Cari açığa en fazla etki eden sektörler

Yeni ekonomi modeli diğer adıyla Türkiye Ekonomi Modeli’nin dayandığı temel unsur cari fazlayla güçlü büyümeyi sürdürülebilir kılmak. Böylece Türkiye’nin yıllardır çözülemeyen en önemli yapısal sorununun çözümü hedefleniyor. Türkiye’nin yüksek büyüme rakamlarını yakalamakta sorun yaşamadığı tüm dünya tarafından da artık tecrübe edildi. Ancak sorun Türkiye’nin yüksek büyüme kaydettiği yıllarda cari açığının da rekor kırmasıydı. Cari açık neden sorun, çünkü Türkiye ekonomisini daha kırılgan hale getirebiliyor. Bu kırılganlığın faturası ise kur ve akabinde de enflasyon üzerinden ödendi. Yeni ekonomi modelinde Türkiye’nin en önemli yapısal sorunu olan cari açık sorununun kalıcı olarak çözülmesi hedefleniyor. Cari açığa doğrudan etki eden, ileri teknolojiye ve yüksek katma değerli üretimin güçlendirilmesi hedefleniyor. Türkiye’nin en fazla dış ticaret açığı verdiği fasılları ve bu fasılların pandemi öncesi ve pandemi sonrası dönemini analiz ettik.

'Mineral yakıt ve yağlar'

Türkiye’nin en fazla dış ticaret açığı verdiği fasıl hiç değişmeyen ‘Mineral yakıtlar, mineral yağlar ve bunların damıtılmasından elde edilen ürünler’ başlığı altında listelenen ham petrol ve türevleri. Pandemi öncesi 2019 yılında 33,2 milyar dolarlık dış ticaret açığı veren bu fasıldaki dış ticaret açığı salgın nedeniyle ekonomik aktivitenin yavaşlamasıyla 2020 yılında 24,2 milyar dolara geriledi. 2021 yılında ekonomik aktivitenin yeniden hızlanmasıyla bu alandaki dış ticaret açığı yüzde 48,59’luk artışla 35,9 milyar dolara yükseldi.

Demir ve çelik

2021’i ihracat rekoruyla kapatan demir çelik sektörü dış ticaret açığında da ilk sıralarda. Sektör 2021 yılında dış ticaret açığında üçüncülükten ikinciliğe yükseldi. 2019’da 5,03 milyar dolarlık dış ticaret açığı veren sektörün 2020’de ihracatı salgın nedeniyle düşmesine rağmen ithalatı aynı oranda kaldı, bu nedenle de 2020’de sektörün verdiği dış ticaret açığı 6 milyar 299 milyon 895 bin dolara yükseldi. 2021’de sektör bugüne kadarki en yüksek ihracatını elde etmesine rağmen, ithalattaki artışla dış ticaret açığı da 9,4 milyar dolara yükselerek rekor kırdı.

Kazan ve makineler

2021 yılında en fazla dış ticaret açığı verilen alanlar içerisinde 3. sırada “Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler, nükleer reaktörler, bunların aksam ve parçaları” yer aldı. Sanayinin bel kemiği olarak kabul edilen ve yıllardır en çok tartışılan konuların başında yer alan makine ithalatı 2021 yılında bir önceki yıla göre yüzde 64,3 artışla 24,8 milyar dolara ulaşması sektörün dış ticaret açığını da pandemi öncesi döneme göre ikiye katladı. Sektörün dış ticaret açığı 8,91 milyar dolar seviyesine ulaştı.

Elektrikli cihazlar

‘Elektrikli makine ve cihazlar, ses kaydetme -verme, televizyon görüntü-ses kaydetme- verme cihazları, aksam-parça-aksesuarı’ faslında 2019 yılında 5,6 milyar dolarlık dış ticaret açığı yaşanırken pandemi döneminde sektörün açığı 7,8 milyar dolara yükseldi. 2021’de ise sektörün açığı ithalat ile aynı trendde artmasına rağmen ihracatın daha yüksek bir artış göstermesiyle 7,2 milyar dolara geriledi.

Organik kimyasal ürünler

Organik Kimyasal ürünler faslında Türkiye’nin dış ticaret açığı 2021 yılında artış gösterdi. En fazla dış ticaret açığı verilen fasıllarda 4. sırada yer alan sektörün dış ticaret açığı pandemi öncesi 2019 yılında 5,3 milyar dolar iken pandemide 2020 yılında 5,2 milyar dolara geriledi ancak 2021’de 7,3 milyar dolara yükseldi.

Plastikler ve mamulleri

Türkiye’nin en fazla dış ticaret açığı verdiği sektörlerin başında yer alan plastik ve mamulleri sektöründe ihracatta 2021 yılında oldukça yüksek bir artış yaşandı. Pandemi öncesi dönemde ve 2020’de de sektörün yaptığı ihracat 6 milyar dolar seviyesindeyken 2021 yılında ise 9 milyar dolara yükseldi. Ancak sektörün ithalatı da 11 milyar dolar seviyesinden 15 milyar dolar seviyesine yükseldiği için sektörün dış ticaret açığı 6,7 milyar dolar seviyesine yükseldi. Ancak ihracattaki artış önümüzdeki yıllarda sektörün dış ticaret açığının azalabileceği yönünde güçlü sinyaller vermekte. Ancak sektörün hammadde de yüzde 70 olan dışa bağımlılığı bu konuda elini biraz zorlaştırıyor.

Eczacılık ürünleri

Türkiye’de yüksek ithalat giderleriyle dış ticaret açığının artmasına neden olan diğer bir sektör de ilaç endüstrisi içerisindeki eczacılık ürünleri. İnsan yaşamını doğrudan etkileyen sağlık ve tedavi hizmetleri sunması, yüksek katma değer ve ileri teknolojiye dayanan yapısı, deneyimli insan gücü ve ihracat potansiyeliyle ilaç endüstrisi stratejik bir sektör olarak tanımlanıyor. ‘Eczacılık ürünleri’ faslında pandemi öncesi 2019 yılında 1,4 milyar dolarlık ihracat gerçekleştirilirken, 4,9 milyar dolarlık ithalat yapıldı.

Bu dönemde verilen dış ticaret açığı da 3 milyar 480 milyon 646 bin dolar olarak kayıtlara geçti. Salgının etkisiyle Türkiye’nin hem ihracat hem de ithalat listesinde eczacılık ürünleri artış gösterdi. Bunun sonucunda geçtiğimiz yıl 1,6 milyar dolarlık ihracata karşılık 6,5 milyar dolarlık ihracat gerçekleşti. Dış ticaret açığı da geçtiğimiz yıl negatif yönde bir büyüme göstererek 2019 yılına göre yüzde 38,92’lik bir artışla 4,8 milyar dolara yükseldi. Eczacılık ürünleri sektörü stratejik sektörlerden biri olarak ilan edilmiş ve bu alanda yapılacak üretimlerin teşvik edilmesi planlanmaktadır.

Hububat

Türkiye değirmencilik alanında dünyanın önde gelen ülkelerinden biri. Hububat ürünleri ithal edilerek işleniyor ve ihraç ediliyor. Bu nedenle bu alanda Türkiye’nin ithalatı ihracatından çoğu zaman yüksek çıkıyor. Sektör 2019’da 3,1 milyar dolar dış ticaret açığı verirken, 2020’de 2,9 milyar dolar açık verdi. 2021’de ise bu açık 3,2 milyar dolara geriledi.

Fotoğraf ve sinema ürünleri

Optik, fotoğraf, sinema, ölçü, kontrol, ayar, tıbbi, cerrahi alet ve cihazlar alanındaki dış ticaret açığı 2021’de 3,07 milyar dolara geriledi. Sektörün dış ticaret açığı 2019’da 3,3 milyar dolar, 2020’de ise 3,4 milyar dolar seviyesinde gerçekleşmişti. Sektörün son 3 yıldaki ithalat ve ihracat değişimlerine bakıldığında yüksek oranlı bir değişimin yaşanmadığı görüldü. Sektörün 4 milyar dolarlar seviyesindeki ithalatına karşılık 1,2 milyar dolarlar seviyesinde seyreden bir ihracatı bulunmakta.

Kıymetli veya yarı kıymetli taşlar

‘Kıymetli veya yarı kıymetli taşlar, kıymetli metaller, inciler, taklit mücevherci eşyası, metal paralar’ faslını incelediğimizde bu faslın salgın öncesi 2019 yılında 7,3 milyar dolarlık ihracata karşılık, 13,3 milyar dolarlık bir ithalat gerçekleştirdi. Bu durum 6 milyar dolarlık bir dış ticaret açığının oluşmasına neden oldu. Pandemi ile birlikte bu alanda 13 milyar doların üzerinde bir ithalat artışı yaşandı ve 2020 yılında 2019’a göre yüzde 229,77 gibi rekor seviyede yaşanan bu artışla dış ticaret açığı 19 milyar 897 milyon 417 bin dolara yükseldi.

2020’de ithalat alanında yaşanan rekor artışın ardından geçtiğimiz yıl ithalatta 20 milyar dolarlık bir düşüş yaşandı. 9 milyar 887 milyon 290 bin dolar ihracat gerçekleştiren faslın son iki yılda verdiği dış ticaret açığı pozitif yönde bir değişim göstererek geçtiğimiz yıl bu ürün grubunda 3 milyar 248 milyon 684 bin dolarlık dış ticaret fazlası elde edildi. En son 2016 yılında bu fasıl 12 milyar 179 milyon 036 bin dolarlık ihracatına karşılık 7 milyar 214 milyon 094 bin dolarlık ithalat yaparak 4 milyar 964 milyon 942 bin dolarlık dış ticaret fazlası elde etti.