'Yüzyılın Anlaşması'nın ABD'deki yansımaları nasıl?

ABD Başkanı Donald Trump'ın danışmanı ve damadı Jared Kushner öncülüğünde hazırlanan ve öncelikli olarak İsrail ile Filistinliler arasındaki sorunlara son vermeyi hedeflediği belirtilen plana dair tartışmalar devam ediyor.

Son olarak ABD'nin saygın gazetelerinden Washington Post, Pompeo'nun New York merkezli Yahudi sivil toplum kuruluşu "Büyük Amerikan Yahudi Örgütleri Başkanları Konferansı"nın kapalı bir toplantısında, ABD yönetiminin "Yüzyılın Anlaşması" diye nitelendirdiği İsrail-Filistin barış planına ilişkin değerlendirmelerine ulaştı.

Habere göre, Pompeo söz konusu toplantıda, bazı kişilerin, Donald Trump yönetiminin bu ay açıklanması beklenen barış planının "uygulanamayacağını" veya "ilgi görmeyeceğini" düşündüğünü; ancak planın iyice düşünülmeden reddedilmemesi gerektiğini söyledi.

Pompeo, "(Plan) reddedilebilir. Nihayetinde bu olabilir. 'Plan orijinal değildi. Bizim işimize yaramadı' veya 'İki iyi şey varken içinde dokuz kötü şey var. Biz yokuz' diyenler olacak. Ancak bizim için asıl mesele, bunu nasıl inşa edeceğimize yönelik gerçek görüşmeler yapabileceğimiz alanın olup olmayacağıdır" ifadelerini kullandı.

Trump yönetiminin planıyla İsrail ile Filistin arasında donmuş çatışmaları tekrar başlatabileceğini ima eden Pompeo, tüm tarafların planı ciddi bir şekilde ele almasını ve ABD yönetimine planla ilgili kendini ifade etme fırsatı verilmesini umduğunu belirtti.

Haberde, Pompeo'nun "İnsanların neden bu planın sadece İsrail'in hoşuna gidecek bir plan olduğunu düşüneceğini anlıyorum. Bu algıyı anlıyorum. İnsanların dinlemek için alan bırakacağını ve bunun birazcık yürümesine müsaade edeceğini umuyorum." dediğine vurgu yapıldı.

"Pompeo planın uygulanması konusunda iyimser değil"

Toplantıdan sonra Washington Post'a konuşan ancak isimlerinin açıklanmasını istemeyen iki katılımcı, Pompeo'nun, Trump'ın damadı ve başdanışmanı Jared Kushner'in öncülüğünde hazırlanan plan konusunda iyimser olmadığını sezdiğini ifade etti.

Washington Post'a konuşan Yahudi Örgütleri Başkanları Konferansı Başkanı Malcolm Hoenlein ise Pompeo'nun açıklamalarının anlaşma ile ilgili potansiyel iddiaları yansıttığını ve bu konuda tuzağa düşülmemesi gerektiğini söylemeye çalıştığını ifade etti.

Trump'dan Pompeo açıklaması: Haklı olabilir

İngiltere ziyaretine ilişkin değerlendirmelerde bulunan Başkan Donald Trump, Pompeo'nun Washington Post'a sızan açıklamalarına ilişkin soruları da yanıtladı. Trump şunları söyledi:

• "Bakın, Orta Doğu'da barış planının başarılı olması için elimizden geleni yapıyoruz. (Pompeo) Haklı olabilir. Yani çoğu kişi bunu söyleyebilir. İyi bir şansımız var ama bakalım ne olacak"

Kushner iki devletli çözümden yana değil

Jared Kushner'in planın ekonomik boyutunun, 25-26 Haziran tarihlerinde Bahreyn’de yapılacak bir konferansta kamuoyu ile paylaşması bekleniyor.

Planda iki devletli bir çözüm, yani Filistinlilerin kendi devletlerine sahip olması öngörülmüyor; ancak Kushner'in şu anki verilere göre, barış planı kapsamında Filistinlilere kapsamlı bir ekonomik yardım paketi önereceği belirtiliyor.

Kushner'in İsrail yanlısı Yüzyılın anlaşması planı kamuoyuna ne zaman açıklanacak?

Kushner'in ABD'nin İsrail-Filistin meselesinin çözümü konusunda hazırladığı Yüzyılın Anlaşması planının maddelerinin ilk kısmını 25-26 Haziran’da Bahreyn’in başkenti Manama’da yapılması planlanan konferansta açıklayacağı öğrenildi.

Konferanda Ortadoğu’daki ülke temsilcilerinin yanı sıra Avrupa ve Asya’dan da 300-400 kadar temsilcinin katılması bekleniyor. Konferansa temsilci göndermesi beklenenler arasında Mısır, Ürdün, Umman ve G7 ülkeleri de bulunuyor.

Anlaşma özetle neyi kapsıyor?

İsrail Haaretz gazetesindeki bilgilere göre taraflar anlaşma maddelerini kabul ederse İsrail ile Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) ve Hamas arasında üçlü bir anlaşma imzalanacak. Bu anlaşmaya göre işgal altındaki Batı Şeria'da yer alan Yahudi yerleşim birimleri dışındaki topraklar ile Gazze Şeridi'nde "Yeni Filistin" adlı bir Filistin devleti kurulacak.

Kudüs kime kalacak?

• Kudüs, İsrail ile Yeni Filistin arasında bölünmeyecek ve paylaşılmayacak ancak her iki devletin de başkenti sayılacak. Ayrıca Kudüs'te yaşayan Araplar Yeni Filistin Devleti'nin vatandaşları olacak.

İsrail'e bağlı Kudüs Belediyesi, Yeni Filistin Hükümeti'nin ilgileneceği eğitim alanı hariç Kudüs'ün tüm alanlarından sorumlu olacak ve bu yeni devlet, Kudüs Belediyesi'ne su gideri ve vergi ödeyecek.

Yahudilerin Araplardan ev almalarına izin verilmeyecek ve aynı şekilde Araplar da Yahudilerden ev alamayacak. Kudüs'e yeni bölgeler eklemlenmeyecek ve kutsal alanların bugünkü statüsü devam edecek.

Anlaşmaya göre Gazze Şeridindeki durum ne?

Mısır, havalimanı, fabrikalar, ticari alanlar ve ziraat için Gazze Şeridi'ne bağlı bir şekilde Yeni Filistin Devleti'ne toprak kiralayacak; ancak Filistinlilerin bu yeni topraklarda iskanına izin verilmeyecek. Bu toprakların sınırları ile kira ücreti daha sonra aracı ve destekçi ülkeler tarafından Yeni Filistin Devleti ile Mısır arasında belirlenecek.

Anlaşmayı hangi ülkeler destekleyecek?

Yeni Filistin Devleti'nin kurulmasını öngören bu anlaşmanın uygulanması için mali olarak destek sağlayacak ülkeler, başta ABD olmak üzere Avrupa Birliği (AB) ve petrol üreticisi Körfez Arap ülkeleri olacak.

Destekleyici ülkeler, Yeni Filistin'deki ulusal projeler için 5 yıl boyunca 30 milyar dolarlık bir bütçe sağlayacak. Bu bütçeye izole Yahudi yerleşim birimleri ile büyük yerleşim yerlerinin İsrail'e bağlanması maliyeti de dahil olacak.

Yeni Filistin Devleti'nin güvenliğini kim sağlayacak?

Yeni Filistin Devleti'nin ordusu olmayacak. Sadece polisin elinde hafif silahlar olacak.

İsrail ile Yeni Filistin arasında, İsrail'in tüm yabancı saldırılara karşı Yeni Filistin'in korumasını garanti altına alacağı ve bu tür bir koruma karşılığında Yeni Filistin'in İsrail'e ödeme yapacağı yeni bir savunma anlaşması imzalanacak. Bu ödemenin maliyeti, taraflar arasındaki destekleyici devletlerin aracılık ettiği müzakerelerde belirlenmelidir.

Ürdün Vadisi hangi devlete kalacak?

Ürdün Vadisi veya diğer adıyla Batı Şeria'nın Ölü Deniz (Lut Gölü) çevresindeki Ağvar bölgesi bugün olduğu gibi İsrail'in elinde kalacak. Bölgeden geçen 90 numaralı otoyol 4 şeritli olacak.

İsrail, otoyolun genişletilmesi için bir ihale açacak. Bu 90 numaralı otoyolun iki şeridi Yeni Filistin'i Ürdün'e bağlayacak. Bu yol üzerinde kurulacak olan sınır kapıları Yeni Filistin'in kontrolünde olacak.

Hamas ve Filistin Kurtuluş Örgütü anlaşmaya karşı çıkarsa ne olacak?

Hamas ve Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ)'nün bu anlaşmaya itiraz etmesi durumunda ABD, Filistin'e sağladığı tüm mali desteği kesecek ve diğer ülkelerin de mali destek sağlamasını engelleyecek.

FKÖ bu anlaşmayı kabul eder de Hamas ya da Filistin İslami Cihad Hareketi bu anlaşmayı reddederse bu iki hareketin liderleri sorumlu sayılacak ve Gazze Şeridi ile İsrail arasındaki yeni bir savaşta ABD, İsrail’in bu liderleri hedef alması konusunda destekleyecek.

İsrail anlaşmaya yanaşmazsa yaptırım olacak mı?

Eğer İsrail bu anlaşmaya itiraz ederse, İsrail'e sağlanan mali destek durdurulacak.

Hamas anlaşmaya ne tepki veriyor?

ABD tarafından açıklanması beklenen ve bazı Arap ülkeleri tarafından desteklendiği iddia edilen "Yüzyılın Anlaşması" projesine dikkati çeken Hamas Siyasi Büro üyesi Halil el-Hayye,"Yüzyılın Anlaşması, bilinmeyen bir şey değil. Bazıları bu projenin Filistin'i hedef aldığını sanıyor ancak Arap ve İslam ümmetini hedef alıyor. Tam merkezine yerleştirilen Filistin meselesi, bir geçiş kapısı." dedi.

Kushner, New York'ta Time dergisinin düzenlediği "Time100" etkinliğinde yapılan mülakatta, Orta Doğu barış planının normalde 2019 başında sunulacağını ancak İsrail'de erken seçim kararı alınmasının ardından bunun ertelendiğini belirtmişti.