeniden yapılandırmaya gidemezse bu borçlar temerrüde düşecek. Çin’de halihazırda 1.300 proje yürüten Evergrande’ın iflas etmesi durumunda proje aşamasında firmadan konut alan yaklaşık 1,6 milyon Çin vatandaşı mağdur olacak. Bunun yanında firmanın yüz binlerce işçisine, on binlerce sağlayıcılarına, 171 yerel banka ve 121 finansal kuruma borcu bulunuyor. Bu da olası bir iflasın genel ekonomiye olumsuz yansımaları olacağı anlamına geliyor. Alman bankası Deutsche Bank’a göre eğer Evergrande batarsa bu dünya tarihinin bugüne kadarki en büyük şirket iflası olacak.

Evergrande, borsaya yaptığı açıklamada, 23 Eylül’de vadesi dolan faiz ödemesi için yuan cinsinden tahvil sahipleri ile anlaşmaya varıldığını duyurdu fakat ne kadar faizin ödeneceği ya da ödemenin ne zaman yapılacağı konusunda bilgi vermedi. Bu yönüyle şeffaf olmayan ve muğlak ifadeler ile geçiştirilmeye çalışılan açıklama piyasaları tatmin etmedi. Fitch Ratings, Evergrande’nin notunu, temerrüdün sadece iki üst çentiği olan CC’ye indirdi. Hareket, Moody’sin şirketin notunu üç kademe aşağıya CA’ya düşürmesinden sadece bir gün sonra geldi, bu da “muhtemelen temerrüde veya çok yakın” anlamına geliyor. S&P, 5 Ağustos’ta notunu iki seviye düşürerek CCC’ye düşürdü, bu diğer iki kuruluştan biraz daha olumlu bir not.

2008-2009 küresel krizi, Amerikan bankası Lehman Brothers’ın batmasıyla başlamıştı. Lehman’ı batıran da geri ödenmeyen mortgage (konut) kredileri gibi gözükse de esasen çılgınca ve mesnetsiz yapılan türev işlemlerinin ve bu işlemlere en yüksek kredi derecelendirme notu veren üç büyük kredi derecelendirme kuruluşunun yapısal olduğu anlaşılan sorunlarıydı.

Yaklaşık 10 gündür uluslararası medyada Evergrande’nin muhtemel iflasının Çin’in “Lehman Brothers anı” olup olmadığını inceleyen yazılar ve analizler yayınlanıyor. 1929 buhranı kadar önemli bir olay olan ve yapısal sorunlara işaret eden bu çöküş tüm Dünya’ya sirayet ederek bugüne kadar süren finansal genişleme döneminin başlangıcı olmuştur.

Lehman’ın, inşaat sektöründen çok daha kompleks olan finansal sistemin göbeğinde olması etkisinin artmasına sebep olan önemli bir etken iken Lehman ve Evergrande için ortak gözüken nokta, sektördeki diğer oyuncuların da aynı yapısal sorunlara sahip olma ihtimalidir. Yani eğer Evergrande iflas tehlikesi yaşıyorsa, sektörün diğer oyuncuları da aynı tehdit altında olabilir. Bu düşünce ise risk algısında bozulmaya ve aynı risk oranına sahip olmasa bile sektörün diğer oyuncularının yapılarının bozulmasına yol açabilir. Bulaşıcı etkinin Çin devletini ve piyasayı ne kadar etkileyeceğine bağlı olarak Çin hükümeti elini taşın altına koyacaktır. Zira günlerdir sessizliğini koruyan hükümet yazıyı kaleme aldığım 24 Eylül itibariyle şirkete denetçi göndermeye karar vermiştir. Umarız ki alacaklıları ABD’nin finansal kurumları olsa da Çin hükümeti bulaşıcılık etkisini de göz önüne alarak salgından bitap düşmüş küresel finansal sistemini etkileyecek adımlardan uzak durur.