100 Türk Büyüğü- Sabahattin Ali

Faili Meçhul, Çoksatar ve Bu Yurdun Çocuğu

Belli aralıklarla yok sayılan, unutulan ve unutturulan bir yazar, bir gün geldi ve Türkçede çoksatar romanların yazarı oldu, özellikle deKürk Mantolu Madonna’nın (1943).

Sabahattin Ali, eserlerinin yayın haklarının kamusallaştığı 2019 yılında, kitapları milyonlarca kopya satan bir yazar, bir muhalif, bir yerli edebiyatçı ama konuşulmayan tarafında belirsizlikler ağır basıyor: Ölüm tarihi ve mezarı yok.

O bir faili meçhul. Romanlarının tefrikalarından alacağı telifler sebebiyle gazete sahipleriyle başı hep derde girer ve ilk mimlenmesini de buradan alır: 1932’de Yeni Anadolu gazetesinde tefrika edilmeye başlanan

Kuyucaklı Yusuf'u, telifini alamayınca 26. sayıdan sonra yayımlatmaz Sabahattin Ali.

Gazetenin sahibi tarafından özel bir toplantıda okuduğu bir şiiri jurnallenir ve “Gazi Mustafa Kemal Paşa’ya hakaret ” suçundan bir yıl hapis cezasına çarptırılır.

1933’ün kasım ayında çıkan afla serbest bırakılır. Roman 1936-1937 yıllarında Tangazetesinde tefrika edilir, 1937’de Yeni Kitapçı tarafından yayımlanır.

Kuyucaklı Yusuf , halkı askerlikten soğuttuğu gerekçesiyle aynı yılın haziran ayında toplatılır.

Ekim 1937’de görülen dava sonucu roman serbest bırakılır, Sabahattin Ali bir kez daha mimlenmiş olsa da, hapse girmekten kurtulur. Kitabın yayıncısı kararı kitapçının vitrinine astığı ilanla duyurur: “Kuyucaklı Yusuf beraat etti.”

Sabahattin Ali, Nihal Atsız’ın İçimizdeki Şeytan (1940) romanı üzerinden yaptığı propagandaya karşı açtığı hakaret davasını kazanır ama hakkındaki intiba katmerlenmiştir : vatan haini.

Öyle ki, Eylül 1989’da Millî Kütüphane’deki kitap tasnifleri sırasında yasak kitaplar kapsamına alınan kitaplardan biri, hâlâ, İçimizdeki Şeytan’dır.

Oysa yazarı 31 Mart 1948 tarihinde Bulgaristan sınırından yurt dışına çıkmaya teşebbüs etmiş ve ortadan kaybolmuştur. Kırklareli’nin Sazara köyü yakınlarında bulunan ceset ve kişisel eşyaları tetkik edilmiş, cesedi teşhis edilememiştir.

Mezarsızdır, meşhurdur, faili meçhuldür, çoksatardır, “bu yurdun çocuğudur”: Yazarınız vatan hainidir, yatar Bulgaristan sınırında

_{*Bu portre yazısı, Meryem Selva İnce tarafından yayına hazırlanan Sabahattin Ali’nin üç romanının kronolojik eleştirel basımlarında yer alan detaylı notlardan yararlanılarak yazıldı (Everest Yayınları, 2019).}