Amazonlar dünyayı korkutuyor

Güney Amerika kıtasının yüzde 40’ını kaplayan yağmur ormanlarında çıkan yangınlar, sadece Brezilya’yı değil, Bolivya ve Paraguay’ı da etkiledi. Güney Amerika’da her bir dakikada bir futbol sahası büyüklüğünde ormanlık alanın kaybolmasına yol açan yangınlar sadece bu kıtayı değil tüm gezegeni etkileyecek nitelikte. Neden mi? Çünkü ‘dünyanın akciğerleri’ olarak görülen 6,7 milyon kilometre karelik ormanlık alanda bulunan milyarlarca ağaç çok miktarda karbondioksiti emiyor. Uzmanlara göre bu karbondioksitin atmosfere salınması küresel ısınmayı artıracak. Dünyada biyolojik çeşitliliğin en fazla olduğu Amazon ormanları, dünya ikliminin istikrarı açısından vazgeçilemeyecek bir öneme sahip. Bu ormanlar ayrıca Güney Amerika’nın tamamında nem ve yağış oranlarını dengeliyor.

Brezilya Uzay Araştırmaları Enstitüsü (INPE) uydu sistemlerinin 1 Ocak’tan itibaren 83 bini aşkın yangın tespit ettiğini belirtti. Amazon yağmur ormanları sadece Brezilya için değil, Güney Amerika’nın tamamı için muazzam miktarda su üretiyor. ‘Uçan nehirler’ olarak nitelendirilen ‘evapotranspirasyon’ sonucu oluşan su buharı ile yüklü hava kütleleri Brezilya’nın pek çok bölgesine nem taşıyor. Bu dev bulutlardan yağan yağmurlar Bolivya, Paraguay, Arjantin, Uruguay ve hatta Şili’nin en güney ucunda bile etkili olabiliyor.

Faaliyetlerini Brezilya’da yürüten INPE’nin araştırmalarına göre, gövdesi 10 metre çapa sahip bir ağaç, atmosfere günde 300 litre buhar halinde su salınımını yapabiliyor. Bu da ortalama bir Brezilyalının günlük su tüketiminin iki katı anlamına geliyor.

Amazon ormanlarının korunması Brezilya’nın tarım ekonomisi ile gıda ve enerji üretimi açısından şart. Yağmur ormanlarının yok edilmesi evapotranspirasyona ve ‘uçan nehirler’in ulaştığı mesafelere tesir ederek Güney Amerika’daki birçok ülkede yağışları olumsuz etkileyebiliyor. Bunun yanı sıra Amazon Nehri de güney yarımkürede denizlere akan toplam suyun beşte birini sağlıyor.

• Amazon bölgesinde bulunan bitki türü sayısı: 40 bin
• Amazonlar'da barınan hayvan türü sayısı: 6 bin

Ormanlar iklim istikrarı sağlıyor

Amazon bölgesi ve bu bölgedeki tropik ormanlar 90 ila 140 milyar ton karbonu muhafaza ederek küresel iklimin istikrarına büyük katkı sağlıyor. Ayrıca Amazon yağmur ormanları, yeryüzündeki biyokütlenin, yani yaşayan ya da ölüp fosilleşen tüm biyolojik malzemenin yüzde 10’unu bünyesinde barındırıyor. Ağaçların kesilmesi ile yok olan ormanlar ise dünya için en büyük sera gazı kaynaklarından biri. Tarımsal kullanım amacı ile yok edilen ormanlar atmosfere karışan sera gazı salınımı ile küresel iklimin istikrarsızlaşmasına neden oluyor.

• Amazon yağmur ormanlarının tuttuğu karbon oranı: 90 milyar ton

Bu yıl Amazon ormanlarındaki rekor artışın sebebi olarak, bölgeyi tarım ve madenciliğe açmak isteyen devlet başkanı Jair Bolsonaro sorumlu tutuluyor. Çünkü Bolsonaro ocak ayında, ormansızlaşma konusundaki uluslararası endişeyi göz ardı ederek tarım ve madencilik için Amazon bölgesini geliştirme sözü vermişti. Bolsonaro 1988 Anayasası’na aykırı olmasına rağmen yerlilere ait koruma altındaki alanlar dahil Amazon’daki doğal kaynakların işletmeye açılmasını savunuyor. Çevreci gruplar, emekli bir subay olan Bolsonaro’ya bu politikaları ve çevre koruma kurumu Ibama’nın bütçesinde yaptığı önemli kesintiler nedeniyle ‘Yüzbaşı Testere’ diyor.

Bununla birlikte INPE, çok sayıda orman yangınının sadece kurak mevsim veya doğal olaylara bağlı olamayacağını söyledi. Bolsonaro ise, geçtiğimiz günlerde INPE direktörünü sert şekilde eleştirdi ve Brezilya’daki ormansızlaşma artışını gösteren ajans istatistiklerinin yanlış olduğunu ifade etti. Bolsonaro, yangınları sivil toplum örgütlerinin (STK’lar) çıkardığını iddia etti.

• Amazon ormanlarında yaşayan yerli nüfusu: 1 milyon kişi
• Amazonlarda bu yıl boyunca çıkan yangın sayısı: 83 bin

Doğa tahribatı insanlığın sonu olabilir

Birçok bilimadamı, eğer yağmur ormanları bu şekilde yok edilmeye devam edilirse, insanoğlunun soyunun dinozorlar gibi tükenebileceğini ileri sürüyor. 65 milyon yıl önce bir meteorun Meksika Körfezi’ne düşmesi sonucunda dünyada dinozorlar dahil olmak üzere canlı yaşantısı büyük oranda sona ermişti. Geride kalabilen bitki ve hayvan türleri 2 ile 5 milyon yıl kadar uzun bir evrim süreci geçirerek sonunda biyolojik çeşitlilik yeniden ortaya çıkmıştı.

Ormanların ve mercan kayalarının yok olması bugünkü hızı ile devam ederse 21’inci yüzyılın sonunda bitki ve hayvan türlerinin yarısı yok olmuş olacak. Bundan sonra, sadece günümüzde var olan tür sayısına ulaşabilmek için aradan milyonlarca yıllık bir evrim sürecinin geçmesi gerekebilir. Yani, bir asır içerisinde yapılan tahribatı giderebilmek için doğa, milyonlarca yıl çalışmak zorunda kalacak.