Enflasyon hedeflemesi

Birincisi politika uygulayıcılarının daha iyiyi yapma konusunda teşvik eden bir unsur olmasıdır. İkincisi demokratik toplumlarda devlet görevlilerinin yapmış oldukları işlerin hesabını vermeleri gerekmektedir. Bu durumda merkez bankaları uyguladıkları politika hedeflerini, zaman zaman değişen politika araçlarını ve alınan karar değişikliklerinin nedenlerini açıklamaları gerekmektedir. Enflasyon hedeflemesinde, merkez bankalarının sorumluluklarına ilişkin iki farklı uygulama bulunmaktadır. Buna göre, hükümet yetki veren “principal”, merkez bankası ise hükümetin ajanı olarak nitelendirilmektedir. Bu ilişki çerçevesinde iki farklı sorumluluk uygulaması bulunmaktadır. Bunlardan; birincisi, tıpkı Yeni Zelanda da olduğu gibi hükümet ile merkez bankası arasında resmi anlaşma bulunmasıdır. Anlaşma ile merkez bankasının sorumlu olduğu yükümlülükler ve başarısızlık halinde cezai yaptırımların ne olması gerektiği belirlenmektedir. İkincisi, hükümet ve merkez bankası arasında resmi bir anlaşma olmadan, merkez bankası nihai hedefinin fiyat istikrarı olduğunu ve istikrarın sağlanmasına ilişkin uygulayacağı para politikasını açıklamaktadır. Böylece, kamuoyunun beklentileri etkilemeye çalışılmaktadır. Böyle bir yöntemi uygulayan ülkeler arasında İngiltere, Kanada ve İsveç gibi ülkeler bulunmaktadır.

Merkez bankalarının hesap verebilir olması ise hazırlamış oldukları periyodik yayınların kamuoyuna sunulması ile sağlanmaktadır. Birçok ülke uygulanan para politikasına ilişkin gelişmeleri bu periyodik yayınlar vasıtasıyla kamuoyuna ulaştırmaktadır. Söz konusu politikayı uygulanan ülkelerde, düzenli olarak “Enflasyon Raporu” ya da benzeri dokümanlar yayınlanmaktadır. Bu raporların içeriğinde, ekonomik duruma ilişkin ayrıntılar bulunmakla birlikte para politikası faaliyetleri ve enflasyonun sonuçları açıklanmaktadır. Hazırlanan bu raporlar uygulanan politikanın kamuoyu tarafından izlenmesini sağlamaktadır.

Enflasyon hedeflemesinin uygulanması durumunda gerekli diğer bir unsur da uygulanan politika kapsamının ve sonuçlarının kamuoyuna açıklanmasıdır. Merkez bankasının, para politikası hedefini ve bu hedefe nasıl ulaşacağını açıklaması şeffaflığı arttırmaktadır. Bu politikanın gereği olan açıklık ilkesi doğrultusunda, uygulanan politikaya ilişkin ilerlemeleri kamuoyuna rapor olarak sunmaktadır. Merkez bankası tarafından sunulan bu raporların, açık ve tarafsız şekilde kamuoyuna açıklanması uygulanan programın başarısını arttırmaktadır. Birçok ülkede medya ve diğer iletişim kanalları vasıtasıyla para politikasına ilişkin gelişmelerin kamuoyuna ne şekilde açıklandığı görülmektedir. Yılda, 4 ya da 2 defa olarak yayınlanan para politikası raporlarında, politikaya ilişkin gelişmeler yer almaktadır.

Güvenilirlik

Para politikasının etkinliğini arttırmak için gerekli diğer bir koşul da güvenirliliğin sağlanmış olmasıdır. Enflasyon ile mücadelede kamuoyu tarafından uygulanan politikaya olan güvenin sağlanması durumunda, enflasyonist beklentileri kırılarak politika hedefine ulaşılması sağlanmaktadır. Güvenirliliği sağlamanın yaygın görüşe göre koşulu, politikayı uygulayan merkez bankasının bağımsız olması ile mümkün olacağıdır. Buna göre, siyasi etkiden uzak bağımsız bir merkez bankasının, para politikasını belirlemede ve uygulamada tam yetkiye sahip olması güvenirliliği attırmaktadır. Ancak güvenirliği sağlamanın kolay olmadığı, bunun için belli bir geçiş dönemine ihtiyaç duyulduğu görülmektedir. Bunun için, merkez bankasının hesap verebilirlik ve şeffaflık özellikleri aynı zamanda para politikasına ve merkez bankasına olan güvenirliliği arttırdığı gözardı edilmemektedir.

Bu durumda, güvenirliliğin sağlanması için birçok yöntem uygulanmaktadır. Bunlardan yaygın olarak kullanılanlardan; birincisi, uygulanan politikaya ilişkin açık tartışmaların yapılması ve ekonomik gelişmelere ilişkin sonuçların kamuoyu ile paylaşılmasıdır. İkincisi, para politikası uygulayıcısı ile siyasi otorite arasında düzenli olarak toplantıların yapılması ve bu toplantı tutanaklarının kamuoyuna açıklanması, politikaya olan güvenirliği arttırmaktadır.

Hedefin belirlenmesi ve ilanı

Enflasyon hedeflemesinde, karar verilmesi gereken diğer bir husus hedefin nokta mı yoksa bant aralığında mı yapılacağıdır. Nokta hedefleme sadece tek bir enflasyon oranının hedef alınmasını ifade eder. Nokta hedeflemesinde, öngörülmeyen şoklar nedeniyle ilan edilen nokta hedefin tutturulamaması para otoritesinin ve uygulanan politikanın kredibilitesini düşürecektir.

Bant hedeflemesi ise, belli aralıkta enflasyon hedefi belirlenmesini ifade etmektedir. Örneğin yüzde 3 nokta hedef yerine, yüzde 3-5 bant aralığında bir hedef belirlenmektedir. Nokta hedeflemede hedefin tutturulmasına ilişkin zorluklarla karşılaşılması, nedeniyle bant aralığının hedeflemesi daha fazla tercih edilmektedir. Bant hedeflemesi merkez bankasına şoklara karşı esneklik sağlamakla birlikte, bant aralığı hedeften sapmayı önlemektedir. Diğer taraftan bant hedefinin, hedef seçiminde tercih edilmesi kadar, seçilecek olan bant aralığının genişliği de politikanın başarısı için önemlidir. Seçilecek bant aralığında hedefin sapması durumunda, merkez bankasına ve politikaya olan güven düşecektir. Bundan dolayı merkez bankalarının geniş bant aralığını kullanmaları durumunda hedefi tutturma olasılığı daha fazladır.

Son olarak enflasyon hedefinin kimin ilan edeceğidir. Enflasyon hedeflemesinde halen, hedefin kimin tarafından belirlenip, nasıl ilan edilmesi gerektiği konusunda tartışma bulunmaktadır. Bunun temel nedeni merkez bankasının ya da hükümetin tek başına sayısal bir hedef belirlemesi ve ilan etmesinin politikanın etkinliğini arttırıp artırmayacağıdır. Hiç kuşkusuz, hükümet ile merkez bankasının hedefi birlikte belirleyerek amaç ve sorumluluğu paylaşarak hareket etmesi enflasyon ile mücadele stratejisine, meşruluk kazandıracaktır. Hedefi merkez bankasının tek başına belirlemesi durumunda ise, hükümet ile merkez bankası arasında tam olarak uyumun sağlanamadığı şeklinde yorumlanabilir. Nitekim hedefin ilanı, hükümet ve merkez bankası arasındaki ilişkinin derecesini göstermesi açısından büyük önem taşımaktadır. Hedefin ilanı, politikayı belirleyen kurumların tamamı tarafından yapılması, bu kurumlardan sadece bir ya da birkaçı tarafından yapılmasından daha etkili olacaktır. Eğer bu yapılamıyorsa, politikanın uygulanmasında en fazla inisiyatif sahibi olan özellikle, tam bağımsız bir merkez bankası söz konusuysa, enflasyon hedefinin ya da parasal hedeflerin bu kurum tarafından ilanı yeterlidir.