0

JURNAL.İST HAKKINDA // NEDİR, KİMDİR?

Türkiye'nin ilk 'uçan araba' projesine adını veren Cezeri'yi 10 maddede tanıyalım

Haber Merkezi
HABER MERKEZİ
06 AĞUSTOS 2019 , SALI 13:19
Abone ol
Tam adı Bedi‘uz-zemân Ebû el-‘İzz b. İsmaî‘l b. el-Rezzâz el-Cezerî.
Tam adı Bedi‘uz-zemân Ebû el-‘İzz b. İsmaî‘l b. el-Rezzâz el-Cezerî.

Türkiye’nin ilk Milli Uçan Otomobil Projesi Cezeri’nin prototibi, İstanbul’da 17-23 Eylül’de yapılacak olan Teknofest’te tanıtılacak. Baykar Savunma Teknik Müdürü ve T3 Vakfı Mütevelli Heyeti Başkanı Selçuk Bayraktar, yerli otomobile Cezeri isminin verildiğini sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımlarla duyurdu. Cezeri ismiyse, tarihte robotlar ve makinelerle ilgili ilk çalışmayı yapan El Cezeri'nden geliyor. Cezeri, Artuklu Beyliği’nin medreselerinde yetişmiş ünlü bir fizikçi, mekanikçi olan bilim insanı olarak biliniyor.

Baykar Savunma Teknik Müdürü ve T3 Vakfı Mütevelli Heyeti Başkanı Selçuk Bayraktar, sosyal medya hesabından milli projenin gelişimine ilişkin bilgi ve görselleri paylaştı. Milli Uçan Otomobil'in modern mekaniğin öncüsü kabul edilen, Artuklu Sarayı'nın 26 yıl başmühendisliğini yapan Ebû’l İz İsmail İbni Rezzaz El Cezeri'den ilham alınarak Cezeri olarak belirlenmesi dikkati çekti. Peki Cezeri kimdir? 10 maddede tanıyalım;

El-Cezeri, 12. Yüzyıl içerisinde yaşamış ve otomasyon sistemlerinin kurucusu olarak biliniyor. Hayatında birçok büyük makine ustası ve mucide önder olan Cezeri, oldukça keskin zekası ile bulunduğu dönem içerisinde ön plana çıkmayı başaran bir mucit.
El-Cezeri, 12. Yüzyıl içerisinde yaşamış ve otomasyon sistemlerinin kurucusu olarak biliniyor. Hayatında birçok büyük makine ustası ve mucide önder olan Cezeri, oldukça keskin zekası ile bulunduğu dönem içerisinde ön plana çıkmayı başaran bir mucit.
Cezeri, lakabını yaşadığı şehirden almış ve özellikle fizik ve mekanik alanlarında uzmanlaşmış. Bunun yanında robotik konusundaki en eski çalışmanın Cezeri’ye ait olduğunu söylemek mümkündür.
Cezeri, lakabını yaşadığı şehirden almış ve özellikle fizik ve mekanik alanlarında uzmanlaşmış. Bunun yanında robotik konusundaki en eski çalışmanın Cezeri’ye ait olduğunu söylemek mümkündür.
Cezeri, elliden fazla makine ve aracın teknolojik tasarımlarını yapmış ve bu makineleri teorik planlamada bırakmayıp üretmiş ve çalıştırmıştır. Bilimsel ve pratik mirası 21. yüzyıl dünyası için hala güncel ve ilgi çekicidir. Özellikle zaman kullanma ve yönetme biçimine odaklanmış makineleri ile kendisinden sonraki birçok kişiye ilham vermiştir.
Cezeri, elliden fazla makine ve aracın teknolojik tasarımlarını yapmış ve bu makineleri teorik planlamada bırakmayıp üretmiş ve çalıştırmıştır. Bilimsel ve pratik mirası 21. yüzyıl dünyası için hala güncel ve ilgi çekicidir. Özellikle zaman kullanma ve yönetme biçimine odaklanmış makineleri ile kendisinden sonraki birçok kişiye ilham vermiştir.
Makinelerinin önemli bir kısmını kısaca Kitab-ül Hiyel olarak bilinen ama asıl adı Kitâb el-câmi‘ beyn el-‘ilm ve el-‘amel en-nâfi’ fi sınâa’ti’l-hiyel isimli eserinde Artuklu hükümdarı Nasireddin Mahmud’un (1200-1222) isteği üzerine toplamıştır.
Makinelerinin önemli bir kısmını kısaca Kitab-ül Hiyel olarak bilinen ama asıl adı Kitâb el-câmi‘ beyn el-‘ilm ve el-‘amel en-nâfi’ fi sınâa’ti’l-hiyel isimli eserinde Artuklu hükümdarı Nasireddin Mahmud’un (1200-1222) isteği üzerine toplamıştır.
Cezeri, en eski tarihli nüshasına göre 1206 yılında veya daha öncesinde tamamladığı kitabında su saatleri, mum saatleri, ziyafetlerde kullanılan kaplar ve ibrikler, el yıkama ve abdest alma aparatları, kan almada kullanılan ölçme aletleri, otomatik müzik düzenekleri, çeşitli robotlar, zamanın tarım devriminde çok etkili olan su terfi araçları, su pompalarını çalıştıran makineler, fıskiyeler, sürekli kaval sesi çıkaran tertibatlar ve başka çeşitli aletler ile metal döküm tekniğinden bahsetmektedir.
Cezeri, en eski tarihli nüshasına göre 1206 yılında veya daha öncesinde tamamladığı kitabında su saatleri, mum saatleri, ziyafetlerde kullanılan kaplar ve ibrikler, el yıkama ve abdest alma aparatları, kan almada kullanılan ölçme aletleri, otomatik müzik düzenekleri, çeşitli robotlar, zamanın tarım devriminde çok etkili olan su terfi araçları, su pompalarını çalıştıran makineler, fıskiyeler, sürekli kaval sesi çıkaran tertibatlar ve başka çeşitli aletler ile metal döküm tekniğinden bahsetmektedir.
Cezeri’yi önce Avrupalılar tanımış ve üzerinde çalışmışlardır. Eseri ilk tanıtan Prof. Eilhard Wiedemann (1852-1928), geçen yüzyılın başında yardımcısı mühendis F. Hauser ile birlikte, İslam bilim tarihinin birçok konusunda olduğu gibi kitabında da araç ve makineler hakkında çok sayıda makale yazmıştır. Wiedemann, araçları bazı teknik resimler çizerek de anlatmıştır.
Cezeri’yi önce Avrupalılar tanımış ve üzerinde çalışmışlardır. Eseri ilk tanıtan Prof. Eilhard Wiedemann (1852-1928), geçen yüzyılın başında yardımcısı mühendis F. Hauser ile birlikte, İslam bilim tarihinin birçok konusunda olduğu gibi kitabında da araç ve makineler hakkında çok sayıda makale yazmıştır. Wiedemann, araçları bazı teknik resimler çizerek de anlatmıştır.
Peşinden Carra de Vaux, “Les Peunseur de L’İslam” isimli kitabında bu eserden övgüyle bahsetmiştir (1921). Bunları başka Batılı bilginler de takip etmiştir. Böylece Cezeri’nin sibernetik biliminin kurucusu ve robot yapan ilk bilgin olduğu, eserinin Rönesans öncesi ortaçağdan günümüze intikal edebilen en önemli mühendislik kitabı, teknoloji ve otomasyon tarihinde bir dönüm noktası olduğu hem Batılılar hem de İslam dünyasınca anlaşılmıştır.
Peşinden Carra de Vaux, “Les Peunseur de L’İslam” isimli kitabında bu eserden övgüyle bahsetmiştir (1921). Bunları başka Batılı bilginler de takip etmiştir. Böylece Cezeri’nin sibernetik biliminin kurucusu ve robot yapan ilk bilgin olduğu, eserinin Rönesans öncesi ortaçağdan günümüze intikal edebilen en önemli mühendislik kitabı, teknoloji ve otomasyon tarihinde bir dönüm noktası olduğu hem Batılılar hem de İslam dünyasınca anlaşılmıştır.
1183 yılında başlayıp 25 yıl süren icatlar katoloğunu, o zaman resmî dil olan Arapça ile yazmıştır. Cizreli, bütün icatlarını Leonardo'dan çok daha önce yapmış ve kitaplaştırmıştır. En ünlü eseri Maharetli Mekanik Cihazların bilgisini içeren kitaptır. Bu kitabın üç nüshası kütüphanelerimizin depolarında 800 yıl saklanmıştır. Cezeri, kitabında 50 aracın ayrıntılı tasarımını verir. Bu araçların 6'sı su saati, 4'ü mumlu saat, 6'sı ibrik, 7'si eğlence amaçlı kullanılan çeşitli otomatlar, 3'ü abdest almak için kullanılan otomat, 4'si kan alma teknesi, 6'sı fıskiye, 4'ü kendinden ses çıkaran araç, 5'i suyu yukarı çıkartan araç, 2'si kilit, 1'i açıölçer, 1'i kayık su saati ve Amid kentinin kapısıdır.
1183 yılında başlayıp 25 yıl süren icatlar katoloğunu, o zaman resmî dil olan Arapça ile yazmıştır. Cizreli, bütün icatlarını Leonardo'dan çok daha önce yapmış ve kitaplaştırmıştır. En ünlü eseri Maharetli Mekanik Cihazların bilgisini içeren kitaptır. Bu kitabın üç nüshası kütüphanelerimizin depolarında 800 yıl saklanmıştır. Cezeri, kitabında 50 aracın ayrıntılı tasarımını verir. Bu araçların 6'sı su saati, 4'ü mumlu saat, 6'sı ibrik, 7'si eğlence amaçlı kullanılan çeşitli otomatlar, 3'ü abdest almak için kullanılan otomat, 4'si kan alma teknesi, 6'sı fıskiye, 4'ü kendinden ses çıkaran araç, 5'i suyu yukarı çıkartan araç, 2'si kilit, 1'i açıölçer, 1'i kayık su saati ve Amid kentinin kapısıdır.
Tüm bunların yanı sıra Cezeri’nin en büyük buluşlarından biri otomatik hizmetçi buluşudur. Otomatik kontrollü makinelerin ilk olarak bilinen Jacquard’ın dokuma tezgahından tam olarak 600 yıl önce suyun seviyesini algılayarak ne zaman su dökeceğini ve ne zaman meyve ya da içecek sunacağını kendi karar veren bir otomatik hizmetçi buluşuna imza atmıştır. Cezeri’nin yaptığı araçlar arasında, Fil Su Saati, Tavus Kuşlu İbrik, Mumlu Saatler, Abdest Almak İçin Otomatlar, Fıskiyeler, Suyu Yukarı çıkaran araçlar bulunmaktadır.
Tüm bunların yanı sıra Cezeri’nin en büyük buluşlarından biri otomatik hizmetçi buluşudur. Otomatik kontrollü makinelerin ilk olarak bilinen Jacquard’ın dokuma tezgahından tam olarak 600 yıl önce suyun seviyesini algılayarak ne zaman su dökeceğini ve ne zaman meyve ya da içecek sunacağını kendi karar veren bir otomatik hizmetçi buluşuna imza atmıştır. Cezeri’nin yaptığı araçlar arasında, Fil Su Saati, Tavus Kuşlu İbrik, Mumlu Saatler, Abdest Almak İçin Otomatlar, Fıskiyeler, Suyu Yukarı çıkaran araçlar bulunmaktadır.
Cezeri, teorik çalışmalardan çok el yordamı ile ampirik çalışmalar yapmış ve bunun yanında cihazları kağıttan maketler halinde inşa etmiştir. Ayrıca bu çalışmalarında geometri kurallarından yararlanmıştır. Diğer yandan Cezeri’nin ilk hesap makinesini yüzyıllar önce yine aynı şekilde çalışma prensibine sahip olan ve kendi geliştirmiş olduğu saatte kullanmıştır. Ayrıca Cezeri, sadece otomatik sistemler kuran Müslüman bir bili adamı değil, bu otomatik sistemler arasında denge kurmuş olan bir mucittir.
Cezeri, teorik çalışmalardan çok el yordamı ile ampirik çalışmalar yapmış ve bunun yanında cihazları kağıttan maketler halinde inşa etmiştir. Ayrıca bu çalışmalarında geometri kurallarından yararlanmıştır. Diğer yandan Cezeri’nin ilk hesap makinesini yüzyıllar önce yine aynı şekilde çalışma prensibine sahip olan ve kendi geliştirmiş olduğu saatte kullanmıştır. Ayrıca Cezeri, sadece otomatik sistemler kuran Müslüman bir bili adamı değil, bu otomatik sistemler arasında denge kurmuş olan bir mucittir.
Bugünün gazete manşetleri için tıklayın >