Doğu, Batı'dan nasıl görünür?
İstanbul Üniversite’sinde sosyoloji bölümünde Profesör olan Yücel Bulut’un “Oryantalizmin Kısa Tarihi” kitabı, oryantalizme dair kapsamlı bir bakış açısı sunuyor. İlk çağlardan itibaren Doğu-Batı kavramlarının gelişiminin ve iki unsurun ilişkilerinin ele alınmasıyla başlayan kitap, Avrupa’nın ortaçağda İslâm’a bakış açısını ve kilise tarafından yöneltilen suçlamaları da tafsilatlı bir şekilde ele alarak, 17. yüzyılda ortaya çıkacak oryantalizm çalışmalarının arka planını gözler önüne seriyor.
Batı ve Doğu tarihin değişik dönemlerinde ilişkileri farklı zuhur etmiş, farklı şekillerde tanımlanmış coğrafyalardır. Kalıplaşmış bir Doğu'dan bahsedilemeyeceği gibi kalıplaşmış bir Batı'dan bahsetmek de mümkün değildir. Yine de “Doğu” mefhumu “Batı”dan daha fazla algı yüklemesine maruz kalarak zihinlerde belli bir kalıba oturtulmaya çalışılmıştır. Özellikle 17. yüzyıldan sonra büyük bir değişim geçiren Avrupa, Doğu’yu kendi değişiminin negatif bir portresi olarak zihninde kodlamaya çalışmıştır.
Hayatını Doğu'yu anlamaya adamış araştırmacılardan büyük düşünürlere kadar birçok batılı, Doğu’yu Batı üzerinden tanımlamış, o coğrafyaya sadece kendi topraklarına nispetle bir anlam yüklemiştir. “Oryantalizm” adı verilen bu çalışmalar Doğu’yu, egzotik manzaralarıyla bir cazibe noktası, Avrupalı insanların hızlı yaşamları arasında nefes alabileceği bir durak, hareketsiz, tarihin dışında kalan, Avrupa’nın ideal bir ötekisi şeklinde kurgulamıştır. Artık Doğu çalışmalarını isimlendirmek için kullanılmayan “Oryantalizm” hâlâ Doğu ile ilgili ile çalışmaları etkileyen; 17. yüzyıldan 20. yüzyıla kadar sadece Batı’nın Doğu’ya bakışını değil, Doğu’nun da kendisine dair algısını inşa etmiş bir çalışma alanıdır.
İstanbul Üniversite’sinde sosyoloji bölümünde Profesör olan Yücel Bulut’un “Oryantalizmin Kısa Tarihi” kitabı oryantalizme dair kapsamlı bir bakış açısı sunuyor. İlk çağlardan itibaren Doğu-Batı kavramlarının gelişiminin ve iki unsurun ilişkilerinin ele alınmasıyla başlayan kitap, Avrupa’nın ortaçağda İslâm’a bakış açısını ve kilise tarafından yöneltilen suçlamaları da tafsilatlı bir şekilde ele alarak, 17. yüzyılda ortaya çıkacak oryantalizm çalışmalarının arka planını gözler önüne seriyor.
Kitabın ilk bölümlerinde oryantalist çalışmaları doğuran tarihi altyapıyı aktaran Yücel Bulut, devamında Aydınlanma Çağı ile başlayarak onu takip eden yüzyıllarda oryantalist çalışmaların nasıl bir seyir izlediğini, ne gibi değişikliklere uğradığını ve son olarak hangi eleştirilere tabi tutulduğunu inceliyor. İslâm dünyası ve Asya’nın Batı dünyası tarafından nasıl kavrandığını anlamamıza olanak sağlayacak kitap, Batı-Doğu ilişkilerine dair derinlikli bir bakış açısı kazanmak için elzem olan oryantalizm çalışmalarının muhtevasını anlama imkânı sunuyor.
Oryantalizmin Kısa Tarihi, Yücel Bulut, KÜRE Yayınları, İstanbul, 2004