Bir Şey Hakkında Üç Şey: William Shakespeare
William Shakespeare'i daha iyi anlamak için, -bir film, bir kitap, bir şarkı, bir resim, eser ya da kişi fark etmez- bize hangi "üç şey"i önerebilirsiniz?
Nagihan Haliloğlu:
1. The Globe
William Shakespeare, eserlerinde çoğu kez bu dünyanın bir oyun, eğlenme yeri olduğundan bahseder. İnsanlar yaşamları boyunca çeşitli roller oynarlar ve sonunda perde iner. Yaşamla tiyatroyu sürekli birbirleri için mecaz olarak kullanan Shakespeare'in yazarlık ve aktörlük yaptığı kumpanya Lord Chamberlain's Men 1599 yılında Thames'in güneyinde çok da tekin olmayan bir mahalledeki tiyatroya geçer. Tiyatronun adı "Globe", yani küre, dünyadır. Shakespeare oyunlarının çoğunu burada sergiler ve yazarken aklındaki sahne de bu sahnedir. Şair oyunlarını elbette okunsun diye değil, seyredilsin diye yazmıştır ve Globe da bu yazım sürecinin bir parçasıdır. Oynanması için yazılan bu oyunları anlamanın en iyi yolu da elbette seyretmektir. 1997 yılında Globe'un orijinal mekanına çok yakın bir yerde inşa edilen yeni Globe Tiyatrosu, eldeki verilere göre inşa edilmiştir: Shakespeare'in oyunlarını pahalı bilet satın alarak çok rahatsız tahta sıralara oturarak, ya da 5 pound vererek ayakta ‘groundling' olarak seyredebilirsiniz. Yaşanan pandemi sürecinde tiyatroların kapanmasından dolayı şu an Globe Tiyatrosu'nun birkaç oyununu internetten ücretsiz izlemek mümkün.
2. Prof. Emma Smith
Emma Smith Hoca bana göre yaşayan en iyi Shakespeare uzmanı. Şairi ne teoriye ne de biyografik çıkarımlara boğmadan çok sarih bir şekilde tahlil edebilen bir hoca. Oxford Üniversitesi de bunun farkına varmış olacak ki sitesinde Emma Hoca'nın derslerini podcast halinde, bir amme hizmeti olarak erişimimize sunmuş. Emma Hoca, Shakespeare'in oyunlarının "oyun" yönüne özellikle vurgu yaparak kurguya dikkat çekiyor. Faslı prens neden altın kutuyu seçti? Veba neden o noktada Mantua'ya ulaştı? Emma Hoca'nın dersleri Shakespeare'in oyunlarını hangi hamlelerle nereye taşıdığının izini sürüp yazarın "oyun kurma" tekniklerini kavramamıza yardımcı oluyor. Bu teknikler üzerine kafa yorduğumuzda komedi, trajedi, tarihi oyunlar gibi kategorilerin de sınırlarını aşıp, Shakespeare'in tüm oyunlarını bir bütün olarak görmemiz gerektiğini anlıyoruz.
3. Shakespeare in Love
Her ne kadar Shakespeare'i biyografisine boğmanın iyi bir fikir olmadığını düşünsem de Elizabeth döneminin kültürel kodlarını çok iyi anlatması sebebiyle Shakespeare in Love filmini tavsiye ederim. Pek çok tarihçi tarafından "tarihsel gerçekliği" açısından eleştirilmiş olsa da Shakespeare'in hemen hemen tüm eserlerinden bir şeyler içeren, bu bakımdan da bir alıntı bulmacası olan, çok eğlenceli bir film. Filmi izledikten sonra Shakespeare oyunlarına geri döndüğünüzde yönetmenin neyi nerede neden kullandığını daha iyi anlıyorsunuz- böylelikle aldığınız zevki zamana yayan bir film. Bunun dışında da Elizabeth dönemiyle ilgili bulabildiğiniz tüm filmler Shakespeare'in ele aldığı meselelere zihninizde derinlik katacaktır. Elizabeth dönemini tanımak Shakespeare'in en önemli temalarından iyi kral nasıl olmalı, krallığı kim hak ediyor sorularının nasıl bir tarihi arka planı olduğunu anlamak için çok önemli (buraya o zaman Hilary Mantel'in Wolf Hall romanını ve mükemmel BBC uyarlamasını da not düşelim).