Suriye'nin başkenti Şam'da, tarihî Hicaz Demir Yolu'nun en önemli duraklarından biri sayılan ve kutsal topraklara gitmek isteyen hacı adaylarının bir zamanlar buluşma noktası olan Kadem İstasyonu, devrik Baas rejimi güçlerince tahrip edildi.

Sultan II. Abdülhamid tarafından 1 Eylül 1900'de temeli atılan, Şam'dan Medine'ye kadar uzanan Hicaz Demir Yolu, 1 Eylül 1908'de hizmete açıldı.

Hacı adaylarının kutsal topraklara yolculuğu için inşa edilen demir yolu hattı, askerî, siyasî, iktisadî ve sosyal açıdan önemli sonuçlar doğurdu.

• Şam'ın kalbindeki Kadem İstasyonu ise Osmanlı yadigarı Hicaz Demir Yolu'nun en önemli duraklarından biri.

Hacıların bir dönem buluşma noktası olan Kadem, aynı zamanda içerisindeki bakım ve onarım tesisleriyle Hicaz Demir Yolu projesinde kilit rol üstlendi.

Osmanlı döneminde inşa edilen tesislerde trenlerin bakımı ve onarımının yanı sıra yedek parçaların üretimi de yapılıyordu.

Kuruluşundan itibaren hizmet vermeye devam eden tesise, 2012'de Baas rejimi güçleri konuşlandı.

O dönem sayıları yüzleri bulan çalışanlar, tesislerden çıkarıldı.

Kadem İstasyonu'nda, Hicaz Demir Yolu'nda yıllarca hizmet etmiş eski trenlerin lokomotiflerinin sergilendiği bir alan mevcut. Burada, tarihî lokomotiflerin ve vagonların değerli parçaları ve bakır levhaları rejim güçlerince yağmalandı.

• İstasyonu bölgedeki sivil yerleşimleri bombalamak amacıyla kullanan devrik Esed rejimi askerleri, 2008'de kurulan Kadem Müzesi'ndeki değerli parçalara el koyarak içini boşalttı.

Tesis çalışanlarının yıllarca özenle baktığı, Sultan II. Abdülhamid Han'a ait ahşap vagon da rejim güçlerince yakılarak kullanılmaz hale getirildi.

Son durumu görüntülenen istasyonda raylarda çürümeye terk edilmiş vagonlar, ihmal edilmiş ve zarar görmüş tarihî binalar ile kaderine terk edilmiş lokomotifler rejimin yıkıcı etkisini bir kez daha gözler önüne serdi.

"1908'de buradan Medine'ye ilk tren seferi yapıldı"

57 yıldır Kadem İstasyonu'nda çalışan Yahya el-Hulvanî, istasyona ilişkin bilgiler verdi.

İstasyonda tekniker olarak çalışan Hulvanî, "Burası trenlerin, vagonların bakım merkezi. Uçak, hangarın köşesini vurdu, hâlen izleri görünüyor. Uçak ayrıca ilk bölümü de hedef alarak vagonların yanmasına ve zarar görmesine neden oldu." dedi.

Devrik rejim güçlerinin 2012'de istasyona tanklarla saldırdığını anlatan Hulvanî, "Rejim güçleri buraya girdikten sonra yerleşimleri vurmaya başladı. Asali, Cura Mahalleleri hedef alındı." diye konuştu.

• "1908'de buradan Medine'ye ilk tren seferi yapıldı. Tren seferleri yapılmadan önce develerle yapılan yolculuklar 3 ay gibi zaman alıyordu. Trenle bu süre 3 güne düştü. 1908'de bu seferler çok büyük ilgi görmüş."

Yahya Hulvanî, trenlerin hububat ve diğer ticarî ürünlerin nakliyatı için de kullanıldığını vurguladı.

"Buraya çok zarar verdiler. Tahrip ettiler"

Kadem İstasyonu'ndaki bakım merkezinde kuruluşundan bu yana binlerce kişinin çalıştığına dikkati çeken Hulvanî, "Kadem'de buharla çalışan trenlerin bakımı için bir özel bir bölüm var. Torna ve döküm bölümlerimiz var. Burada buharlı trenlere gereken tüm parçaları yapıyorduk. Demirciler atölyesi vardı. Her şeyi tamir ederdik." dedi.

İstasyonun 2010'un sonuna kadar aktif olarak çalıştığını dile getiren Hulvanî, şunları kaydetti:

• "Suriye'deki olaylar başlayınca ordu bizi fabrikadan çıkardı. Buraya çok zarar verdiler. Tahrip ettiler. Trenlerde ne kadar bakır parça varsa çalındı. Depolarda tuttuğumuz yedek parçalar da gitti. Bu parçalar tarihî parçalardı, çünkü buharlı trenler sadece Suriye'de kaldı. Osmanlı döneminden buharlı trenlerimiz var. Hâlen bunlardan çalışanları vardı. Eskiden çalışır durumdaki trenlerimizin yeniden çalışması zaman alacak."

Hulvanî, "Burası marangozluk bölümü. Bu Abdülhamid'in vagonu. Hazır hale getirmiştik. İçerisinde yemek ve karşılama bölümü, mutfak ve banyo vardı. Tam tekmildi. Şu an bakın sadece iskeleti kalmış durumda. Paramparça olmuş. Burayı yaktılar." şeklinde konuştu.

Kadem Müzesi de yağmalandı

Hicaz Demir Yolu Müzeleri Başkanı Manal Halife ise 2008'de inşa edilen Kadem Müzesi'nin zarar gördüğünü dile getirerek, "Burada Hicaz Demir Yolu ile ilgili tüm parçaları sergiliyorduk. Parçalar, kurumun tüm istasyonlarından buraya getirilmişti. Bu parçalar özenle toplanıp temizlenip buraya getirilmişti." dedi.

Rejim güçlerinin istasyona girmeden önce söz konusu müzeyi de bombaladığına işaret eden Halife, müzedeki eşyalardan sadece az bir kısmının kaldığını anlattı.

"Müzede ve istasyondaki tesislerde büyük zarar var. Bir sürü parça yağmalandı. Emeğimiz boşa gitti, çalındı. Böyle köklü bir kurumun bu duruma düşürülmesi çok üzücü."

Baas rejiminin yıkılmasının ardından müzede onarım çalışması başlattıklarını aktaran Halife, "İnsanlar Kadem İstasyonu'nun ismini duyunca 100 veya 125 yıl öncesine gidiyor. Burası Hicaz Demir Yolu'nun en köklü istasyonu, gurur duyuyoruz. Yıkılan her şeyi onaracağız. Turistlere açık bir durak olacak." ifadelerini kullandı.

Halife, "Burada Hicaz Demir Yolu müzesindeki eşyalardan kalanları görüyorsunuz. Acı veren bir tablo. Bir sürü parça zarar gördü. Müzeyi restore edeceğiz, temizleyeceğiz ve eşyaları yeniden eski yerlerine koyacağız. Maalesef müze bir moloz yığınına dönüşmüş." şeklinde konuştu.