Etiyopya ve Mısır, Nil konusunda anlaştı

Mısır Cumhurbaşkanı Abdulfettah el Sisi ve Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed 11 Haziran’da bir araya geldiler. Kahire’de Cumhurbaşkanı Abdulfettah el Sisi’nin makamında görüşen ikili, Güney Sudan ve Somali gibi konuların yanı sıra iki ülke arasında sorun olan Nahda barajı projesini de görüştü.

Etiyopya’nın Mavi Nil’in üzerine kurmayı planladığı ve 2011’de inşasına başlanan 6 milyar dolarlık Nahda barajı projesi duyurulduğundan beri Mısır ve Etiyopya arasında anlaşmazlıklara sebep oluyor. Tarım ve içme suyunun yüzde 90’ını Nil’den karşılayan Mısır, Nahda barajı yüzünden kendisi için hayati öneme sahip su kaynaklarının kesintiye uğrayacağı endişesi içinde.

Etiyopya ise “diriliş, canlanma” anlamına gelen Nahda ismini taşıyan projeyi, tahmini 6.000 Megawatt elektrik üretimi ile ülke ekonomisini ayağa kaldırabilecek bir yenilik olarak görüyor. Bundan dolayı, Mısır’ın tepkilerine rağmen projenin inşasında geri adım atmayan Etiyopya, elde edilecek enerji ile sadece ülkesinde yüzde 70’e kadar varan elektrik yoksunluğunu gidermeyi değil, aynı zamanda Afrika’daki en büyük enerji ihracatçısı olmayı planlıyor.

Nil’in kaynaklarını paylaşmaya dayalı sorunlar 11 kıyıdaş ülke için 1959’da imzalanan ve aşağı Nil havzasında kalan Mısır ve Sudan’a büyük imkânlar sunan anlaşmanın yapılmasına değin uzanıyor. Sonucunda Sudan’a Nil kaynaklarının yüzde 22’sinin, Mısır’a ise yüzde 66’sının verildiği; diğer ülkelere ise çok küçük bir payın sunulduğu anlaşmanın, tekrar görüşülmesini isteyen taraflar var. Fakat elde ettiği hakların ortadan kalkmasını istemeyen Sudan ve Mısır görüşmeye yanaşmıyor.

Etiyopya’nın Kenya ve Uganda ile birlikte 2010’da sunduğu yeni anlaşma teklifi Mısır tarafından, 1959 anlaşmasından kazandığı veto hakkı ile geri çevrilince Nil kaynaklarından yararlanmak isteyen Etiyopya, Nahda projesini duyurdu. Barajın inşası başladığından beri Mısır’ın itirazlarını dikkate almadan projeye devam etmesine rağmen anlaşma fırsatı arayan ülke, en sonunda 2015’te Mısır ve Sudan ile masaya oturdu. 23 Haziran 2015’te Sudan’ın başkenti Hartum’da bir araya gelen Sudan, Mısır ve Etiyopya liderleri projenin yürütülmesine dair bir ilkeler anlaşması imzaladılar.

İmzaların atılmasının ardından Etiyopya Başbakanı Hailemariam Desalegn, Nahda barajı inşasının üç ülkenin çıkarlarına ve özellikle Mısır halkına bir zarar getirmeyeceğini temin ettiğini ve Mısır ve Sudan’ın enerji ithalatından kendilerine öncelikli bir yer verilmesi talebini kabul ettiğini duyurdu. Anlaşma sonrasında üç ülke tarafından, kurulacak barajın bölgeye katkılarını tetkik etmek adına uluslararası katılımcıların da bulunduğu bir inceleme komisyonu kuruldu.

Fakat kurulan komisyona rağmen taraflar arasında barajın inşası, doldurulmasının zamanlaması ve barajın yönetimi hakkında ortak bir karar alınamayınca Mısır’ın kaygıları giderilemedi. 2017’de üç ülkenin komisyon heyeti ihtilaflı konularda karar alınamadığını ve müzakerelerin tıkandığını duyurdu. Bunun üzerine Mısır Bakanlık Sözcüsü Ahmed Ebu Zeyd, uluslararası toplumun müzakerelere dâhil edilmesi gerektiğini açıklayınca iyileşme aşamasında ilişkiler tekrar gerginleşti. Sosyal medyada ortaya çıkan, Mısır’ın yapılmasını istemediği baraja karşı hava saldırısı uygulayacağı iddiasının ardından iyice gerginleşen ilişkiler, Sisi’nin 16 Ocak 2018’de “Ne Sudan ne Etiyopya ile savaş istemediğini” açıklamasıyla biraz olsun duruldu.

Son olarak, 11 Haziran’da Hartum’da gerçekleşen toplantının ardından Sisi’nin Etiyopya’ya herhangi bir zarar vermeyeceğini ifade ettiği açıklamasından sonra Abiy Ahmed de “Vallahi, hiçbir zaman Nil suları konusunda size zarar vermeyeceğiz” ifadesini kullandı. İki ülke arasındaki gerginliği dindiren görüşmede sadece Nahda projesi konusunda değil, karşılıklı yatırımların arttırılmasına dair anlaşmaya varıldığı da duyuruldu.