Hilâl göründü (mü?)

İslâm dünyası, mübarek ramazan ayını yine hilâlin görünmesine dair ihtilaflarla karşıladı. Aralarında Türkiye’nin de bulunduğu az sayıda ülke 16 Mayıs'ta oruca başlarken, Müslüman ülkelerin kâhir ekseriyeti ilk orucu 17 Mayıs Perşembe günü tutacak. İran ve birkaç ülke ise, orucun vaktine bugün (16 Mayıs) yapılacak gözlemlerle karar verecek.

Oruca 16 Mayıs Çarşamba günü başlayacak ülkeler:

Türkiye, Bosna, Makedonya, Hırvatistan, Karadağ, Sırbistan, Almanya, ABD, Kanada.

Oruca 17 Mayıs Perşembe günü başlayacak olan ülkeler:

Suudi Arabistan, Lübnan, Bahreyn, Ürdün, Filistin, Irak, Umman, Suriye, Yemen, Mısır, Sudan, Cezayir, Birleşik Arap Emirlikleri, Katar, Arnavutluk, Rusya, Ermenistan, Çeçenistan, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Türkmenistan, Özbekistan, Güney Kore, Japonya, Malezya, Endonezya, Brunei, Singapur, Avustralya, Maldivler, Fransa, İngiltere, Belçika, Hollanda, Finlandiya, İtalya, Macaristan.

Orucun başlangıç vaktini bugün (16 Mayıs) belirleyecek ülkeler:

Fas, Pakistan, Hindistan, Bangladeş, İran.

Peki, her yıl tekrarlanan bu ihtilafın temelinde ne yer alıyor?

Astronomların ölçümlerine göre, ramazanın başlangıcını belirten yeni ayın doğuşu 15 Mayıs günü gerçekleşiyor. Fakat bunu çıplak gözle görmek, neredeyse imkânsız. Sadece ileri düzeyde teknolojik cihazlarla gerçekleştirilecek gözlemler, ayın bu evresinin görünümünü mümkün kılıyor. Ertesi gün, yani 16 Mayıs Çarşamba akşamı ise hilâl şeklindeki ay, gökyüzü açık olduğu takdirde dünyanın farklı noktalarından gözlemlenebilecek.

İslâm ülkelerinin birçoğu, ramazanın başlangıcı ve bitişi meselesinde, Hz. Peygamber’in hilâlin gözetlenmesine dair hadisinin zahirini temel alan Suudi Arabistan’ın yaklaşımını benimsiyor. Türkiye ve onu izleyen Balkan ülkeleriyle Kuzey Amerika’da ise, astronomik hesaplar kıstas kabul ediliyor.

Yörüngelerinden hiç şaşmayan ayın ve güneşin bütün hareketleri en milimetrik ayrıntılara kadar hesaplanabilirken, dahası namaz ve diğer ibadetlerde de bu hesaplar ölçü kabul edilirken, ramazanın başlangıç ve bitişine dair ihtilaflar, dikkat çekici. İslâm dünyasının birçok hayati konuda anlaşmazlığa düştüğünü ve kamplara ayrıldığını düşündüğümüzde, hilâlin gözetlenmesi meselesinde de siyasi rekabetin gölgesi hissediliyor.