İsrail'de, tartışmalı yargı düzenlemesi kapsamındaki yasanın iptali görüşülüyor

İsrail Yüksek Mahkemesi, Mecliste mart ayında onaylanan başbakanın görevden alınması yetkisini başsavcı ve Yüksek Mahkeme’den alarak Meclis ve hükümete devreden yasanın iptali başvurusunu görüşmeye başladı.

İsrail Yüksek Mahkemesi Başyargıcı Esther Hayut ile hakimler Uzi Vogelman ve Isaac Amit'in yöneteceği oturumdan önce yargı düzenlemesi karşıtı onlarca gösterici, İsrail bayraklarıyla Batı Kudüs'teki mahkeme binası önünde toplandı.

• Hükümetin tartışmalı yargı düzenlemesi kapsamında 23 Mart'ta Meclis'te onayladığı yasa tasarısı, başbakanın fiziksel veya psikolojik yetersizlik durumları dışında görevden alınmasını engellemeyi ve bu yetkiyi yargıdan alıp hükümet ve Meclis'e devretmeyi öngörüyor.

Canlı yayınlanan mahkemedeki oturumda İsrail Yüksek Mahkemesi Başyargıcı Esther Hayut, Binyamin Netanyahu'nun partisinden bir milletvekilinin "yasanın Netanyahu için hazırlandığını söylediğine" işaret etti.

Yüksek Mahkeme'nin kararını açıklaması için birden fazla oturum yapması bekleniyor.

Başsavcı'dan Yüksek Mahkeme'ye yasanın iptali çağrısı

İsrail medyasındaki haberlere göre Başsavcı Gali Baharav-Miara, Yüksek Mahkeme'ye gönderdiği mektupta "söz konusu yasanın Netanyahu'nun yolsuzluk davaları devam ederken kişisel hukukî durumuna müdahale niteliği taşıdığı ve yasanın iptal edilmesi gerektiği” yönünde görüş bildirdi.

Baharav-Miara, ayrıca yasanın kabul edildiği dönemde "hükümetin yargı düzenlemesini Netanyahu'nun bizzat kendisinin yönettiğini söylemesinin" çıkar çatışması doğurduğunu belirtti.

• Başbakan Binyamin Netanyahu, 2020'de yolsuzluk yargılamaları devam ederken başbakan olarak görevde kalabilmesi için Yüksek Mahkeme ile "yolsuzluk davalarını etkileyecek şekilde yasamaya müdahale etmemesi, yargı veya kolluk kuvvetlerinde görev değişiklikleri yapmamasını" öngören anlaşma yapmıştı.

Yüksek Mahkeme'ye itiraz başvuruları, başbakanın görevden alınma şartlarına ilişkin değişikliğin bu anlaşmayı ihlal ettiği gerekçesiyle yapılmıştı.

İsrail Başsavcısı Baharav-Miara, martta yasa onaylandıktan sonra Netanyahu’nun yolsuzluk davalarına işaret ederek, adalet sistemine müdahale edilmemesini, bunun çıkar çatışması oluşturabileceğini söylemişti.

Mahkeme'nin kararı karşısında hükümetin tutumu tartışılıyor

Başbakan Netanyahu, hükümetin yargı düzenlemesi kapsamında Meclis'ten geçirdiği kanunları Yüksek Mahkeme'nin iptal etmesi durumunda nasıl hareket edeceklerine ilişkin kesin bir yanıt vermekten kaçınıyor.

Netanyahu, ABD medyasına verdiği röportajlarında, Yüksek Mahkeme'nin Meclisin geçirdiği kanunu iptal etmesi durumunda alacakları tutuma ilişkin, "İsrail'de hükümetler her zaman mahkemelerin verdiği kararlara saygı duymuştur." demişti.

Yüksek Mahkeme'nin bugüne kadar ülkede Anayasa taslağı olarak kabul edilen "Temel Kanunlara ilişkin bir değişikliği bozmadığına" işaret eden Netanyahu, "Yüksek Mahkeme her zaman kendisini bir Anayasa olarak gördüğü Temel Kanunlar ile yükümlü kabul etmiştir. Biz bu iki prensibin korunması gerektiğine inanıyoruz." diye konuşmuştu.

İsrail'de iktidar koalisyonundaki bazı bakan ve vekillerse, Yüksek Mahkeme'nin Meclisin çıkardığı kanunları iptal etmesi halinde "seçmen iradesini hiçe sayacağını" savunmuştu.

Tartışmalı yargı düzenlemesi

İsrail'de hükümetin tartışmalı yargı düzenlemesi yılbaşından bugüne ülke gündeminin merkezinde kalmaya devam ediyor.

• İsrail Adalet Bakanı Yariv Levin'in, 5 Ocak'ta duyurduğu "yargı reformu" Yüksek Mahkeme'nin yetkilerini sınırlandırma ve iktidarın yargı atamalarında söz sahibi olması gibi değişiklikler içeriyor.

Başbakan Netanyahu, 27 Mart'ta, ülke çapında giderek artan kitlesel protestolara ve grevlere neden olan yargı düzenlemesini ertelediğini açıklamış ancak 2023-2024 bütçesinin mayıs sonunda Meclis'ten geçmesinin ardından yargı düzenlemesini tekrar gündeme getireceklerini duyurmuştu.

Hükümet, muhalefetle müzakerelerin tıkanmasının ardından yakın zamanda yargı düzenlemesi için yeniden düğmeye basmıştı.

Netanyahu hükümeti, Yüksek Mahkeme'nin hükümet üzerindeki denetimini kaldıracak yasa tasarısını ülke çapında kitlesel protestolar ve yoğun kamuoyu tartışmalarına rağmen 24 Temmuz'da Meclis'te muhalefetin boykot ettiği oturumda kabul etmişti.

İsrail'de muhalefet partileri, eski milletvekilleri ve bazı sivil toplum kuruluşları, Meclisin 24 Temmuz'da geçirdiği "Akla Yatkınlık Yasası"nın iptali için başvurmuştu.

Söz konusu yasa, Yüksek Mahkeme'nin, hükümetin aldığı kararları, "kamu çıkarına hizmet etmediği, akla yatkın olmadığı veya çıkar çatışması doğurduğu" gibi gerekçelerle bozma yetkisini ortadan kaldırıyor.