Irak’ın Musul kentinde Selçuklu Atabeyi Nûreddin Mahmud Zengî tarafından 12. yüzyılda inşa ettirilen ancak terör örgütü IŞİD’in 2017’de patlattığı Musul Ulu Camii’nin (El-Nuri Ulu Camii) eğik minaresinin UNESCO'nun 2018'de başlattığı onarım çalışmaları sona erdi.

El-Hadba veya Kambur Minaresi, eski IŞİD lideri Ebu Bekir el-Bağdadi'nin Temmuz 2014'te hem Suriye hem de Irak'ın birçok yerinde vahşetlere imza atarak "hilafetini" ilân ettiği tarihi El-Nuri Camii'nin bir parçasıdır.

1173 yılında tamamlanan minare 45 metre idi. Adını Nureddîn Mahmud Zengî’den alan cami, eğik minaresiyle meşhurdu.

• Öyle ki, İbn Battuta 14. yüzyılda Musul'u ziyaret ettiğinde, minare zaten büyük ölçüde eğilmişti ve "el-Hadba" veya "kambur" takma adını almıştı.

Eğimin nedeni tam olarak bilinmiyordu. Yerel geleneğe göre, vefat eden Hz. Peygamber’in göğe yükselirken bu bölgenin üzerinden geçmesiyle minare ona hürmeten eğilmişse de uzmanlar; bunun nedeninin kuzeybatıdan esen rüzgârlar, güneşin güney taraftaki tuğlalar üzerindeki etkisi veya tuğlaları bir arada tutmak için kullanılan zayıf alçıdan kaynaklandığına inanıyor.

45 metre uzunluğundaki eğik minaresiyle meşhur "kambur" lakaplı Hadba Minaresi, dünyadaki 4 önemli kambur minaresinden biriydi.

Musul sakinleri camiyi kalabalık insan gruplarıyla çevreleyerek IŞİD'in vereceği zarara karşı defalarca korumuşsa da cami, Haziran 2017'de, Irak ve koalisyon güçleri caminin sadece 50 metre ilerisindeyken tamamen yıkılmıştır.

Minare ve cami, Birleşmiş Milletler Kültür Mirası Örgütü UNESCO'nun beş yıldır bölgedeki birçok yeri yeniden canlandırmak için yaptığı çalışmalarla restore edilen Musul'daki en son simge yapılar oldu.

Yenilenmiş hali

Restore edilen Hadba Minaresi, eskisinin birebir kopyası olacak şekilde, bir kısmı tahrif olan tuğlalarla inşa edildi.

Dış cephede tarihî mirası korumak adına 26 bin eski tuğla kullanılırken; minarenin gövdesinin içerisinde ise 96 bin yeni tuğla kullanıldı. Kıble yönünü gösteren mihrap ta büyük ölçüde orijinal taşlarıyla onarılırken, hutbelerin okunduğu minberin orijinal parçalarının büyük bir kısmı kaybolduğundan yenileriyle ikmal edildi.

Restore edilen minarenin eğimi, 1960'lardaki gibi 160 santimetre olarak korundu.

Ancak mühendisler temelleri güçlendirerek, 12. yüzyılda inşa edildikten sonra yavaş yavaş eğilmeye başlayan yapının artık bu kadar tehlikeli bir şekilde eğilmemesini sağladılar.

Musul'un eski kentinin yüzde 80'i IŞİD'le mücadelede yıkılırken, UNESCO'nun restorasyon projesi kapsamında 12 bin tondan fazla moloz kaldırıldı.