Deprem bölgesinde sanayi toparlanıyor

Asrın felaketinin birinci yılında afet bölgesi kapsamındaki 11 il ekonomide küllerinden yeniden doğuyor. Şanlıurfa’nın yıllık ihracatı deprem öncesi dönemi geçti, deprem öncesi dönemde geçekleştirilen ihracattan daha yüksek bir ihracat gerçekleştirdi. Gaziantep, Adana, Elazığ ve Kilis deprem öncesine yakın bir ihracat gerçekleştirdi. Felaketin en çok hasara yol açtığı Hatay, Kahramanmaraş, Adıyaman ve Malatya ise ekonomisini toparlamaya çalışıyor. Bölgedeki sanayicilerle yaptığımız görüşmede üretim ve istihdama ilişkin rakamların, deprem öncesi seviyenin altında kaldığını, faiz noktasında ise pozitif ayrımcılık yapılmasını ve uzun vadeli kredi imkânlarının artırılması noktasında taleplerini dile getiriyorlar.

Kahramanmaraş’ta ihracat yüzde 30 düştü

Kahramanmaraş, deprem felaketinden etkilenen illerin başında geliyor. Kahramanmaraş’ın deprem bölgesinde ekonomik açıdan da ‘en ağır hasar alan il’ olduğunu belirten Kahramanmaraş Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Mustafa Buluntu, şehirdeki OSB’lerin yüzde 60-70’inde çok ciddi hasarların meydana geldiğini söylüyor. Özellikle Küçük Sanayi Sitesi’nde 2500’e yakın işyerinin yaklaşık 1200’e yakınının ağır hasarlı ve yıkık bir hale geldiğini söyleyen Buluntu,

Küçük Sanayi Sitesi için yerinde dönüşüm projesi yapılacak. Bu noktada da şu an 184 işyerinin ihalesi yapıldı ve inşaat faaliyetlerine başladı

diyor. 1976 yılında Kahramanmaraş Kavlaklı OSB ile başlayan sanayileşme hamlesinin bugüne kadar tüm ilçelerde dâhil 27 bin dönüm saha üzerinde gerçekleştiğini söyleyen Buluntu, “Son kararnamelerle 3 ay içerisinde ilan edilen sanayi alanlarımızın toplamı 20 bin dönüm. Yani 50 yılda ilan edilen sanayi alanlarının yüzde 70’i kadar son 3 ayda ilan edildi. Bu şehrimiz için çok büyük bir fırsat” diyor. Deprem öncesi 2022 yılında 1 milyar 464 milyon dolarlık ihracat gerçekleştiren Kahramanmaraş’ın 2023 yılında 1 milyar 20 milyon dolarlık ihracat gerçekleştirdiğinden bahseden Buluntu, bir önceki yıla kıyasla ihracatın yüzde 30 düştüğünü ifade ediyor. En fazla ihracat gerçekleştirilen üç ürün olarak da tekstil ve ham maddeleri, demir ve demir dışı metaller, hazır giyim ve konfeksiyon ürünlerini sıralayan Buluntu, 2022 yılında 174 bin 436 kişinin istihdam edildiği Kahramanmaraş’ta 2023 yılı Ekim ayı verileri itibariyle deprem öncesi rakamlara yaklaşıldığını, 164 bin 117 kişinin istihdam edildiğini belirtiyor.

“Depremle değil, üreten bir şehir olarak anılmak istiyoruz”

Depremden en fazla zarar gören iller arasında yer alan Adıyaman’da 180 bine yakın bağımsız alanın ağır hasarlı ve orta hasarlı olduğunu söyleyen Adıyaman Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Gani Bereket, bu yapıların 8 bin 500’ünü ticari işletmelerin oluşturduğunu söylüyor. İlk etaptaki göçü önleyemediklerini söyleyen Bereket, “5 Şubat itibariyle özellikle organize sanayiindeki istihdam 22 binken, depremin ilk 1 ayında 4 binlere kadar düştü. Bugüne gelirsek yaklaşık 10-12 bin civarında. Şu anda yüzde 40-50 kapasiteyle organize sanayiinde insanlar çalışıyor” diyor.

Adıyaman Organize Sanayi Bölgesinde şu anda üretim seviyesinin yüzde 70’ler seviyesinde olduğunu belirten Adıyaman Organize Sanayi Bölgesi Başkanı Abdulkadir Çelenk, deprem öncesi belirlenen 2023 yılı istihdam hedeflerinin 27 bin kişi olduğunu ancak yaşanan felaketin ardından hedeflerinin 6 Şubat 2023 öncesine dönmek olduğunu söylüyor.

Adıyaman’da göçün tersine çevrilebilmesi için süper teşvik ve pozitif ayrımcılık yapılması gerektiğini söyleyen Bereket, “Biz teşvik olarak altıncı bölgedeyiz, Gaziantep de altıncı bölgede. Ama Gaziantep Adıyaman kadar büyük bir zarar görmedi. Bu bölgede siz tersine göçü önlemek istiyorsanız, yatırımcıyı bu bölgeye çekmeniz gerekiyor. Adıyaman’da bitirilmesi gereken organize var. Kuyulu Organize Sanayi’nin bir an evvel faaliyete geçmesi ve yatırımcısına sunulması gerekiyor. Bu bölgenin cazibe haline getirilmesi lazım” diyor. Artık depremle değil, üreten bir şehir olarak anılmak istediklerini söyleyen Bereket, Adıyaman’ın özellikle tarımda, turizmde, tekstilde tarıma dayalı sanayide önemli potansiyele sahip olduğunu hatırlatıyor. Tersine göç için bu sektörlerin canlandırılması gerektiğine vurgu yapan Bereket, teşvikler ve kredilerin bir an evvel harekete geçmesi gerektiğini söylüyor.

Malatya’da en büyük sorun personel eksikliği

Depremden en çok, küçük ve orta ölçekli işletmelerin zarar gördüğünü ifade eden Oğuzhan Ata Sadıkoğlu, “Odamıza kayıtlı 10 bin 600 üyemizin tamamı depremden doğrudan veya dolaylı yoldan olumsuz etkilendi” diyor.

Esnafın ışıklarının yanmadan, ticaret devam etmeden, sanayide çarklar dönmeden şehri yeniden ayağa kaldırmak çok güç

olduğuna dikkat çeken Sadıkoğlu, Malatya’da en az yapı hasarını OSB’nin aldığını belirtiyor.

403 fabrikanın bulunduğu OSB’de en büyük kaybı personelde yaşadıklarını ifade eden Sadıkoğlu, “Ailesini daha güvenli bölgelere götürmek isteyen personellerimiz il dışına gitti. Çoğu geri dönmedi. Şu anda fabrikalarımız 6 Şubat öncesine dönmüş değil. Yüzde 75 personel kapasitesi ile üretimler devam ediyor. Bu durum, şehrimizin ihracat rakamlarını da olumsuz etkiledi. Malatya’mızın 2023 yılı ihracatı önceki yıla göre yüzde 13 düşüşle 392 milyon dolar olarak gerçekleşti.” diyor.

Üretimin yüzde 100 kapasiteye ulaşabilmesi için deprem şehirlerinin ücretlerde daha cazip hale getirilmesi gerektiğine dikkat çeken Sadıkoğlu, asgari ücretteki devlete ödenen işçi ve işveren paylarının doğrudan personele ödenerek kazancın arttırılması yönünde tekliflerinin olduğunu ve hayata geçirilmesini beklediklerini söylüyor.

3 ay sonra sona erecek olan mücbir sebep süresinin şehirlerin tam anlamıyla ayağa kalkana kadar devam etmesi gerektiğine de dikkat çeken Sadıkoğlu, 2011 yılında Van’da meydana gelen deprem sonrası mücbir sebebin 5 yıl sürdüğünü hatırlatıyor. İşyeri ve konut yapımının da hızlandırılması gerektiğini söyleyen Sadıkoğlu, “Yerinde Dönüşümde hibe ve kredi miktarları mevcut maliyetlere göre yeniden belirlenmeli” diyor. Depremlerden en çok etkilenen Malatya, Kahramanmaraş, Hatay ve Adıyaman illeri için “Deprem Bölgesi Özel Teşviki” çıkarılması gerektiğini söyleyen Sadıkoğlu, “Bu iller için en az beş yıl yatırım ortamı, kredilendirme, vergi, SGK ile imar ve kentsel dönüşüm mevzuatı yönünden kapsayıcı teşvik ve destekler sağlanmalıdır” şeklinde konuşuyor.

Konutlar yükselmeye devam ediyor

Depremin ardından bölgede 414 konteyner kent oluşturulurken, 215 bin 195 konteyner kurulumu yapıldı.

• Afet bölgesinde konuttan köy evine, iş yerinden ahıra, depodan dükkânlara kadar pek çok bağımsız bölümün inşası halen sürüyor.

Şehir merkezlerinde ve köylerde toplam 680 bin konut yapımı planlanırken, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, şehir şehir teslim edilen ve teslime hazırlanan konutların sayısını da açıkladı.