Pakistan'ın muktedir generali: Ziya ül-Hak

Pakistan’ın başına gelerek bir Butto’yu yerinden eden, görevden gitmesiyle ise başka bir Butto’yu siyaset sahnesine taşıyan Ziya ül-Hak, Pakistan siyasi tarihinin en önemli bir politikacılarından biri.

Zülfikar Ali Butto tarafından Genel Kurmay Başkanlığına atanan Ziya ül-Hak, Butto’yu deviren darbeyi de yöneten kişi olmuştu. Zülfikar Ali Butto’nun tasfiyesi ve idamının ardından onun yerine geçen General Ziya ül-Hak, uzun yıllar boyunca Pakistan’ı yönetti.

İki çocuklu bir ailenin en büyük çocuğu olarak 12Ağustos 1924 yılında Jalandhar’da dünyaya gelen Ziya ül-Hak ilk eğitimini Simla’da bir devlet okulunda aldı. Delhi’deki St. Stephane Üniversitesinde yüksek eğitimini tamamlamasının ardından İngiliz Ordusunda göreve başladı.

II. Dünya savaşı sırasında ordu görevlisi olarak Burma, Endonezya gibi yerlerde görev yapan Ziya ül-Hak, Pakistan’ın kuruluşundan sonra, birçok Pakistanlının yaptığı gibi, İngiliz Ordusundan istifa ederek Pakistan birliklerine katıldı.

Pakistan Ordusu için görev yaptığı sürede Amerika ve Ürdün’de eğitimlere katılma imkânı buldu. Kendisini bu şekilde geliştiren Ziya ül-Hak, 1975’te Multan şehrinin Kolordu Komutanlığına atandı. Fakat askeriye içerisinde asıl yükselişi 1976’da Zülfikar Ali Butto’nun başbakan seçilmesiyle gerçekleşti. Askeriye içerisinde Ziya ül-Hak’tan daha üst seviyelerde olan birçok rütbeli bulunsa da, göreve gelen Zülfikar Ali Butto, genelkurmay başkanlığı görevi için Ziya ül-Hak’ı tercih etti.

• Şüphesiz, Butto’nun bu tercihinin altında, onunla sadece ibadete çağırmak ve golf oynamaya davet etmek için iletişim kuran Ziya ül-Hak’ın çizdiği "zararsız general" profili vardı.

Fakat General hiç de Butto’nun tahmin ettiği gibi “pasif ve zararsız” biri çıkmadı. 1977 yılında Butto ve yedi partinin birleşmesinde oluşan Pakistan Ulusal Birliği arasında seçimler konusunda bir tartışma baş gösterince, Ziya ül-Hak da yönetimi ele geçirmek için hazırlıklarına başladı. Gerilim zirve noktasına ulaştığında, Ziya ül-Hak 5 Temmuz 1977’de kansız bir devrim yaparak Butto yönetimini indirmiş ve Pakistan’ı askeri bir yönetim içine sokmuştu.

Pakistan iktidarını ele geçirmesinin hemen ardından 90 gün sonra yeni seçimlerin yapılacağına ve yönetimi seçilmiş milletvekillerine aktaracağına dair söz veren Ziya ül-Hak aynı yılın Ekim ayında bu kararından geri döndü. Geçmişte yolsuzluğa bulaşmış siyasilerin tasfiyesinin henüz gerçekleşmediğini ve bu kişilerin yargılanması yapılana kadar seçimlerin erteleneceğini duyurdu. Bu çerçevede kurulan Tasfiye Mahkemelerinde birçok politikacı yargılandı.

Yargılananların içerisinde bulunan eski başbakan Zülfikar Ali Butto, yargılamanın nihayete ermesinin ardından 5 Nisan 1979’da idam edildi.

1978 yılında Devlet başkanlığı görevini de üzerine alarak resmi bir yönetici olan Ziya ül-Hak, devlet yönetiminde bazı değişikliklere gitti. 1980 yılında, Şûra Meclisi adı verilen, başbakan tarafından atanan alimler, akademisyenler, yazarlar ve gazetecilerden oluşan bir komisyon kuruldu. Görevi başbakanı denetlemek ve ona destek olmak olan bu meclisin kurulması kamuoyunun aklında “Ziya ül-Hak İslâmî reformlar mı yapacak?” sorusunu oluşturdu.

Nitekim 1984’de yapılan referandum bu soruların cevabını vermiş oldu. Seçim yapma sözü veren Ziya ül-Hak, bu seçimi çok farklı bir biçimde gerçekleştirdi.

• Yapılan seçimde halka yöneltilen soru “Ziya ül-Hak’ın başta kalarak İslâmî reformlar yapmasını destekliyor musunuz, desteklemiyor musunuz?” oldu. Yüzde 95 oranında “evet” oyu alan General, bundan sonraki politikalarını bu çerçevede gerçekleştirdi.

İslâm dünyasına yakın olmaya çabalayan Ziya ül-Hak, Afganistan sorunu, Irak-İran gerginliği gibi konularla özel olarak ilgilendi. Uzun süreli başkanlığı içerisinde, güvendiği insanları önemli yerlere atayarak, siyasi sistem üzerinde değişikliklere giderek iktidardaki yerini sağlamlaştırmaya çalışsa da tarih 1988 yılını gösterdiğinde, Ziya ül Hak iktidar sahnesinden inmek zorunda kalacaktı.

Zülfikar Ali Butto yönetiminin devrilmesinden tam olarak 11 yıl sonra, 1988’de Benazir Butto’nun Pakistan’a geri dönmesi tam olarak Ziya ül-Hak’ın baskılarla mücadele ettiği bir zamana denk gelmişti.

1985’te başbakan olarak atadığı Muhammed Han Cüneyco ile aralarında bir sıkıntı olduğuna dair duyumlar artınca General, 29 Mayıs 1998'de Başkan Cüneyco’yu görevinden almıştı. Başkanın tasfiyesine neden olan şey Cüneyco’nun Ziya ül-Hak’ın karşı olduğunu bilmesine rağmen Cenevre Anlaşmasını imzalamasıydı.

Bu tasfiyenin ardından tezahür eden politikacıların özgürlük ve otorite talepleri, Benazir Butto’nun ülkeye geri dönmesi ile birleşince Ziya ül-Hak siyasî hayatının en büyük çıkmazlarından biriyle karşılaşmıştı. Zira Pakistan seçimlere doğru gidiyordu ve General’in karşısında artık güçlü bir rakip vardı: bir Butto.

• Fakat henüz seçimler gerçekleşmeden ve Ziya ül-Hak iktidarının sarsan problemlere karşı bir strateji geliştiremeden 17 Ağustos 1988’de, kayıpların arasında yüksek rütbeli askeri personellerin ve Amerikan Büyükelçisinin de bulunduğu şaibeli bir uçak kazasında hayatını kaybetti.

Pakistan halkı ve yöneticileri tarafından Amerika’nın düzenlediği bir suikasta kurban gittiğine inanılan Ziya ül-Hak’ın cenazesi büyük bir kalabalığın katılımıyla İslamabad’daki Faysal Camii’nin arazisine gömüldü. Ziya ül-Hak’ın ölümünden sonra 2 Aralık 1998’de yapılan genel seçimleri ise General’in en büyük rakibi Benazir Butto kazandı.