Alışverişin yeni normali e-ticaret
Her yıl beklentilerin üzerinde büyüyen Türkiye’nin e-ticaret hacmi, 2023 yılında 1,5 trilyon lira civarında öngörülmesine rağmen yılı 1,85 trilyon ile kapattı. 2023 yılında işlem sayısı yüzde 22,25 yükselişle 5,87 milyar adet gerçekleşirken, en büyük payı 233 milyar lira ile beyaz eşya ve küçük ev aletleri sektörü aldı. Bu sektörü 135 milyar lira ile elektronik, 127 milyar lira ile giyim, ayakkabı ve aksesuar izledi. E-ticaret hacminin genel ticaret hacmine oranı ise yüzde 20,3'e ulaştı. Hacmin yüzde 51'ini mal, yüzde 49'unu ise hizmet ticareti oluşturdu.
Hacmin bu denli yüksek olmasındaki en büyük etken olarak ise genç nüfus, teknolojik altyapı, dijitalleşmeye yatkın bir tüketici kitlesi ve tüketici davranışlarının dijitalleşme ile uyumlu hale gelmesi gösterildi. Tüm bu büyümedeki bir başka etken ise e-ticaretin bağlantılı olduğu birçok sektörde de büyüme yaşanması oldu. Ödeme, lojistik, kargo, tasarım, dijital pazarlama, sosyal ağlar gibi birçok platformun hızlıca büyümesi ve gelişmesi Türkiye’nin e-ticaret görünümüne olumlu yansıdı.
2024 yılında e-ticaret hacmine dair tahmini değer olarak ise 3,4 trilyon lira gösterildi. İşlem sayısının ise 6,67 milyar adet olması tahmin ediliyor.
Kanada, İngiltere ve ABD ilk sırada
En çok sınır ötesi mal e-ticareti yapılan ülkeler Kanada, Birleşik Krallık, ABD, Rusya, Almanya, Azerbaycan ve Hollanda oldu. Bu sıralamada uluslararası ölçekte faaliyette bulunan e-ticaret platformlarının etkisi gösterildi. Özellikle bu platformların Kanada, Birleşik Krallık ve ABD’de bulunan güçlü kargo ve lojistik altyapısı bu ülkelerin tercih edilmesinde önemli bir rol oynadı.
E-ticaretin gelişmesindeki en önemli faktörlerin başında Türkiye’deki ödeme sistemleri altyapısının çok iyi durumda olmasını gösteren WORLDEF Yönetim Kurulu Başkanı Ömer Nart, “Lojistik sektörü sürekli dijitalleşiyor ve otonom hale geliyor. Z kuşağı gibi internette alışverişe yatkın, genç bir tüketici kitlesi var. Bu ve benzeri birçok faktör e-ticaretin gelişmesini sağlıyor” diyor.
E-ticarette en hızlı büyüme kuyumda
Özellikle Kovid-19 uygulamalarının sona ermesiyle birlikte konaklama, havayolları, eğlence ve sanat, seyahat, taşımacılık ve depolama sektörlerinde ciddi bir büyüme gerçekleşti.
Geçtiğimiz sene e-ticaret tarafında en çok büyüyen sektör ise kuyumculuk, oyun, oyuncak, hobi, eğlence ve sanat oldu. Bu sektörlerde pazar hacmi düşük olsa da e-ticaret büyümesi beklenilenin üzerinde geldi. 2023 yılı toplam e-ticaret hacminin reel büyümesi yüzde 41,20 ve perakende e-ticaret hacminin reel büyümesi yüzde 52,74 olarak gerçekleşse de reel olarak en çok büyüyen sektörlerin toplam e-ticaret hacmindeki payları ile büyüme oranları doğru orantılı ilerlemedi. Özellikle kuyumculuk sektöründeki büyümenin enflasyonist ortamla bağlantılı olduğu düşünülüyor. Diğer sektörlerdeki büyüme ise bu sektörlerdeki markaların e-ticarete daha fazla yatırım yapması şeklinde değerlendiriliyor.
Kargo teslimat süreleri satın alma alışkanlıklarını etkiliyor
E-ticaretin en önemli paydaşlarından biri de kargo ve lojistik sektörü. 2023 yılı istatistiklerine göre Türkiye genelinde ortalama kargo teslim süresi 46,2 saat, yani yaklaşık 2 gün oldu. En fazla sayıda kargo alan illerin başında yüzde 29,74 oranı ile İstanbul gelirken, ilçelerin başında ise yüzde 2,97 ile Ankara’nın Çankaya ilçesi geldi. En yüksek sayıda kargo gönderimi yapan il yüzde 55,27 ile İstanbul olurken ilçe ise yüzde 9,89 ile Bağcılar oldu. Kargo teslimat sürelerinin satın alma alışkanlıklarını etkilediğine değinen Nart, “Kargo teslimat sürelerinin azalması e-ticaret büyümesini doğrudan veya dolaylı olarak etkiliyor. Bu süre her yıl giderek azalıyor. Kargo sektöründeki gelişmelerin e-ticareti daha da büyüteceğini not almak gerekiyor” diyor.
Yeni nesil ticaret: Hızlı ticaret
E-ticaretin hızla gelişen alanlarından biri de hızlı ticaret oldu. Bir saat veya daha kısa sürede teslim edilen siparişleri konu alan hızlı ticaret, özellikle pandemi döneminde hızlı teslimat süreleri sebebiyle yüksek talep gördü. 2015 yılından beri tüketicilerin talep ve ihtiyaçlarının sonucu olarak ortaya çıkan hızlı ticaret 2022 yılında 63,2 milyar TL hacme sahip iken 2023 yılında yüzde 99,2 artarak 126 milyar TL oldu.
Hızlı ticaretin en fazla kullanıldığı iller ise İstanbul, Ankara, İzmir, Adana ve Antalya oldu. Teslimatın genellikle motosikletli kuryeler tarafından yapılması nedeniyle hızlı ticaretteki ürün grubu genel olarak gıda ve süpermarket, yemek siparişi, çiçekçilik gibi sektörlerden oluştu. Hızlı ticaretin sektörel dağılımında en büyük payı yüzde 58 ile yemek siparişi, yüzde 26 ile gıda ve süpermarket sektörü yüzde 12,5 ile platform aracılığı ile yapılan market alışverişleri aldı.
Taksit sınırlaması tüketiciyi durduruyor mu?
Tüketicilerin satın alma alışkanlıklarını etkileyen en önemli başlıklardan biri de taksit sınırlaması oldu. Taksitlerin azalması, yüksek enflasyonun olduğu dönemde ekonomiyi soğutmanın ilk adımlarından biri olsa da bu durum tüketicileri pek memnun etmedi. Taksitlerin tüketiciler için çok önemli olduğunu söyleyen Nart, tüketicilerin enflasyonist ortamda taksitle alışverişi avantaj olarak gördüğünü söylüyor. Bu sebeple taksit sınırlamasının online alışverişleri sekteye uğrattığını belirten Nart, bu bilinçte olan e-ticaret pazar yerleri ve e-ticaret markalarının, düşük komisyonlu taksit ya da belli bir miktarda alışverişe taksit gibi uygulamalara devam ettiğinin altını çiziyor.
