Beyaz yakalıya motivasyon desteği

İstihdam piyasasında mavi yakalı çalışan açığı ücret dengesizliklerini de beraberinde getirdi. İmalat sektöründe istihdam açığı ücretlerin de katlanarak artmasına neden oldu. Bir vinç operatörüne verilen ücret pek çok sektördeki beyaz yakalının ücretini neredeyse 4’e katladı. Ancak buna rağmen mavi yakadaki istihdam açığı sürüyor. Öyle ki mavi yaka pozisyonları için açılan iş ilanı sayısı yüzde 21, mavi yaka personel arayan firma sayısı ise yüzde 14 oranında artış kaydetti. İstihdam açığı arttıkça ücret dengesizliklerinin de önüne geçmek güçleşiyor.

Bir önceki seneye göre 2023 yılında en fazla mavi yaka iş ilanı yayınlayan sektörler üretim, turizm, gıda, tekstil ve yapı olurken, en çok arananların başında depo elemanı oldu. Ardından üretim elemanı, garson, depo sorumlusu ve şoför en fazla ilan açılan pozisyonlar arasındaki yerini aldı. Elektrik teknisyeni ve forklift operatörü de en fazla aranan 10 mavi yaka pozisyonu arasındaydı.

Mavi yakalılarda yüksek ücretlerin verildiği alanların kritik önemde olduğu ve ustalık gerektiren alanlar olduğuna dikkat çeken AL Danışmanlık Genel Müdürü Ayşen Laçinel, şirketlerin yeni yılda genel olarak yüzde 50 zam yaptığını ancak üstün performans ve unvana göre yüksek sorumluluklara da ek zam verildiğini belirtti.

“Fark yaratan fark edilmeli”

İstihdamda önemli olan konunun çalışanların özgün, yaratıcı, değer katan yetkinliklere sahip olması gerektiğini belirten Laçinel, beyaz yakada ortaya çıkan motivasyon kaybı için ise eğitim ve gelişim gibi stratejik programların devreye girmesinin önemine dikkat çekiyor. Şirketlerin insan kaynakları koordinasyonunda, düzenli bireysel görüşmeler, koçluk, mentorluk, psikolojik danışmanlık hizmetleri ile çalışanlar için ‘Seni Dinliyorum’ departmanı kurabileceklerini aktaran Laçinel, böylelikle çalışanların kendini ifade etme fırsatı bulabileceklerini söylüyor. Takımlar oluşturularak ara kademe kıdemli uzmanlıklar ve kıdem yöneticilikleri ile kariyerler desteklenerek fark yaratanın fark edilmesinin de sağlanabileceğini belirtiyor.

‘Çalışmak için yaşamak yerine yaşamak için çalışmak’

Kariyer.net CEO’su Fatih Uysal ise pandemi sonrasında beyaz yaka çalışanların işlerine bakış açılarının değiştiğini ve ‘çalışmak için yaşamak yerine yaşamak için çalışmak’ anlayışına geçtiklerini söylüyor. Bu durumun bir sonucu olarak çalışanların hibrit çalışmayı daha çok tercih ettiklerine değinen Uysal, işlerinde bir anlam arayan ve daha esnek çalışma modelleri konusunda talepte bulunan çalışanların, işverenlerden farklı jenerasyonların çalışma hayatına da destek beklediklerini ekledi. Bu destek, maaş ile ortaya çıkan motivasyon kaybı için de önemli bir adım olarak yerini aldı.

Az istihdam çok maaş

Hem Türkiye’de hem de dünyada bazı mavi yaka ve beyaz yaka pozisyonlarında yetenek açığı olduğunu söyleyen Uysal, bu açık pozisyonlar için beyaz yakada veri mühendisini, mavi yakada ise vinç operatörünü örnek gösterdi. Uysal, son dönemde mavi yaka ve beyaz yaka arasında maaş makasının daralması ile ilgili ise “Yakanın tipinden bağımsız olarak, bir pozisyonda, belirli bir lokasyonda yetişmiş yetenek sayısı az ise maaşlar da yükseliyor” dedi. Yetenek arzı ve yeteneğe olan talebin maaşı şekillendirdiğini söyleyen Uysal, nüfusu az olan bir ilde yetişmiş olan yetenek sayısı da az olacağından makine mühendisinin de vinç operatörünün de çok yüksek maaşlara çalışabileceğine değindi.

Uysal’a göre, mavi yaka işlerde çalışmanın yerini daha çok servis sektörü ve perakende aldığı için operatör ve nitelikli mavi yaka işlerde çalışan bulmak da zorlaştı. Bulunamayan istihdam da doğal olarak söz konusu pozisyonlardaki maaşları yükseltti.

Bu duruma bir başka sebep ise EYT oldu. EYT’nin ardından özellikle sanayi bölgelerindeki nitelikli işçi ve ustaların emekliye ayrılacak olması, mavi yaka çalışanların maaşlarında da ciddi bir artışa sebep oldu.

En yüksek maaş beyaz yakada sağlık, mavi yakada üretimde

Geçtiğimiz sene mavi yakada üretim alanında nitelik gerektiren pozisyonlar öne çıkarken beyaz yakada ise sağlık sektörü dikkat çekti. Mavi yaka istihdamında en yüksek ortalama kazanca sahip pozisyonlar sırasıyla Güverte Enspektörü, CNC Bölüm Şefi, Ölçme Şefi, Uçak Teknisyeni ve Otomasyon Şefi olurken, beyaz yakada ise Kulak Burun Boğaz, Anestezi ve Reanimasyon Uzmanı, Anestezi Uzmanı, Kıdemli Proje Müdürü ve Dermatoloji Uzmanı oldu.

‘Ustalaşma’ yolu açılmalı

Laçinel de mavi yakada artan maaşların sebebini ustalarla açıkladı. Spesiyalist olarak ifade edilen ayrıcalıklı unvandaki mavi yakalıların beyaz yakalar ile eşdeğer olduğunu söyleyen Laçinel, beyaz yaka ve mavi yaka arasındaki maaş makasının gittikçe daralmasına sebep olarak, kolay kolay yetişemeyen ustaları gösterdi. “Bir usta kolay olunmuyor, okuyarak da usta olunamıyor. Renk ustası, dokuma ustası, ahşap ustası, mermer ustası, taş ustası, kasap gibi kilit ustalıklar söz konusu olunca kolay yedeklenemediğinden ve gidenin yeri hemen doldurulamadığından, bu meslekler beyaz yakadaki kilit pozisyonlar ile eş öneme sahip oluyor” diyen Laçinel bu konuya çözüm olarak ise mesleki eğitimlerin güçlendirilmesi, çırakların yetiştirilip işe başlatılması ve çırak istihdamı ile ustalaşma yolunun açılmasını gösterdi.