Çin'in yeni hedefi: Dijital ipek yolu
Çin’in 2013’te hayata geçirdiği kuşak ve yol girişimi, ülkenin altyapıya ve diğer büyük projelere yatırım yaparak ekonomik ve siyasi nüfuzunu yurt dışına genişletme planı olarak çok tartışıldı. Bugün gelinen noktada ise Çin’in dijital ipek yolu projesine ağırlık verdiği görülüyor. Son yıllarda kuşak ve yol planı altyapı yatırımları ikinci planda kalırken, dijital projelere yoğunlaşılıyor.
İlk kez 2015’te Ulusal Kalkınma ve Reform Komisyonu’nun İpek Yolu Ekonomik Kuşağı ve 21. Yüzyıl Deniz İpek Yolu'nun Ortaklaşa Oluşturulmasına İlişkin Vizyon ve Eylemler belgesinde yer verilen Dijital İpek Yolu, Çin'in iki taraflı sınır ötesi optik kablo inşa etme gerekliliği üzerine ortaya çıktı. 2019’da İkinci Kuşak ve Yol Forumu’nda Dijital İpek Yolu, bağımsız bir girişim olarak tanıtıldı ve o zamandan beri Çin'in dış politika gündeminin kritik bir parçası haline geldi.
Çin Dijital İpek Yolu hedefinin bir parçası olarak diğer ülkelerle e-ticaret, dijital altyapı, kapasite geliştirme ve dijital ekonomiye yatırımı kapsayan dijital iş birlikleri geliştirmeye başladı. Böylece yeni nesil hücresel ağlar, fiber optik kablolar ve veri merkezleri dahil olmak üzere yurt dışında dijital altyapıya yatırım yapan Çin, yurt içinde de uydu navigasyon sistemleri, yapay zeka ve kuantum hesaplama dahil olmak üzere küresel ekonomik ve askeri güç için gerekli olacak ileri teknolojilerin geliştirilmesine odaklanacağını, uluslararası e-ticaret önündeki engelleri kaldıracağını ilan etti.
Denizlerin altı Çin egemenliğinde
Çin’in teknoloji alanında liderlik hedefinin bir parçası olan Dijital İpek Yolu kapsamında, 2017 ile 2022 yılları arasında Çinli şirketler 24 ülkeye toplu olarak yaklaşık 23 milyar dolar yatırım yaparken, bu ülkelere gözetleme ağları, denizaltı kablo ağları döşenmesi gibi BİT altyapıları inşa etti ve Hint-Pasifik bölgesindeki bağlantıyı artırmak için 4G ve 5G ağının genişletilmesini sağladı. Örneğin Huawei, bu bölgede 5G ile ilgili her türlü teknolojik gelişmenin birincil tedarikçisi olarak ortaya çıktı. Ayrıca denizaltı kabloları tüm uluslararası verilerin yüzde 95'ini taşıyor ve Huawei bunların yaklaşık 100'ünün kurulması veya geliştirilmesinde rol alıyor.
Temel amaç gelişmekte olan ekonomilerde dijital boşlukların doldurulması Çin, gelişmekte olan pazarlarda dijital işbirliğini genişletme yaklaşımı uygularken, altyapı alanlarına yapılan kapsamlı yatırımlarla birçok ülkenin teknoloji politikasını şekillendiriyor. Dijital İpek Yolu projeleri veri tabanı, kablo ve ağ ekipmanları, veri araştırma merkezleri, akıllı şehir projeleri, e-ticaret antlaşmaları ve mobil ödeme sistemlerini kapsıyor.
Dijital ekonomisi devasa bir şekilde büyüyen Çin, küresel hedeflerinin bir parçası olarak deniz aşırı pazarları hedefliyor. GSYİH’sinin yarısını oluşturan dijital ekonomisini daha da geliştirmek için, gelişmekte olan piyasalardaki eksikliklerin giderilmesi için Dijital İpek Yolu’na güvenen Çin, alıcı ülkelerin dijital altyapısını oluşturarak ve iyileştirerek "dijital boşluğu" doldurmaya çalışıyor.
Dijital İpek Yolu, Kuşak Yol Girişimi’nin bir parçası olarak ortaya çıkmış olsa da, ana paydaşlarının Huawei, Tencent, Alibaba ve ZTE gibi özel teknoloji şirketleri olması nedeniyle Kuşak Yol Girişimi’nden de farklılaşıyor.
Dijital ipek yolu Çin’in jeopolitik çıkarlarını destekliyor
Dijital İpek Yolu, büyük ölçüde Kuşak Yol Girişimi’nin jeopolitik hedefleri ile de örtüşüyor. Halen dünya genelinde Dijital İpek Yolu kapsamındaki, hem devlet hem özel girişim yatırımlarının değeri 79 milyar doları buldu ve bu devasa bütçe, Silikon Vadisi'nin dijital teknolojilerdeki küresel liderliğini tehdit edecek bir seviye olarak değerlendiriliyor.
Made in China 2025 vizyonunda belirtildiği gibi Çin, dünya fiber optik iletişim pazarının yüzde 60'ını ele geçirmeyi hedefliyor. Bunun yanı sıra ABD ile Pasifik bölgesinin rekabetinde Çin, bölge ülkelerinin teknoloji ve teknolojik altyapılarını uygun maliyetlerle ve hızlı teslim süreçleri ile tamamlıyor. Ayrıca bu ülkelerde Çin teknolojisi, Batı teknolojisinden daha ileri kabul ediliyor.
Türkiye için de fırsatlar ve riskler var
Dijital İpek Yolu projelerinin Türkiye’ye de çok sayıda ekonomik ve teknolojik fırsat sunacağını söyleyen Çin Ticaret Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Barış Ariç’e göre Türkiye’nin bu projeler ile ticaret hacmini artırma potansiyeli bulunuyor.
“Birçok noktada hub olarak görülen Türkiye, hem Avrupa hem Ortadoğu için bir dağılım merkezi olacaktır. Diğer bir husus ise know-how ve inovasyon transferleri firmalarımızın hem dijital gelişimi artacak hem de pazarlarda daha rekabetçi bir pozisyona geleceklerdir. Malumunuz Çin alt yapı konusunda gelişmiş bir ülkedir. Türkiye bu anlamda gelişmekte olan bir ülke olarak Çin’in bu tür alt yapı kaynaklarından faydalanmaktadır. Örneğin telekomünikasyon operatörlerinin sağladığı 4G veya 5G alt yapıları Çinliler tarafından sağlanmaktadır” şeklinde konuşan
- Ariç, Çin’in e-ticaret alanındaki ortak yatırımlar nedeniyle de önemli olduğunun altını çiziyor.
Çin ile ortak projelerin potansiyel fırsatlar yanı sıra riskler de barındırdığını belirten Ariç özellikle veri güvenliği konusuna dikkat çekiyor. “Dijital alt yapısı başka bir ülke tarafından geliştirilirse burada veri güvenli hususunda endişeli olmanız gerekir. Bu alt yapı içinden geçen verilerin nasıl ve ne şekilde toplanıp kullanılacağı bu politikaların uluslararası standartlara uygun olup olmayacağı konusu önemlidir. Diğer taraftan projenin Türk işletmeler üzerinden oluşturabilecek ağır rekabet durumu da dikkate alınmalıdır” şeklinde konuşan Ariç, bu anlamda Dijital İpek Yolu’nun Çin’in menfaatleri gözetilerek geliştirildiği konusunda dikkatli olunması gerektiğini vurguluyor.