Mühendislik hizmeti almış binalar ayakta kalmış
06.02.2023 günü, Türkiye saati ile 04:17’de ve 13:24’de merkez üssü Pazarcık (Kahramanmaraş) ve Elbistan (Kahramanmaraş) olan 7.7 ve 7.6 büyüklüğünde iki deprem meydana gelmiştir. 7.7 büyüklüğündeki deprem yerin 8.6 km derinliğinde, 7.6 büyüklüğündeki deprem ise yerin 7 km derinliğinde meydana gelmiştir. Bu depremler sonucunda binlerce artçı sarsıntı yaşandı.
Ben ve arkadaşım Yavuz Selim Aslan, gönüllü olarak yardım faaliyetlerine katılmak üzere depremin hemen ardından bölgeye ulaştık. Burada yardım faaliyetlerine dahil olurken bir yandan da uzmanlığımız gereği yıkımın nedenlerini yerinde değerlendirme şansımız oldu. Ardından yine bölgeye giden ve jeolojik olarak da alana hakim olan jeoloji mühendisi arkadaşım Metin Kaya ile bu gözlemlerimize katkıda bulundu. Bu gözlemler neticesinde şu sonuçlara ulaştık: Kahramanmaraş ilinin jeolojik yapısına bakıldığında ilin genelinde mostra veren jeolojik formasyonlar yaşlıdan gence doğru Paleozoyik yaşlı fillit, kuvarsit, dolomitik Kireçtaşı, kumlu şeyller, Mesozoyik yaşlı kireçtaşı ve kalkşistler, Eosen yaşlı kireçtaşları, Miyosen yaşlı kiltaşı, kumtaşı ve çakıltaşları (fliş), Pliyosen yaşlı konglomeralar, kuvaterner yaşlı yamaç molozu ve alüvyonlar ile magmatik kökenli ofiyolitler ve bazaltlar olarak sıralanabilir. Kahramanmaraş ili, şehir merkezinin bulunduğu alan genel olarak yeraltı suyu yüksek Kuvaterner yaşlı alüvyon birimden oluşmaktadır.
Kahramanmaraş ilinde meydana gelen depremlerde yıkılan binaların yüzde 99 civarında yapı denetimsiz ve eski yapılardan oluştuğu görülmüştür.
Sağlam zeminler üzerinde bulunan binalarda bile ağır hasar ve yıkımlar gerçekleşmiştir. Bu binaların yine mühendislik hizmeti almayan veya beton demir kalitesi yetersiz binalar olduğu görülmektedir. Ayrıca başka bir acı gerçek de altında işyeri bulunan binalarda kolon kesme olayları olduğu tespit edilmiş olmasıdır.
Kahramanmaraş ilinde en çok can kaybı yaşanan binalar arasında bulunan 8 bloklu Ebrar Siteleri alüvyon birim üzerine inşa edilmiştir. Bu bölgede yeraltı suyu seviyesininde yüksek olması depremin yıkıcılığını artmıştır. Ayrıca incelemelerde yapıldığı dönemde el yardımı ile hazırlanan beton ile inşa edildiği, yeterli beton kalitesine ulaşılamadığı ve kullanılan demirlerin yetersiz özellikte olduğu görülmüştür. Doğukent tarafında bulunan Melşa İnşaat firmasına ait 3 bloktan oluşan binaların 2 bloğunun yıkıldığı 3. bloğun ise ağır hasarlı olduğu ve yüzlerce can kaybının yaşandığı belirlenmiştir. Binaların yapıldığı bölgenin zemin taşıma gücü değerinin düşük, sıvılaşma riskinin yüksek olduğu alanda kaldığı bilinmektedir. Bu bölgede yapılan çok katlı binalarda genellikle zemin güçlendirme yapıldığı ancak mevzubahis binalar için bunun geçerli olmadığı belirlenmiştir. Maalesef daha birkaç yıllık olan binaların bu şekilde yıkılması düzgün zemin etüdünün yapılmaması, gerekli mühendislik hesaplamalarının eksikliğinden ve müteahhitlerin yapılarda sağlam malzeme kullanmamalarından kaynaklandığı düşünülmektedir.
Kahramanmaraş ilinde yaşanılan bu büyük depremlerde ayakta kalan binalar, zemin etüdünün detaylı yapıldığı, gerekli mühendislik hizmeti almış, yönetmeliklere uygun inşa edilmiş, malzemeden ve işçilikten kaçılmamış binalardır. Kahramanmaraş ilinde bulunan zayıf zeminlere sahip bölgelerde çok katlı yapılaşmalar durdurulmalı, yerine maksimum 5 katlı yapılar ile gerekli zemin güçlendirme çalışmaları kesinlikle yapılmalıdır. Ayrıca kentin zemin açısından zayıf olan bölgelerinde bulunan yapıların yıkılarak acil olarak sağlam zeminlere taşınması gerekmektedir.