Trump'ın Türkiye'ye yönelik olası yaptırımları engelleme hakkı var mı?

ABD Savunma Bakanlığı Pentagon, Türkiye'nin Rusya'dan S-400 savunma sistemini satın almasından dolayı ortak F-35 savaş jeti programına katılımını askıya aldığını açıkladı.

Pentagon'da düzenlenen basın brifinginde konuşan ABD Savunma Bakanlığı Müsteşarı Ellen Lord ile Müsteşar Yardımcısı David Trachtenberg, Türkiye'nin S-400 alımına ilişkin değerlendirmelerde bulundu.

Lord, Türkiye'nin Rusya'dan S-400'leri geçen cuma gününden itibaren almaya başladığına işaret ederek, "ABD ve diğer F-35 ortakları, Türkiye'nin program ortaklığını askıya alma ve Türkiye'yi programdan çıkaracak resmi süreci başlatma konusunda mutabıktır. Bununla beraber Başkan Donald Trump'ın da ifade ettiği gibi ABD, Türkiye'nin stratejik ortaklığına halen çok değer vermektedir." ifadelerini kullandı.

Lord, söz konusu sürecin 2020 Mart ayına kadar tamamlanmasını öngördüklerini, ABD'de F-35 bağlamında eğitim gören Türk pilotların da ay sonuna kadar ABD'yi terk edeceklerini sözlerine ekledi.

Beyaz Saray yazılı açıklama yaptı

Beyaz Saray'dan Pentagon'un basın toplantısı öncesinde yapılan yazılı açıklamada, "Türkiye'nin Rusya'dan S-400 hava savunma sistemini satın alması F-35 programına dahil olmasını imkansız hale getirdi" ifadesi kullanılmıştı.

Beyaz Saray'ın basın biriminin yaptığı yazılı açıklamada, "F-35, Rus istihbaratının gelişmiş kapasitesini öğrenmek için kullanacağı bir platform ile beraber varolamaz" denilerek Türkiye'ye Amerikan hava savunma sistemi Patriot'ın alınması için çok sayıda teklifin götürüldüğü aktarıldı.

Açıklamada ayrıca Türkiye'nin 65 yıldır güvenilir bir müttefik ve NATO üyesi olduğu belirtilerek, "S-400'ün NATO üyelerinin birbirine Rus sistemlerinden uzak durmak için verdiği sözü çiğnenmesi anlamına geldiği" belirtildi.

Türkiye'ye yönelik olası CAATSA yaptırımlarını Trump durdurabilir mi?

ABD Savunma Bakanı Vekili Patrick Shanahan daha önce yaptığı açıklamalarda Amerikan Kongresi'nde iki partinin de Türkiye'nin S-400 alması durumunda Türkiye'ye CAATSA yaptırımlarını uygulamak konusunda güçlü bir kararlılığı olduğunu dile getirmişti.

ABD Başkanı Trump'ın Türkiye'ye uygulanabilecek olası CAATSA yaptırımlarını durdurup durduramayacağı merak konusu oldu. Zira yasa metninde "Başkan’ın yaptırımdan vazgeçme (feragat etmesi, waiver) hakkı" bulunuyor.

Gazeteci Serdar Turgut, ABD'deki kaynakların yasanın 'waiver' bölümünün yazılırken, Başkan’ın istese dahi Türkiye için bu hakkını kullanamayacağı bir dilin kullanıldığını ifade ettiklerini belirtti.

• Bu metnin oluşturulmasında etkin bir rol oynayan James Lankford gibi senatörler bu aşamada ABD Başkanı Donald Trump'ın Türkiye’ye yaptırım uygulamasının mecburi olduğunu kaydediyor.

Beyaz Saray’ın daha yasa oluşturulurken duruma müdahale edip ileride olabilecek aksamaları önleyecek tedbirler almış olmasının daha doğru olacağın söyleyen ABD'li uzmanlar fırsatın yasanın hazırlandığı dönemde kaçırıldığını CAATSA'nın hem Temsilciler Meclisi ve Senato’dan oylanarak geçtiğinden Başkan’ın Türkiye için bir şey yapmasına şu anda imkan bulunmadığını dile getiriyor.

Trump, olası yaptırımları erteleyebilir mi?

CAATSA yasası Başkana yaptırımları erteyebilme imkanı tanıyor.

Nitekim Trump yaptırımları uygulamayı 180 gün kadar erteleyebilir ve o arada bir pazarlık pozisyonu oluşturmaya çalışabilir; ancak bunun için de Trump'ın Kongre'yi bu adımın ABD’nin ulusal çıkarlarına uygun olacağına ikna etmesi gerekiyor.

CAATSA yasası ABD Başkanı'na 12 maddelik bir yaptırım paketi sunuyor ve başkanın bu 12 maddeden en azından beşini seçmek durumunda bırakıyor.

12 maddelik yaptırım paketinde neler mevcut?

1. ABD başkanı ABD Eximbank’ı (ithalat-ihracat bankası), yaptırım uygulanan kişinin ülkeden mal ve hizmet ithal etmesiyle ilgili sigorta ve garanti edinimi ile kredi uzatımı konularında onay vermemesi için yönlendirebilir.

2. ABD başkanı ABD hükümetine, yaptırım uygulanan kişinin ülkeden herhangi bir dayanıklı mal veya teknoloji ithal etmesine izin verecek lisans veya yetki belgesi vermemesi yönünüde direktif verebilir. Bu maddenin kapsamına askeri mühimmat ve nükleer bağlantılı malzemeler de giriyor.

3. ABD başkanı, ABD’deki finans kurumlarına yaptırım uygulanan kişiye kredi vermeme yönünde direktif verebilir. Buna göre, yaptırım uygulanan kişi ABD’den toplamda en fazla 10 milyon dolar kredi kullanabilir.

4. ABD başkanı, uluslararası finansal kuruluşlardaki (IMF, Dünya Bankası gibi) ABD’li üst düzey yöneticilere, yaptırım uygulanan kişiye kaynak aktarılmaması için görüş bildirmeleri veya bu kuruluşların, yaptırım uygulanacak kişinin faydasına olabilecek kredi verme kararlarına karşı oy kullanmaları yönünde direktif verebilir.

5. Yaptırım uygulanan taraf finans kurumuysa, bu kurumun ABD piyasasındaki işlemleri kısıtlanırken, ABD devlet tahvillerine erişimi engelleniyor.

6. ABD yönetimi yaptırım uygulanan kişiden mal ve hizmet tedarik etmeyi durdurabilir.

7. ABD başkanı, ABD’nin yetki alanı dahilinde, yaptırım uygulanan kişinin faydasına olacak herhangi bir döviz alım-satım işlemi yapmasını engelleyebilir.

8. ABD başkanı, ABD’nin yetki alanı dahilinde, yaptırım uygulanacak kişinin faydasına olacak bir ödeme veya kredi aktarımının finansal kuruluşlar arasında veya finansal kuruluşlar aracılığıyla ya da finansal kuruluşlara yapılmasını engelleyebilir.

9. Yaptırım uygulanan kişinin ABD’de mülk edinmesi ve bir mülkle ilgili her türlü işlemi yapması engellenebilir.

10. ABD başkanı, ABD’li bir kişi veya kurumun yaptırım uygulanan tarafa yatırım yapmasını veya her türlü tahvil ürünü almasını engelleyebilir.

11. ABD başkanı, ABD Dışişleri Bakanlığı’na, kapsamı başkan tarafından belirlenmek üzere yaptırım uygulanan tarafla ilgili kişilere vize kısıtlaması getirmesi için direktif verebilir. Başkan ABD İçgüvenlik Bakanlığı’na bu kişilerin üşkden çıkarılması talimatını da verebilir.

12. ABD başkanı, yaptırım uygulanan tarafın yöneticilerine ve yetkililerine bahsedilen yaptırımları uygulayabilir.