İkinci İntifada'nın izleri 21'inci yılında hala taze

İşgal altındaki Filistin topraklarında İsrail'e karşı 2000 yılında başlayan ve 2005 yılına kadar devam eden İkinci İntifada'nın (Aksa İntifadası) üzerinden 21 yıl geçti.

• Dönemin İsrailli muhalefet lideri Ariel Şaron'un 28 Eylül 2000'de İsrail askerlerinin koruması altında Mescid-i Aksa'nın avlusunda dolaşması İkinci İntifada'nın fitilini ateşledi. Filistinlilerle İsrail askerleri arasında, 7 Filistinlinin hayatını kaybetmesine, 250 kişinin ve 13 İsrail askerinin yaralanmasına neden olan çatışmaların ardından gerginlik, Batı Şeria ve Gazze Şeridi'ne sıçradı. Bu bölgelerde de onlarca kişinin yaralanmasına neden olan şiddet olayları hızla yayıldı.

Çatışmaların üçüncü gününde, bir duvarın dibine sığınan Filistinli silahsız baba ve 11 yaşındaki oğlu Muhammed ed-Durra'nın kendilerini korumaya çalışırken İsrail askerlerinin doğrudan ateşine maruz kalmaları ve Durra'nın babasının kucağında öldürülmesinin kameralara yansımasıyla öfke dalgası her geçen gün büyüdü.

"İkinci İntifada'nın" sembol ismi haline gelen Durra'nın öldürülmesinin ardından Filistin halkı sokaklara çıktı ve gösteriler düzenledi. İsrail askerleriyle Filistinliler arasındaki çatışmalar, çok sayıda kişinin ölmesine ve yaralanmasına neden oldu.

Tanklara ve silahlara karşı taşlar

Filistinlilerin işgale karşı isyanı anlamına gelen İntifada'nın başlamasının ardından İsrail güçleri, Filistinli göstericilere karşı tanklarını kullandı. Filistinli çocuk Faris Avde'nin tanklar önünde taş atarken çekilmiş fotoğrafı Gazze direnişinin sembolü haline geldi.

İsrail askerleri, gösteri yapan, taş atan ve kullanılmış araç lastiklerini ateşe veren Filistinlilere karşı gerçek mermiler kullandı.

Ramallah kentinde bir İsrail askerinin gösteriler sırasında ölmesi üzerine İsrail, şiddetin boyutunu artırarak, Apaçi helikopterlerini devreye soktu; Batı Şeria ve Gazze Şeridi'nde Filistin yönetimine ait yerler vuruldu.

• Saldırının ardından iki hafta süren çatışmalar sırasında yaklaşık 100 Filistinli şehit oldu. 17 Ekim 2020'de yapılan ateşkes anlaşması dahil gergin durumu kontrol altına alma girişimleri başarılı olamadı.

Filistinli askeri ve siyasi yöneticilere yönelik suikastlar

İsrail, 2000 yılında başlayan İntifada'yı sonlandırmak ve Ahmed Yasin liderliğindeki Hamas başta olmak üzere Filistin direniş güçlerini zayıflatmak amacıyla Filistinli askeri ve siyasi yöneticilere yönelik çok sayıda suikast düzenledi.

• İkinci İntifada'nın en önemli olaylarından biri de Filistin Halk Kurtuluş Cephesi'nin (FHKC) üstlendiği İsrail Turizm Bakanı Rehavam Zeevi'ye yönelik suikasttı.

İkinci İntifada sırasında direniş güçlerinin silahlı kanatları ve kullandıkları savunma araçları da gelişim gösterdi. Hamas'ın silahlı kanadı İzzeddin el-Kassam Tugayları, silahlarını geliştirdi ve İsrail'e karşı kullanmak üzere roket yapımına başladı. Kassam Tugayları'nın26 Ekim 2001'de ateşlediği yerel yapım ilk roket Sedirot yerleşim birimine düştü.

Arafat'ın ev hapsine alınması ve şüpheli ölümü

İsrail güçleri 2002'de eski Filistin Devlet Başkanı Yaser Arafat'ı işgal altındaki Batı Şeria'nın Ramallah kentinde bulunan karargahında ev hapsine aldı.

Filistin yönetiminin merkezi olan karargahı 2 yıl abluka altında tutan İsrail güçleri, burayı birçok kez tanklarla da hedef aldı.

• Arafat 2004'te hastalandı ve grip teşhisi konuldu ancak Filistinli lider bir türlü iyileşemedi. İsrail'in izin vermesinin ardından tedavi için 29 Ekim’de Fransa'ya götürülen Arafat, 11 Kasım 2004'te Paris’te Percy Askeri Hastanesi’nde 75 yaşında hayata gözlerini yumdu.

"Utanç duvarı"nın inşası İntifada döneminde başladı

İsrail, Batı Şeria ile İsrail arasındaki Ayrım (Utanç) Duvarı'nı da İkinci İntifada sırasında inşa etmeye başladı.

Yine İntifada döneminde Mart 2002'de düzenlenen Arap Birliği zirvesinde Arap Barış Girişimi kabul edildi.

Arap Birliği üyesi ülkeler, 2002'de Lübnan'ın başkenti Beyrut'ta kabul ettikleri girişim bildirisiyle, 1967 sınırlarında başkenti Doğu Kudüs olan bağımsız Filistin Devleti'ni kabul etmedikçe İsrail'le normalleşmeyi reddetti.

Hamas'ın kurucu lideri Ahmed Yasin'in şehit edilişi

Bu süreçte Hamas'ın kurucusu Şeyh Ahmed Yasin, 22 Mart 2004'te İsrail tarafından düzenlenen bir hava saldırısında sabah namazı çıkışında tekerlekli sandalyesinin üzerinde öldürüldü.

İsrail, İntifada'nın son yılı 2005'te ise Gazze Şeridi'nden çekildi.

Binlerce Filistinli hayatını kaybetti

• İkinci İntifada sırasında 4 bin 412 Filistinli hayatını kaybetti, 48 bin 322 Filistinli yaralandı. Aynı zamanda 1069 İsrailli öldü, 4 bin 500 İsrailli de yaralandı.

İntifada süresince Batı Şeria ve Gazze Şeridi'nde İsrail askerleri tarafından binlerce ev yıkıldı ve tarım alanları tahrip edildi.

"Filistin Devleti hayali gerçekleşmeden sürdürülen müzakerelere sert tokat"

İkinci İntifada'ya ilişkin değerlendirmelerini aktaran Kudüs Üniversitesi İletişim Bölümü Öğretim Görevlisi Mahmud Fatafta, İntifada'ya, "Filistin'i kurtarmak için sihirli bir araç" şeklinde bakılmadığını ancak İntifada'nın Filistin davasını canlı tutan bir tarih olarak görüldüğünü kaydetti.

Aksa İntifadası'nın "Filistin devleti hayali gerçekleşmeden yaklaşık on yıl süren haksız, adaletsiz ve absürt müzakerelere sert bir tokat gibi olduğunu" kaydeden Fatafta, İntifada'yla sembolik bir başarı elde edildiğini, "işgal altında acı çeken ancak susmak yerine bedeller ödemeyi seçen bir halkın" varlığını kanıtladığını dile getirdi.

Filistinliler her yıl eylül ayında İntifada'yı anmak için gösteriler düzenliyor.

İsrail işgaline karşı ilk İntifada ise bir İsraillinin kamyonetiyle Filistinli işçilere çarparak ölümlerine neden olması üzerine 8 Aralık 1987'de başlamıştı. 1991'de gerileyen direniş, 1993'tekiOslo Anlaşması'nın imzalanması ile sona ermişti.