Eğitim yolunda geçen bir ömür: Muhammed Ebu Zehra

Muhammed Ebu Zehra 1898’de Mısır Nil deltasındaki; ilim ve ticaret merkezlerinden biri sayılan Mahalletü’l Kübra şehrinde hayata geldi. Ebu Zehra ailesi, dindar olarak tanınan, şehrin ileri gelen ailelerindendi. İslâmî değerlere bağlı bir aileye sahip olan Ebu Zehra’nın eğitim hayatı da bu değerlere göre şekillendi. Annesi ve babasının gönderdiği, aynı zamanda okuma yazmayı da öğrendiği medresede 9 yaşında hafızlığını tamamladı. Hafızlığından sonra dinî ilimlerin dışında matematik, fen gibi müspet ilimleri öğrenmesi adına gönderildiği okuldan 1913’de mezun oldu.

Tanta’daki Camiu’l Ahmedî’de eğitime başlayan Ebu Zehra başarılı bir öğrenci olmasına rağmen, kendisini İslâmî ilimlerde yeterli görmediği için okulu bıraktı.

1916’da kâtip, avukat, müftü yetiştiren Medresetü’l kazâi’ş şer‘î’ye’ye kaydoldu. Eğitim hayatı boyunca dönemin önde gelen âlimlerinden eğitim aldı ve tanınmış okullara gitti. Yüksek zekası ve kavrama becerisi, gittiği her okulda akranları arasında parlamasına sebep oldu. Medresetü’l kazâi’ş şer‘î’ye’yi 1925 yılında bitirdikten sonra bir yıl avukatlık yapan ve aynı anda Kahire Üniversitesinde eğitim gören Ebu Zehra bir yılın sonunda Arap dili ve fıkıh öğretmesi için mezun olduğu medreseye müderris olarak atandı.

Hayatının sonuna kadar devam edecek öğretmenlik hayatı bu şekilde başlayan Ebu Zehra bir süre lisede öğretmen olarak çalıştıktan sonra 1933 yılında Ezher üniversitesinde, hitabet, dinler tarihi ve mezhepler tarihî konularında dersler vermeye başladı. Bu noktadan sonra müelliflik hayatı da başlamış olan Ebu Zehra, Ezher’de ders verdiği cedel, hitabet gibi konularda eserler telif etti.

1934’de diğer bir adı Kahire Üniversitesi olan I.Fuad Üniversitesinde hitabet alanında ders vermesi adına görevlendirilen Ebu Zehra’dan bir yıl sonra ise İslâm hukuku konusunda dersler vermesi talep edildi. Başka üniversitelerde de misafir öğretmen konumuyla dersler veren Ebu Zehra I. Fuad Üniversitesi İslâm hukuku bölümü başkanlığını yürüttü. 1958’de emekli olana kadar farklı üniversite ve medreselerde dersler vermeye devam eden Ebu Zehra emekliliğinden sonra da öğretmenliği bırakmadı.

1960’da vakıflar bakanlığının Kur’ân-ı Kerîm’in tefsiri ve çeviri için kurulan bir komisyonda görev aldı. Hanefî ve Şafiî mezheplerine göre yasa oluşturma komisyonunda raportör olarak çalıştı.

• Doğru bildiği şeyleri söylemekten çekinmeyen Ebu Zehra 1969’da çok eşliliğin sınırlandırılması, boşanmanın sınırlandırılması gibi konuları içeren ahvâl-i şahsiyye kanunlarına sert eleştirilerde bulundu.

Bu eleştirilerden sonra Ebu Zehra’nın dergi ve gazetelerde yazı yazması, konferanslar vermesi yasaklandı. Mısır Cumhurbaşkanı Cemal Abdünnâsır 1970’de ölünce bu yasaklar kaldırıldı.

Hadis usulü, tefsir, fıkıh, fıkıh usulü, kelam, Arap dili alanlarında eser verebilecek derecede çok yönlü bir âlim olan Ebu Zehra hocalığını yaptığı Seyyid Kutub, Muhammed el-Gazali gibi önemli şahsiyetleri etkiledi. Tefsir çalışmalarını sürdürürken, evindeki merdivenlerden düşen ve yaralanan Ebu Zehra aldığı hasar sonucunda 11 Nisan 1974’te vefat etti. Arkasında ise 30’a yakın kitaptan oluşan bir müktesebat bıraktı.

Türkçeye tercüme edilen eserlerinin bir kısmı:

1. İslâm Hukuku Metodolojisi: Fıkıh Usûlü, Fecr yayınları
2. İslâm'da Siyasi, İtikadi ve Fıkhi Mezhepler Tarihi, Hisar yayınları
3. İslâm Hukukunda Suç ve Ceza, KİTABEVİ yayınları
4. İslâm Birliği, Beyan yayınları
5. Aile ve Toplum, Kayıhan yayınları
6. İslâm’da Savaş Kavramı, Fikir yayınları
7. İslâm’da Beşeri Münasebetler, Şamil yayınevi
8. En Büyük Mu’cize Kur'an, Okur Akademi
9. İbn Hazm, Buruç yayınları
10. İmam İbn-i Teymiyye: Hayatı-Fikirleri-Eserleri, İslamoğlu yayıncılık