Asrın felaketinden asrın dayanışmasına
Türkiye’yi sarsan ve çok geniş bir alana yayılan çifte deprem sonrası devlet yaraları sarmak için harekete geçti. 11 ili etkileyen ve büyük yıkıma neden olan Kahramanmaraş depremi ardından devlet kurumları, bölgeye yönelik birbiri ardına ekonomik tedbirleri ivedilikle hayata geçirdi.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından deprem sonrasında açıklanan ekonomik yardımlar kapsamında oturulamaz hale gelen hane başına 15 bin lira taşınma ve 5 bin ila 2 bin lira arasında kira yardımı, ayrıca hane başına 10 bin lira destek yapılacağı açıklandı. Hane başına ödemeler ivedilikle depremzedelerin hesaplarına aktarılırken, deprem nedeniyle hayatını kaybeden vatandaşların ailelerine acil ihtiyaçları için 100 bin TL nakit desteği verilmesi kararı alındı. Bunun yanı sıra deprem bölgesinden diğer illere yapılan nakillerde yakıt masrafı da devlet tarafından karşılanıyor.
Kamu bankaları Hazine ve Maliye Bakanlığı öncülüğünde bir önceki dönem kârlarının belirli bir yüzdesini de dayanışma paketi ile depremzedelere tahsis edilecek. Ayrıca bölgedeki işletmelere yönelik Kredi Garanti Fonu kefaletli kaynaklar hazırlandı.
Mücbir sebep hâli uygulanacak
Deprem nedeniyle zarar gören illerde Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından, 31 Temmuz’a kadar mücbir sebep hali de ilan edildi. Böylece deprem bölgesindeki mükelleflerin vergisel yükümlülükleri ertelendi ve bu süre içerisinde verilmesi gereken vergi beyanname ve bildirimlerinin verilme süreleri 15 Ağustos 2023 günü sonuna kadar, bu beyanname ve bildirimler üzerine tahakkuk eden vergilerin ödenme süreleri de 31 Ağustos 2023 gününe kadar uzatıldı.
Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından yayınlanan tebliğe göre ise depremler nedeniyle kamu kurumlarının yapacakları ödemelerde vadesi geçmiş borcun bulunmadığına ilişkin belge aranılması zorunluluğu, 31 Temmuz'a kadar yapılacak ödemeler için aranmayacak.
Şirketlere bilanço kolaylığı
Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) ise merkezleri deprem bölgesinde olan ve borsada hisseleri işlem gören şirketlerin 2022 yılına ait bilanço açıklamalarını 2023 ilk çeyreği için belirlenen son tarihe kadar yapabileceğini duyurdu.
SPK tarafından yapılan açıklama kapsamında ayrıca deprem bölgesinde yerleşik müşterilerin depremin olduğu tarihten itibaren oluşan temerrüt durumlarında 30 Haziran’a dek işlem tesis edilmeyecek. Ayrıca Borsa İstanbul’da işlem gören şirketleri hisse geri alımlarında ve dağıtılmış kâr paylarında vergi tevkifatı oranları sıfırlandı.
Devlet vatandaşın yanında
Depremin ardından alınan kararlar gereği, bölgedeki vatandaşlara ekonomik anlamda destek amacıyla başka tedbirler de alındı. Emekli, dul ve yetim maaşları daha erken tarihlerde ödenirken, depremzedelerden hastanelerde muayene katılım ücreti de alınmayacak. Depremzedelerin, kronik hastalıkları nedeniyle kullanmak zorunda oldukları ilaç ve tıbbi malzemeler için kullandıkları raporların süresi de haziran sonuna kadar uzatıldı.
Deprem bölgesinde vatandaşlar için sağlanan kolaylıklardan biri de önceki dönem yapılandırma taksitlerinin son ödeme tarihinin ötelenmesi oldu. Buna göre ödemesi 6 Şubat ila 31 Ağustos tarihleri arasında olanlar için borç ödeme tarihi 31 Ağustos olarak dikkate alınacak. Yani, ihya borçları olan Bağ-Kur’lular, borçlarını 31 Ağustos’a kadar erteleyebilecek. SGK tarafından malullük, vazife malullüğü aylığı veya sürekli iş göremezlik geliri bağlanmış olanların kontrol muayene tarihleri de 31 Ağustos olarak belirlendi. 11 ilde ikametgahı olan ve primini kendi yatıran sigortalılardan, vadesi geçen GSS prim borçlu olanlara ise 31 Ağustos’a kadar ceza uygulanmayacak.
11 ilde depremden etkilenen vatandaşların TOKİ taksit ödemeleri 3 ay, ağır hasarlı il ve ilçelerde kredi borçları ise 6 ay süre ile ötelendi. Ayrıca işyeri zarar gören 150 bin esnafın Halkbank hazine destekli kredi ödemeleri 6 ay, ağır yıkımın olduğu 152 belediyenin İller Bankası kredileri ise 3 ay ertelendi. Kredi Garanti Fonu paketi ise 350 milyar lira olarak belirlendi.
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) da bölgede yaşayan vatandaşlardan OHAL süresi boyunca elektrik ve doğalgaz güvence bedeli alınmayacağını duyurdu.
Bankacılık tedbirleri devrede
Deprem bölgesinde Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK)’nun aldığı tedbirler gereğince, yeni kullandırılacak ya da yapılandırılacak kredi vadelerinde vade sınırı uygulanmayacak. BDDK, ayrıca kredi kartı taksit sayısının 2 katına çıkarılması, kredi kartı asgari ödeme tutarının yüzde 20’ye düşürülmesi gibi tedbirleri de devreye aldı. Ayrıca kredi kartı borçları için bankaların ödemesiz dönem tanımlayabilmesinin önü açılırken, geliri tespit edilemeyen müşteri için belirlenebilecek kredi kartı limitini 5 bin liraya çıkarıldı.
İstihdam seferberliği
Deprem nedeniyle Olağanüstü Hal Bölgesi valiliklerine aktarılan ödenek ardından, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı'nın afet bölgesinden diğer illere naklettiği çocuk, engelli, kadın, yaşlılara yönelik hizmetlerin sürdürülmesi için de 30 ile bin 750, Aydın ve Mersin'e de bin 200 olmak üzere toplamda toplum yararına program kapsamında yaklaşık 19 bin kontenjan sağlandı. OHAL bölgesinde toplum yararına programın katılım şartları da yeniden düzenlendi.
11 ilde işsizlik sigortası ödemeleri öne çekilerek 15 Şubat'ta gerçekleştirilirken, Mart ayı ödemeleri 21 Mart'ta ve Nisan ayı ödemeleri ise 19 Nisan'da yapılacak. Ayrıca bölgede iş göremezlik ödemelerinin otomatik ödenmesi de sağlandı.
Deprem bölgesinde işletmeler ve çalışanları için kısa çalışma ödeneğinin devreye alınması da gündeme geldi. OHAL kapsamında olan deprem illerinde bu düzenlemenin cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile hayata geçirileceği belirtiliyor. Kısa çalışma ödeneği 600 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödeyenler için 180 gün, 900 gün prim ödeyenler için 240 gün ve 1080 gün prim ödeyen işsizler için 300 gün süreyle veriliyor. Kısa çalışma ödeneği hesaplanırken, çalışanın son 12 aylık prime esas kazancı dikkate alınırken, buna göre günlük ortalama kazancının yüzde 60’ı ödeniyor. Üst limit ise 15 bin lirayı geçemiyor.
Çiftçiler de korunuyor
Tarım ve Orman Bakanlığı ise bölgenin önemli geçim kaynağı tarımda bazı desteklerin hayata geçirildiğini de duyurdu. Buna göre deprem bölgesindeki çiftçilere 2.8 milyar lirayı bulan mazot ve destekleri şubat ayı sonu itibariyle ödeniyor. Yıl boyunca ödenecek olan 530 milyon lira tutarındaki “Çiğ Süt Desteği, Buzağı Desteği, Anaç Koyun-Keçi Desteği, Büyükbaş Hayvan Besi Desteği, Arılı Kovan Desteği, Sürü Büyütme ve Yenileme Desteği” ödemelerinin tarihi de öne çekildi. Ayrıca 185 bin işletmeye, 2 milyon büyükbaş için hayvan başına 500 lira ve 9 milyon küçükbaş için hayvan başına 50 lira olmak üzere toplam 1,5 milyar lira yem desteği verilecek.
Kamu ve özel sektör el ele
Asrın felaketi bölgede büyük acılara neden olsa da ulus çapında büyük bir dayanışmayı da ortaya çıkardı. Bölge için tüm Türkiye seferber olurken, kamu kurumları ve birçok sivil toplum kuruluşu özellikle geçici barınma sorununun çözümü konusunda ilk günden beri yoğun şekilde çalışıyor. AFAD depremden etkilenen şehirlerde 270 noktada çadır kent oluştururken, 300 bini aşkın çadırın kurulumunu tamamladı. Kızılay ise bölgeye 50.883 çadır gönderdi. Milli Savunma Bakanlığı ise 60 bin çadır kurulumu gerçekleştirdi.
AFAD ve Kızılay dışında sivil toplum kuruluşları, belediyeler, özel sektör ve meslek kuruluşları konteyner ve çadır kurulumu konusunda kamuya destek oluyor. Böylece bölge halkının, kalıcı konutların yapımına kadar barınma sorununun çözülmesi hedefleniyor. Bölge halkına Türkiye dışından yardımlar da son sürat devam ediyor. Katar 10 bin konteyner gönderimi yaparken, bu sayının önümüzdeki günlerde artırılacağı açıklandı.