2023 yılı bütçesi, harcaması kuruluşlara 4,8 trilyon TL ödenek verilmesi, bunun karşılığında 4,1 trilyon TL de gelir tahsil edilmesi hedefi ile 659 milyar TL açıkla bağlanmıştı. Ancak bir planlama ve yönetim aracı olan bütçeler temelde tahminler ile politika tercihlerine dayalı olduklarından beklenmedik gelişmeler nedeniyle revize edilmeye ihtiyaç duyarlar. Pandemi ve Rusya-Ukrayna savaşının etkilerinin devam ettiği süreçte kabul edilen bütçe, 2023 yılının 6 Şubat’ında meydana gelen yüzyılın en büyük deprem felaketinin etkisiyle önemli ölçüde şaştı. Bunun yanında, seçim konjonktüründe 2 milyonun üzerinde çalışanın EYT kapsamında erken emekliliği ile yüksek seyreden enflasyon nedeniyle emekliler ve memurların maaşlarına yapılan artışlar kamu harcamalarında beklenmedik artışla sebep oldu. Dolarizasyonu dizginlemek amacıyla uygulamaya alınan KKM mekanizmasının oluşturduğu yükler de öngörülmeyen bir diğer bütçe gider kalemi olarak ortaya çıktı.

Bu gelişmeler altında, 2023 yılının ilk altı ayında, bütçe açığı 219,6 milyar TL, faiz dışı açık ise 182,3 milyar TL olarak gerçekleşti. Yukarıda belirttiğimiz nedenlerle yılın kalan yarısı için 1,1 trilyon TL ödenek ihtiyacı doğdu. Bu sebepler yılın ortasında “Ek Bütçe” yapılmasını zorunlu kıldı.

Ek bütçe yeni vergilerin habercisiydi

TBMM’ye sunulan ve kabul edilen “Ek Bütçe” ile 2023 bütçesine 1 trilyon 119 milyar TL ödenek eklendi. Bu ödeneklerin karşılığında ise aynı tutarda gelir toplanması yetkisi alındı. Gelir hedefinin 1 trilyon 71 milyar TL’si yani yüzde 96’sının vergilerle karşılanması hedeflenmiştir. Buradan yola çıkarak yukarıda belirttiğimiz nedenlerle oluşan bütçe açıklarının yeni vergilerle finanse edilmesinin tercih edildiği açıkça anlaşılıyor. Nitekim yazımızın ilerleyen bölümlerinde de söz edeceğimiz gibi, bu amaçla vergilerde artış yapan pek çok vergisel düzenleme art arda yapıldı.

Torba Kanun ile gelen vergi düzenlemeleri

Başta vergi alanı olmak üzere mali alana ilişkin pek çok konuda düzenlemeler içeren Torba Kanun, 7456 sayı ile Resmi Gazetede 15 Temmuz 2023’de yayımlandı. Peki, bu Kanun ile hangi vergiler geldi?

Ek Motorlu Taşıtlar Vergisi (MTV) getirildi

• Depremin yol açtığı ekonomik kayıpların telafisi için motorlu araç sahiplerinin 2023 yılında ödeyecekleri MTV’yi bir kat fazla ödemeleri kararlaştırıldı.

Her yıl ocak ve temmuz ayında iki taksit halinde ödenen bu vergi, aynı tutarda ağustos ve kasım aylarında iki taksit olarak ödenecek. Bir defaya mahsus alınacak bu vergi, 15 Temmuz itibariyle adına araç bulunanlar ile 31.12.2023’e kadar adına ilk defa araç kayıt ve tescil edilecek olanlardan ödeyecek. İkinci kısım için ek vergi, tescil kayıt ve tescil zamanında peşin alınacak. Deprem nedeniyle mücbir sebep ilan edilen yerlerdeki araçlar için istisna getirilmiştir.

Kurumlar vergisi oranı kalıcı olarak artırıldı

Kurumların kazançları üzerinden alınan kurumlar vergisinin oranı yüzde 20’den yüzde 25’e çıkarıldı. Kurumlar vergisi finansal kuruluşlar için 5 puan yüksek uygulandığından yeni durumda başta bankalar olmak üzere diğer finansal kuruluşlar için kurumlar vergisi oranı yüzde 30 oldu. Yeni oranlar 3. geçici vergi beyannamelerinde uygulanmaya başlanacak. Düzenlemede ihracat kazançları için daha önce yüzde 1 olan kurumlar vergisi indirimi de yüzde 5’e çıkarıldı. Böylece kurumların ihracattan doğan kazançları için kurumlar vergisi yüzde 20 olarak uygulanmaya devam edilecek.

Şirketlerin taşınmaz satışlarına sağlanan kurumlar vergisi ve KDV istisnası kaldırıldı

Gayrimenkul ticareti ile uğraşmayan şirketlerin en az iki tam yıl aktiflerinde bulundurdukları taşınmazları elden çıkarmalarında belirli şartlarla uygulanan yüzde 50 kazanç istisnası, Kanun’un yürürlük tarihi olan 15 Temmuz 2023 itibariyle kaldırıldı. Bu tarihten önce aktifte bulunan taşınmazların satışından doğan kazançlar için ise istisna yüzde 25 olarak uygulanacak.

Söz konusu şirketlerin kapsamdaki taşınmazlarının satışında uygulanan KDV istisnası da kaldırıldı.

15 Temmuz 2023’den önce alınmış taşınmazların bu tarihten sonraki satışlarında ise istisna geçerli olamaya devam edecek.

Şirketlerin yatırım fonlarından elde ettikleri kazançlara sağlanan kurumlar vergisi istisna kaldırıldı

Şirketler esas faaliyet konuları dışında pasif gelir elde etmek amacıyla çeşitli yatırım fonlarına yatırım yapabilmektedir. Bu fonların katılma payları dolayısıyla elde edilen kar payları ya da katılma paylarının fona iadesi yoluyla elde edilen gelirler iştirak kazancı gibi değerlendirilip vergi dışı tutulmuştu. Torba Kanun düzenlemesi ile şirketlerin bu şekilde pasif gelir kalemlerine yönelmesinin vergi ile teşvik edilmemesi yaklaşımıyla bu istisnalar kaldırıldı. Girişim sermayesi yatırım fonları ile girişim sermayesi yatırım ortaklıkları dolayısıyla elde edile kazançlara yönelik kurumlar vergisi istisnası ise geçerliliğini korumayı sürdürüyor.

Kanun’un yürürlük tarihinden önce edinilmiş yatırım fonları dolayısıyla elde edilen kazançlara istisna uygulanmaya ise devam ediliyor.

Yazının devamı Z Raporu 51. sayısında