Cahit Sıtkı Tarancı (1910-1956), Cumhuriyet Dönemi Türk edebiyatının önemli şairlerinden biridir. O, şair kimliği ile ön plana çıkmakla birlikte; hikâye, roman, tercüme, deneme, biyografi ve mektup türlerinde de eserler kaleme almıştır. “Otuz Beş Yaş” ve daha pek çok şiiriyle modern Türk şiirine damgasını vuran Cahit Sıtkı, yaşadığı dönemde olduğu kadar günümüzde de çok okunan isimlerdendir.

Kendisiyle yapılan bir konuşmada ilkokuldayken Namık Kemal, Tevfik Fikret ve Mehmet Emin Yurdakul’un şiirlerini “inşad ederek” okuduğunu söyleyen Cahit Sıtkı, başka bir söyleşisinde edebiyata esas ilgisinin lise yıllarında başladığını belirtir. Annesine duyduğu özlem ile öğrenim gördüğü okuldaki kasvetli hava, bu dönemde Tarancı’nın ruhu üzerinde tetikleyici bir rol üstlenmiş; şair böylece ilk kalem temrinlerini dergilerde yayımlamaya başlamıştır. 1930 yılının Mayıs ayında Servet-i Fünun mecmuasında yayımlanan “Talihsiz” ile Akademi mecmuasında çıkan “Gidiyorum” başlıklı metinler, Tarancı’nın neşredilen ilk şiirleridir.

Tarancı’nın 1932 yılında şiirlerinden yaptığı bir seçkiyi Peyami Safa’ya göndermesi, adının edebiyat âleminde duyulmasını sağlar. O dönemde Cumhuriyet gazetesinde fıkralar neşreden Peyami Safa, üç yazısında Cahit Sıtkı’yı ele alarak bir anlamda şairi edebiyat kamuoyuna takdim etmiştir. Bu yazılar ve dergilerde yayımladığı şiirler sayesinde gün geçtikçe tanınmaya başlayan Tarancı, ilk şiir kitabı Ömrümde Sükût’u 1933 yılında yayımlar. İlerleyen yıllarda Muhit, Galatasaray, Varlık, Ağaç, Servet-i Fünûn (Uyanış), Ülkü, Kültür Haftası, İz, Yücel, Gündüz, İnkılâpçı Gençlik, Pınar, İnsan, Millet, İşte, Demet, İstanbul, Yaratış, Doğuş, Ankara, Sanat ve Edebiyat Gazetesi, Yaprak, Türk Dili, Seçilmiş Hikâyeler gibi dergilerde şiirlerini yayımlamayı sürdüren Tarancı’nın 1946 yılında CHP’nin açtığı şiir yarışmasında “Otuz Beş Yaş” adlı şiiriyle birincilik kazanması ününe ün katar.

1938 yılında yakın arkadaşı Ahmet Muhip Dıranas’la birlikte Fransa’da Müstakil Resim adlı iki ciltlik bir tercümeye imza atan şair, 1940 yılında Peyami Safa’yı ele alan bir biyografi neşreder. Tarancı, şiiri merkeze alan bir hayat sürmesine rağmen dönemin süreli yayınlarında pek çok yazı neşredip hikâyeler ve tercüme hikâyeler yayımlamayı sürdürür. 1946 yılında Otuz Beş Yaş adlı kitabını çıkaran Cahit Sıtkı, 1952 yılında Düşten Güzel adlı üçüncü şiir kitabını yayımlar. Tarancı’nın Sonrası adlı son şiir kitabı, ölümünün ardından 1957’de Varlık Yayınlarınca neşredilmiştir. Bu kitapta, şairin ilk üç kitabında bulunmayan şiirleri ile tercümeleri ve ölümünün ardından yazılan bazı yazılar bir araya getirilmiştir. Şairin Ziya Osman Saba’ya yazdığı mektuplardan oluşan Ziya’ya Mektuplar ise 1957 yılında Varlık Yayınları tarafından yayımlanır.

Hayata şiirin penceresinden bakan ve bütün ömrünü şiire adayan Cahit Sıtkı’nın külliyatı, zaman içinde yapılan çalışmalarla zenginleşerek günümüzdeki hâline ulaşmıştır. Bu minvalde hazırlanan belli başlı çalışmaları şu şekilde sıralayabiliriz: Tarancı’nın bütün şiirleri 1983 yılında Asım Bezirci tarafından derlenerek “Otuz Beş Yaş: Bütün Şiirleri” adıyla tek kitap hâlinde yayımlanmıştır. Tarancı’nın 28 yazısı ve 11 anket-mülakat metni 1995 yılında Yazılar: Makaleler/Konuşmalar/Yanıtlar adıyla yayımlanmıştır. Yazılar kitabının ikinci baskısı 2016 yılında yapılmış, Avuçlarıma Sığmıyor Yıldızlar üst başlığıyla yayımlanan bu baskıda, kitabın ilk baskısında yer almayan “Namık Kemal’in Ehemmiyeti” adlı yazı eklenmiştir. Cahit Sıtkı’nın hikâyelerinin bir kısmı, şairin ölümünün ellinci yılında Gün Eksilmesin Penceremden adıyla basılmıştır. Bu kitapta şairin toplam 43 hikâyesi yer alır. Kitabın 2018 yılında yapılan 7. baskısına Tarancı’nın Hafta mecmuasında “Korkuyorum” adıyla yayımladığı romanı da ilave edilmiştir. Şairin Gün Eksilmesin Penceremden’de yer almayan 39 hikâyesi 2019 yılında derlenerek Yağmurdan Sonra Güneş adıyla kitaplaştırılmıştır.

Cahit Sıtkı külliyatına ilişkin çalışmaların büyük kısmının mektuplar üzerine yoğunlaştığı görülür. Bu minvalde ilkin Yaşar Nabi Nayır, ölümünün ardından Varlık’ta şairin on bir mektubunu yayımlar. Tarancı mecmuasının şair için hazırladığı özel dosyada Cahit Sıtkı’nın ailesine, Şahap Sıtkı İlter’e ve Hasan Şimşek’e yazdığı üç mektup neşredilir. Şairin Fransa yolculuğu sırasında Elif Naci’ye yolladığı bir mektup 1976’da Cumhuriyet gazetesinde yayımlanır. İnci Enginün, 1989 yılında şairin ailesine ve kız kardeşi Nihal Hanım’a yolladığı mektupları Evime ve Nihal’e Mektuplar adıyla kitaplaştırmıştır. Önder Göçgün, 1991’de Tarancı’nın aynı zamanı yeğeni olan şair Melek Öktem Tigrel’e yazdığı iki mektubu neşreder. Ramazan Korkmaz şairle ilgili yayımladığı biyografinin “Ekler” bölümünde Tarancı’nın “Yanlış Bilmesinler” adlı şiirinin farklı bir versiyonu ile kız kardeşi Nihal Hanım’a yazdığı bir ve eşi Cavidan Hanım’a yazdığı on dört mektubu yayımlar. Emin Nedret İşli, 2015’te şairin Feridun Fazıl Tülbentçi’ye yazdığı bir mektubu gün yüzüne çıkarmıştır. Necati Tonga, 2019’da şairin Paris’te geçirdiği günleri anlamamız açısından önemli ipuçları içeren “Paris Mektupları” adlı yazısını yayımlar.

İlerleyen yıllarda Cahit Sıtkı külliyatını tamamlamak adına çeşitli isimlerin yazılar kaleme aldığı görülür. Nuran Özlük, 2012 yılında “Cahit Sıtkı Tarancı’nın Kitaplarında Yer Almayan Şiir ve Yazılarının Neşri ve Değerlendirilmesi” adlı makalesiyle şairin Seçilmiş Hikâyeler sayfalarında kalmış biri Éluad’dan tercüme olmak üzere iki şiirini ve üç yazısını yayımlayarak külliyata önemli bir katkı sağlamıştır. Tahsin Yıldırım is yakın zamanda “Cahit Sıtkı Tarancı’nın Bilinmeyen Konuşmaları” başlıklı yazısıyla şairin Varlık dergisi ile Hürses gazetesinde çıkan iki konuşmasını neşretmiştir. Son olarak Necati Tonga, “Cahit Sıtkı Tarancı Külliyatına İlaveler” başlıklı makalesiyle şairin kitaplarına girmemiş on altı edebî metnini edebiyat kamuoyuna duyurmuştur.

Sıralanan bütün bu çalışmalara rağmen Cahit Sıtkı Tarancı’nın pek çok eserinin süreli yayınlarda dağınık hâlde kaldığı görülmektedir. Şüphesiz ki bir edibi sağlam bir şekilde değerlendirmek için öncelikle onun tam bir külliyatını ortaya çıkarmak ve bu külliyatı objektif bir bakış açısıyla değerlendirmek gerekmektedir.

Bu minvalde Cahit Sıtkı Tarancı’nın derlenmeyen ve kitaplarına girmeyen bir şiiri aşağıda dikkatlere sunulmaktadır. “Paşa Gönlüm” adlı bu şiir, Yeni Sanat-Edebiyat gazetesinde neşredilmiştir.

Yeni Sanat-Edebiyat gazetesi, ilk sayısı 1 Ocak 1952 tarihinde yayımlanan Ankara merkezli süreli yayınlardan biridir. “Atatürkçü sanat ve edebiyat gazetesi” logosuyla çıkan derginin sahibi ve yazı işleri müdürü A. Yağcıoğlu’dur. Şair-yazar kadrosu içerisinde Ceyhun Atuf Kansu, Halim Yağcıoğlu, İlhan Tarus, Fakir Baykurt, Bedii Faik, Füruzan Hüsrev Tökin, Avni Dökmeci, Ahmet Köksal, Talip Apaydın gibi isimlerin yer aldığı Yeni Sanat-Edebiyat, toplam beş sayı yayımlandıktan sonra edebiyat âleminden çekilmiştir.

Yeni Sanat Edebiyat gazetesinin dördüncü sayısının kapağında yayımlanan “Paşa Gönlüm”, Cahit Sıtkı Tarancı’nın yayımlanan son şiirlerinden biridir. Tarancı, sekiz mısradan oluşan “Paşa Gönlüm” şiirinde sıradan insanın arzularını özlü bir şekilde dile getirmiştir. Serbest ölçüyle yazılan şiir, Orhan Veli ve arkadaşlarının öncülüğünde gelişen Garip şiirinin özelliklerini taşımaktadır.

• Paşa Gönlüm
• Ben de isterdim
• Gün benden yana doğsun
• İşim tıkırında olsun
• Gençliğim sıhhatim yerinde
• Dünyaları başıma yıkmasın
• Akşam daire dönüşü
• Bir çatık kaşı köroğlunun.
• Paşa gönlüm neler istemez.
• (Yeni Sanat Edebiyat, S. 4, Nisan 1952, s.1)