0

JURNAL.İST HAKKINDA // NEDİR, KİMDİR?

Türkiye Cumhuriyeti demokrasisine vurulan ilk darbe: 27 Mayıs

Suat Yahyaoğlu
SUAT YAHYAOĞLU
27 MAYIS 2018 , PAZAR 08:00
Abone ol
27 Mayıs 1960 Darbesi
27 Mayıs 1960 Darbesi

Türkiye Cumhuriyeti demokrasisine vurulan ilk darbe, 27 Mayıs 1960'da dönemin iktidar partisi Demokrat Parti'nin 'ülkeyi baskı rejimine ve kardeş kavgasına götürdüğü' iddiasıyla gerçekleşti. İşte demokrasi tarihimizde kara bir leke olan ve yıllarca unutulmayan 27 Mayıs demokrasi adım adım gerçekleşme süreci.

Çok partili hayata geçtikten sonra yedi partinin katıldığı 14 Mayıs 1950'deki seçimlerde DP yüzde 53 oy alarak 416 milletvekili ile meclise girdi. Aynı seçimde, CHP 69 sandalye kazandı.

Katılımın yüzde 88,63 gibi oldukça yüksek bir oranda gerçekleştiği 1954 seçimlerinde Türkiye Cumhuriyeti'nin en yüksek oyunu alarak iktidarda kalmayı başaran DP, ilk yıllarından itibaren sivil ve askeri kanadın muhalefeti ile karşı karşıya kaldı. İşte Demokrat Parti'nin kuruluşundan, 27 Mayıs 1960'a kadarki geçen süreçte yaşanan olaylar.

1946 - Demokrat Parti kuruldu 7 Ocak'ta Celal Bayar, Adnan Menderes, Fuat Köprülü ve Refik Koraltan tarafından Demokrat Parti kuruldu.
1946 - Demokrat Parti kuruldu 7 Ocak'ta Celal Bayar, Adnan Menderes, Fuat Köprülü ve Refik Koraltan tarafından Demokrat Parti kuruldu.
1950 seçimleri 14 Mayıs'ta seçimlerde Demokrat Parti %53 oyla iktidara geldi ve 416 milletvekili ile meclise girdi. Aynı seçimde, CHP 69 sandalye kazandı. DP bu seçimden sonra 27 Mayıs darbesine kadar iktidarını 10 yıl sürdürdü.
1950 seçimleri 14 Mayıs'ta seçimlerde Demokrat Parti %53 oyla iktidara geldi ve 416 milletvekili ile meclise girdi. Aynı seçimde, CHP 69 sandalye kazandı. DP bu seçimden sonra 27 Mayıs darbesine kadar iktidarını 10 yıl sürdürdü.
1955 - 6 -7 Eylül olayları Selanik'te Atatürk'ün doğduğu evin yanındaki Türk konsolosluğunun bahçesine atılan iki bombadan birinin patladığı, evin ve konsolosluk binasının camlarının kırıldığı haberi ile Ankara, İstanbul ve İzmir'de halkın sokağa dökülmesi ile 6 Eylül 1955'te "6-7 Eylül Olayları" başladı.O günlerde azınlıkların çoğunlukta yaşadıkları semtlerde yangınlar çıkarılmış, kiliselere ve mezarlıklara saldırılarda bulunulmuştu.
1955 - 6 -7 Eylül olayları Selanik'te Atatürk'ün doğduğu evin yanındaki Türk konsolosluğunun bahçesine atılan iki bombadan birinin patladığı, evin ve konsolosluk binasının camlarının kırıldığı haberi ile Ankara, İstanbul ve İzmir'de halkın sokağa dökülmesi ile 6 Eylül 1955'te "6-7 Eylül Olayları" başladı.O günlerde azınlıkların çoğunlukta yaşadıkları semtlerde yangınlar çıkarılmış, kiliselere ve mezarlıklara saldırılarda bulunulmuştu.
1957 - 9 Subay Olayı DP, 1957 seçimlerinde oy kaybetmiş olmasına rağmen, 424 sandalye kazanmayı başarmıştı. Seçimlerden kısa süre sonra yaşanan "9 Subay Olayı", ordu içinde bir grup subayın hükümete komplo hazırlamak suçundan tutuklanıp yargılanmaları şeklinde gerçekleşti.
1957 - 9 Subay Olayı DP, 1957 seçimlerinde oy kaybetmiş olmasına rağmen, 424 sandalye kazanmayı başarmıştı. Seçimlerden kısa süre sonra yaşanan "9 Subay Olayı", ordu içinde bir grup subayın hükümete komplo hazırlamak suçundan tutuklanıp yargılanmaları şeklinde gerçekleşti.
1959 - İnönü'nün Büyük Taaruz gezileri CHP Genel Başkanı İsmet İnönü, 29 Nisan 1959'da batı illerini kapsayan ve "Büyük Taarruz" adı verilen bir geziye çıktı. İnönü gittiği bu gezilerde saldırılara uğramış hatta bir saldırıda kendisine atılan bir taş ile yaralanmış yaşanan bu hadiseler "DP'nin tahammülsüzlüğünün ve diktacı rejim arzusunun bir delili" olarak lanse edilmişti.
1959 - İnönü'nün Büyük Taaruz gezileri CHP Genel Başkanı İsmet İnönü, 29 Nisan 1959'da batı illerini kapsayan ve "Büyük Taarruz" adı verilen bir geziye çıktı. İnönü gittiği bu gezilerde saldırılara uğramış hatta bir saldırıda kendisine atılan bir taş ile yaralanmış yaşanan bu hadiseler "DP'nin tahammülsüzlüğünün ve diktacı rejim arzusunun bir delili" olarak lanse edilmişti.
1960 - Üniversite öğrencilerinin gösterileri 1960 yılının nisan ayında bir grup üniversite öğrencisi hükümet aleyhinde gösterilere başladı. İstanbul Beyazıt Meydanı'nda üniversite öğrencilerinin eylemleri sırasında öğrenci Turan Emeksiz, seken bir kurşunun başına isabet etmesi sonucu hayatını kaybetti. Ülkede yaşanan bu olaylar nedeniyle İstanbul ve Ankara'da sıkı yönetim ilan edildi.
1960 - Üniversite öğrencilerinin gösterileri 1960 yılının nisan ayında bir grup üniversite öğrencisi hükümet aleyhinde gösterilere başladı. İstanbul Beyazıt Meydanı'nda üniversite öğrencilerinin eylemleri sırasında öğrenci Turan Emeksiz, seken bir kurşunun başına isabet etmesi sonucu hayatını kaybetti. Ülkede yaşanan bu olaylar nedeniyle İstanbul ve Ankara'da sıkı yönetim ilan edildi.
1960 - 5 Mayıs '555K' 1960 yılında eylemler dozunu artırılarak devam etti. Mayıs ayında bir grup öğrenci '555K' koduyla yani '5'inci ayın 5'inci gününde saat 5'te Kızılat Meydanı'nda gösteri düzenlendi.Adnan Menderes, kendisine karşı eylem yapılan yere giderek eylemcilerin arasına girdi. O sırada bir genç Menderes'in boğazını sıktı. "Ne istiyorsun" diye sorduğu gençten "Hürriyet istiyorum" cevabını alan Menderes, "Bir başbakanın boğazını sıkıyorsun bundan ala hürriyet mi var?" ifadelerini kullandı.
1960 - 5 Mayıs '555K' 1960 yılında eylemler dozunu artırılarak devam etti. Mayıs ayında bir grup öğrenci '555K' koduyla yani '5'inci ayın 5'inci gününde saat 5'te Kızılat Meydanı'nda gösteri düzenlendi.Adnan Menderes, kendisine karşı eylem yapılan yere giderek eylemcilerin arasına girdi. O sırada bir genç Menderes'in boğazını sıktı. "Ne istiyorsun" diye sorduğu gençten "Hürriyet istiyorum" cevabını alan Menderes, "Bir başbakanın boğazını sıkıyorsun bundan ala hürriyet mi var?" ifadelerini kullandı.
1960 - 21 mayıs 27 Mayıs'ın ayak sesleri duyuluyordu artık. 21 Mayıs günü Harp Okulu öğrencileri Zafer Anıtı'na kadar 'sessiz' yürüyüş yaptı.
1960 - 21 mayıs 27 Mayıs'ın ayak sesleri duyuluyordu artık. 21 Mayıs günü Harp Okulu öğrencileri Zafer Anıtı'na kadar 'sessiz' yürüyüş yaptı.
27 Mayıs 1960: Türk Silahlı Kuvvetleri yönetime el koydu. Türk Silahlı Kuvvetleri içerisindeki bazı general ve subayların oluşturduğu 38 kişilik Milli Birlik Komitesi, "DP'nin ülkeyi gitgide bir baskı rejimine ve kardeş kavgasına götürdüğü" gerekçelerini ileri sürerek 27 Mayıs sabaha karşı yönetime el koydu.
27 Mayıs 1960: Türk Silahlı Kuvvetleri yönetime el koydu. Türk Silahlı Kuvvetleri içerisindeki bazı general ve subayların oluşturduğu 38 kişilik Milli Birlik Komitesi, "DP'nin ülkeyi gitgide bir baskı rejimine ve kardeş kavgasına götürdüğü" gerekçelerini ileri sürerek 27 Mayıs sabaha karşı yönetime el koydu.
Başbakan Adnan Menderes gözaltında Milli Birlik Komitesi, Anayasa ve TBMM'yi feshetti, siyasi faaliyetleri askıya aldı, Cumhurbaşkanı Celal Bayar, Başbakan Adnan Menderes, hükümet üyeleri, DP'li milletvekilleri, Genelkurmay Başkanı Orgeneral Rüştü Erdelhun ile asker ve bazı üst düzey kamu görevlileri gözaltına alındı. Adnan Menderes, aynı gün yurt gezisi kapsamında bulunduğu Kütahya'da Albay Muhsin Batur tarafından gözaltına alınarak Ankara'ya götürüldü ve daha sonra diğer tutuklu DP üyeleriyle Yassıada'da hapsedildi.
Başbakan Adnan Menderes gözaltında Milli Birlik Komitesi, Anayasa ve TBMM'yi feshetti, siyasi faaliyetleri askıya aldı, Cumhurbaşkanı Celal Bayar, Başbakan Adnan Menderes, hükümet üyeleri, DP'li milletvekilleri, Genelkurmay Başkanı Orgeneral Rüştü Erdelhun ile asker ve bazı üst düzey kamu görevlileri gözaltına alındı. Adnan Menderes, aynı gün yurt gezisi kapsamında bulunduğu Kütahya'da Albay Muhsin Batur tarafından gözaltına alınarak Ankara'ya götürüldü ve daha sonra diğer tutuklu DP üyeleriyle Yassıada'da hapsedildi.
14 Ekim 1960: Yassıada yargılamaları Yassıada'daki yargılamalar, 14 Ekim 1960'ta başlayıp 15 Eylül 1961'de karara bağlandı. 592 sanıktan 288'i için idam istendi. Kararı açıklayan Yüksek Adalet Divanı, 15 sanığı idam cezasına çarptırdı. Eski Cumhurbaşkanı Celal Bayar, eski Başbakan Adnan Menderes, eski Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu, eski Maliye Bakanı Hasan Polatkan'ın idam kararları oy birliğiyle alındı.
14 Ekim 1960: Yassıada yargılamaları Yassıada'daki yargılamalar, 14 Ekim 1960'ta başlayıp 15 Eylül 1961'de karara bağlandı. 592 sanıktan 288'i için idam istendi. Kararı açıklayan Yüksek Adalet Divanı, 15 sanığı idam cezasına çarptırdı. Eski Cumhurbaşkanı Celal Bayar, eski Başbakan Adnan Menderes, eski Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu, eski Maliye Bakanı Hasan Polatkan'ın idam kararları oy birliğiyle alındı.
Eski Cumhurbaşkanı Celal Bayar'ın idamı hapis cezasına çevrildi Celal Bayar hakkındaki karar, yaş haddi nedeniyle müebbet hapis cezasına çevrildi. Eski TBMM Başkanı Refik Koraltan, eski TBMM Başkanvekilleri Agah Erozsan, İbrahim Kirazoğlu, eski Tahkikat Komisyonu Başkanı Ahmet Hamdi Sancar, eski Tahkikat Komisyonu üyeleri Nusret Kirişçioğlu, Bahadır Dülger, eski bakan Emin Kalafat, eski milletvekilleri Baha Akşit, Osman Kavrakoğlu, Zeki Erataman ile eski Genelkurmay Başkanı Rüştü Erdelhun hakkındaki idam kararları ise oy çokluğuyla alındı. Aralarında eski bakan, eski milletvekilleri, Tahkikat Komisyonu üyeleri, İstanbul Valisi ile İstanbul Belediye Başkanı'nın da bulunduğu 31 sanık hakkında ise müebbet hapis cezası verildi. Sanıklardan 92 kişiye 20 yıl ile 6 yıl arasında ağır hapis, 94 kişiye 5 yıl ağır hapis cezası verildi. Diğer sanıkların bazılarına kısa süreli hapis cezaları verildi, bazıları da beraat etti.
Eski Cumhurbaşkanı Celal Bayar'ın idamı hapis cezasına çevrildi Celal Bayar hakkındaki karar, yaş haddi nedeniyle müebbet hapis cezasına çevrildi. Eski TBMM Başkanı Refik Koraltan, eski TBMM Başkanvekilleri Agah Erozsan, İbrahim Kirazoğlu, eski Tahkikat Komisyonu Başkanı Ahmet Hamdi Sancar, eski Tahkikat Komisyonu üyeleri Nusret Kirişçioğlu, Bahadır Dülger, eski bakan Emin Kalafat, eski milletvekilleri Baha Akşit, Osman Kavrakoğlu, Zeki Erataman ile eski Genelkurmay Başkanı Rüştü Erdelhun hakkındaki idam kararları ise oy çokluğuyla alındı. Aralarında eski bakan, eski milletvekilleri, Tahkikat Komisyonu üyeleri, İstanbul Valisi ile İstanbul Belediye Başkanı'nın da bulunduğu 31 sanık hakkında ise müebbet hapis cezası verildi. Sanıklardan 92 kişiye 20 yıl ile 6 yıl arasında ağır hapis, 94 kişiye 5 yıl ağır hapis cezası verildi. Diğer sanıkların bazılarına kısa süreli hapis cezaları verildi, bazıları da beraat etti.
17 Eylül 1960: Menderes idam edildi Birçok yabancı ülke lideri, idamların durdurulması için Cemal Gürsel başkanlığındaki Milli Birlik Komitesine defalarca çağrıda bulundu. Bunun üzerine Komite, Celal Bayar, Adnan Menderes, Hasan Polatkan ve Fatin Rüştü Zorlu dışındakilerin idam cezasını affetti. Celal Bayar'ın cezası yaş haddi nedeniyle ömür boyu hapse çevrildi. Fatin Rüştü Zorlu ve Hasan Polatkan 16 Eylül 1961'de sabaha karşı, o gün başarısız bir intihar girişiminde bulunan Adnan Menderes ise İmralı Adası'nda 17 Eylül 1961'de sağlık muayenesini yapan doktor heyetinden sağlam raporu alındıktan sonra saat 13.21'de idam edildi.
17 Eylül 1960: Menderes idam edildi Birçok yabancı ülke lideri, idamların durdurulması için Cemal Gürsel başkanlığındaki Milli Birlik Komitesine defalarca çağrıda bulundu. Bunun üzerine Komite, Celal Bayar, Adnan Menderes, Hasan Polatkan ve Fatin Rüştü Zorlu dışındakilerin idam cezasını affetti. Celal Bayar'ın cezası yaş haddi nedeniyle ömür boyu hapse çevrildi. Fatin Rüştü Zorlu ve Hasan Polatkan 16 Eylül 1961'de sabaha karşı, o gün başarısız bir intihar girişiminde bulunan Adnan Menderes ise İmralı Adası'nda 17 Eylül 1961'de sağlık muayenesini yapan doktor heyetinden sağlam raporu alındıktan sonra saat 13.21'de idam edildi.
Bugünün gazete manşetleri için tıklayın >