"ABD-Çin rekabeti, İslâm dünyasını da etkileyecek"
İkinci mesele ise Tayvan krizidir. Çin, Tayvan’ın hâlâ kendisinin bir parçası olduğunu iddia ediyor. Tayvan ise bağımsız bir siyasal varlık olduğu iddiasında. Uluslararası anlamda da Tayvan tanınan bir ülke değil, ama Amerika Birleşik Devletleri özel bir yasa ile Tayvan’ı tanıyor ve hatta son dönemde Trump siyasi liderlerin de Washington’a gelebilmesini sağlayan bir Senato kararını geçirdi. Bunun yanında Kuzey Kore meselesi var. Bunlar çok ciddi jeopolitik risk alanları, Kuzey Kore’de işler yolunda gidiyor. Trump ve Kim geçtiğimiz sene görüştüler ve 2018 yılı içinde en azından Kuzey Kore şimdilik nükleer tesislerini kapatma kararı aldı. Bu mevcut çalışmaları tamamen durdurduğu anlamına gelmiyor ama muhtemelen ilerleyen yıllarda Amerika ile müzakere sürecine yönelik çeşitli hamleler yapacaktır. Ancak Amerika ve Çin’in asıl çıkar alanları Asya Pasifik. Ortadoğu’da çıkarlar başka çıkarlara dönüştürebilir ve uzlaştırılabilirken, mesela bir Tayvan sorunu başka bir çıkar alanına dönüştürülemez. Tayvan, Çin için varoluşsal bir sorundur. Tayvan, Amerika için 7’nci Filo ve Asya Pasifik’teki varlığı için varoluşsal bir konudur. Dolayısıyla önümüzdeki dönemde Asya Pasifik’i daha fazla konuşuyor olacağız ve jeopolitik kırılma alanı bence orası olacak.
10. Son olarak, bu ticaret savaşlarının hangi aşamasındayız, yakın gelecekte bu ekonomik sorunların nereye evrileceğini ya da neler olacağını tahmin ediyorsunuz?
Ticaret savaşları bir defa uzun soluklu olacak, çok yakın bir süreçte bitmeyecek, çünkü her iki ülke de çok ciddi anlamda ekonomik olarak güçlü. Ama bunların politik sonuçları olacak. Mesela yukarıda işaret ettiğim gibi Tayvan, Uygur sorunu, Tibet ve Kuzey Kore, Ortadoğu’da Suriye problemi… Buralarda bu savaşın çeşitli yansımalarını görebiliriz.
Ben bütüncül bir sonuç ortaya koymaktan ziyade, böyle daha parçalı sonuçlar ortaya koymayı öneriyorum. Ülkeler, her ortaya çıkan olayda farklı davranacaklar. Böyle kriz dönemlerinde bütüncül bir stratejiden ziyade, daha seçmece stratejiler uyguluyor devletler. Yani işte Soğuk Savaş döneminde “bizim sosyalist bir modelimiz var, bütün sosyalist ülkeleri destekliyoruz” diyebilirdiniz, ama şimdi böyle ideolojik ve siyasi bir ayrım olmadığı için, ekonomik çıkarların ağır bastığı bir dönemde duruma göre, seçmeci (selective engagement) bir şekilde, ülkeler seçerek belirli bir konuda rekabet edecekler. Sonra o konu bittikten sonra başka bir konu ortaya çıkacak. Ne zaman bunlar bütüncül bir şekilde ele alınırsa, o zaman hem siyasi hem de ekonomik soğuk savaş ortaya çıkmış diyebiliriz. Bence bu parçalı dönem, devletlerin bu parçalı sorunlara parçalı cevap vermeleri (İran sorunu çıktığında İran sorununa cevap verme, Suriye sorunu çıktığında Suriye sorununa cevap üretme şeklindeki) ve tartışmaları devam edecek…
Kadir Temiz kimdir?
2006 yılında Beykent Üniversitesi Uluslararası İlişkiler bölümünden mezun oldu. Aynı yıl İstanbul Teknik Üniversitesi, İnsan ve Toplum Bilimleri Bölümü Siyaset Çalışmaları yüksek lisans programına başladı. 2010 yılında “Konfüçyanizm ve Alternatif Haklar Teorisi” başlıklı tezi ile yüksek lisans derecesi aldı. 2017 yılında Boğaziçi Üniversitesi Atatürk Enstitüsü’nde “The Rise of China and the Middle East: Chinese Foreign Policy Towards Iran, Israel and Turkey, 2001- 2011. [Çin’in Yükselişi ve Ortadoğu: Çin’in İran, İsrail ve Türkiye’ye Yönelik Dış Politikası, 2001-2011]” başlıklı tezi ile doktora derecesi aldı.
Çin Hükümet Bursu kapsamında Çin Halk Cumhuriyeti Pekin Üniversitesi Uluslararası Çalışmalar Enstitüsü ve Şanghay Yabancı Diller Üniversitesi'nin Uluslararası İlişkiler Bölümü'nde araştırmacı olarak bulundu. Halen Modern Çin Tarihi, Çin Dış Politikası ve Uluslararası İlişkileri, Doğu Asya Siyaseti ve Çin’in Ortadoğu ülkeleri ile ilişkileri gibi konularda çalışmalarını sürdürmektedir. Kadir Temiz ayrıca Boğaziçi Üniversitesi Asya Çalışmaları Merkezi’nde araştırmalarına devam etmektedir. 2018 yılından itibaren İstanbul Şehir Üniversitesi, Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü’nde Siyaset Bilimi, Modern Türkiye’nin Oluşumu, Doğu Asya Siyaseti, Yükselen Küresel Güçler ve Dünya Siyaseti’nde Çin başlıklı dersler vermektedir.