Felâfeli kim icat etti?

Nohut ya da bakla ezmesiyle yapılan ve birçoğumuzun artık Türkiye’de de rahatlıkla tatma imkânı bulduğu geleneksel Ortadoğu yemeği felâfel, -tıpkı Rumlarla Türkler arasındaki baklava ya da hellim atışmaları gibi- ilginç bir “mutfak çatışması”nın da konusu durumunda. Felâfeli millî yemek ilân eden İsrail, bu lezzetin kökenlerinin Yahudi tarihinde olduğunda ısrarlı. Filistinli ve Mısırlı Araplar ise, felâfeli kendi yemekleri olarak tanıtıyor. Suriye, Ürdün ve Lübnan mutfaklarının da vazgeçilmezleri arasında yer alan felâfel, hazırlanışındaki küçük nüanslarla ve katılan malzemelerle farklı ülkelere nispet edilebiliyor bugün.

Felâfelin tarihçesi, kökeni ve hangi millete ait olduğu tartışması bütün hızıyla devam ederken, Kudüs’te bulunan İbrani Üniversitesi profesörlerinden Shaul Stampfer, ilginç bir iddia ortaya attı.

• Prof. Dr. Stampfer’in araştırmalarına göre felâfelin kökenleri çok eskilere gitmiyor. Felâfelden söz eden ilk yazılı kaynakların Mısır’ın İngiltere tarafından işgal edildiği 1882’den sonra ortaya çıktığını belirten Stampfer, Lübnan’ın felâfelle tanışma tarihi olarak 1930’ları gösteriyor.

Felâfelin İsrail’de ün kazanması ve herkes tarafından tercih edilen önde gelen bir yemek haline gelmesi ise ancak 1950’lerde, ülkeye göç eden Yemen Yahudileri eliyle gerçekleşiyor.

Oxford Üniversitesi Yayınları’ndan çıkan çalışmasında konuya ayrı bir başlık ayıran Stampfer, felâfelin içine konduğu yuvarlak ekmeklerin de sadece 100 yıllık bir geçmişinin olduğunu belirtiyor. Stampfer’e göre felâfeli ‘pita’ adı verilen bu ekmeklerin içine koyup yeme âdetini çıkaranlarsa Kudüs ya da Yafa’ya yerleşen ilk Yahudiler.

Şimdiye kadar yapılan hararetli tartışmalarda, felâfelin ilk kez 4’üncü yüzyılda Mısır’da ortaya çıktığı, oradan da Arap seyyahlar tarafından bütün Ortadoğu’ya yayıldığı ileri sürülüyordu.