Küresel emtia piyasalarında fiyatları bu yıl COVID-19 pandemisinin etkileri belirledi. Dünya ekonomisini kilitleyen salgın önce talebi vurarak fiyatları aşağı çekti, sonra aşı umutlarının ekonomiyi canlandırması fiyatların yükselmesini sağladı. Şimdi ise emtia fiyatları ‘La Nina’nın etkisine giriyor. Adı 'küçük kız çocuğu' anlamına gelen La Nina’, Pasifik Okyanusu'nda normalden daha ılıman hava sıcaklıklarına neden olan bir hava olayı. La Nina Uzakdoğu'da daha fazla yağışa, Kuzey ve Güney Amerika'da ise daha kurak bir döneme yol açıyor. Buğday, kahve ve soya fasulyesinin ağırlıklı Kuzey ve Güney Amerika'da yetiştirildiği düşünüldüğünde, kurak hava nedeniyle üretimde düşüş yaşanması bekleniyor. Diğer yandan yağışların rotası üzerinde birçok madenin bulunması kömür ve demir cevheri fiyatlarının da La Nina etkisini hissedebileceği anlamına geliyor.

2011'de fiyatlar %37 yükselmişti

Dünya gazetesinin haberine göre; ABD İklim Tahmin Merkezi, 2011’de meydana gelen son önemli La Nina’dan sonraki en büyük La Nina olayının oluştuğunu resmen açıklamış durumda. Meteoroloji uzmanları La Nina iklim modelinin Şubat 2021'e kadar devam edeceğini tahmin ediyor. 2011’de bu hava olayı emtia fiyatlarını sert bir şekilde vurmuş ve tarımsal emtiada milyarlarca dolarlık zarara yol açmıştı. Dünya Gıda Fiyat Endeksi 2009 sonundan 2011 Şubat ayına kadarki dönemde % 37 yükselmişti.

Madencilik için de risk oluşturuyor

ANZ emtia stratejisti Daniel Hynes, emtia fiyatlarında yeni bir La Nina etkisi konusunda uyarıda bulundu. Ocaktan bu yana soya fasulyesi fiyatları yaklaşık % 10 artarak 2018 yılından bu yana ilk kez 10 doların üzerine çıkarken, şeker % 7.5, mısır % 3.7, buğday % 12 yükseldi. Arjantin, Brezilya gibi Güney Amerika ülkelerine kuraklık, ABD’ye daha düşük sıcaklıklar ve fırtına, Güneydoğu Asya'ya seller ve ortalamanın üzerinde yağışlar getiren La Nina çok sayıda emtia ürünü için tehdit oluşturuyor. La Nina tarım piyasalarının yanında madencilik faaliyetleri için de risk oluşturuyor. Yağışların çok güçlü olması halinde Avustralya’da kömür ve demir cevheri madenlerinin faaliyetlerini aksatması halinde, fiyatlarda yukarı yönlü baskı oluşabilir.

La Nina'nın olası etkileri

Soya fasulyesi 2.5 yılın zirvesinde

Fiyatı 10.51 dolar/buşel ile son 2.5 yılın en yüksek seviyesine çıkan soya fasulyesi, La Nina’nın etkisini en çok hisseden emtia ürünlerinden biri. La Nina’nın kuraklık getirmesinden endişe edilen Güney Amerika en büyük soya üreticilerinden. ABD, Brezilya ve Arjantin soya fasulyesi üretiminin yaklaşık yüzde 80'ini oluşturuyor ve üretimin kuraklık nedeniyle gerilemesi analistlere göre 2.5 yılın zirvesine çıkan fiyatların daha da yükselmesine neden olabilir. Bir önceki büyük La Nina olayının yaşandığı 20112012 sezonunda Brezilya'nın soya üretimi yüzde 12 gerilemişti.

Buğday üretim tahminleri düşüyor

Kuraklığın üretimi baltalayacağı endişesiyle dünyada buğday fiyatları 6.26 dolar/buşel ile son 6 yılın en yüksek seviyesinde. ABD, Rusya ve Arjantin’de sıcak hava dalgası fiyatları yukarı itiyor. Dünyanın en büyük üçüncü buğday üreticisi Arjantin’de La Nina, yeni ekimlerin gecikmesine neden olarak kendini göstermeye başladı. Rosario tahıl borsası, 2020/21 buğday hasadı tahminini önceki 21-22 milyon tondan 18-19 milyon tona düşürdü. Ancak Arjantin ve kuraklık ile mücadele etmek zorunda kalabilecek bir diğer önde gelen üretici ABD’de azalan üretimin; La Nina’nın getirdiği nemden olumlu etkilenmesi beklenen Avustralya ve Kanada'daki elverişli buğday hasadı ile telafi edilmesi bekleniyor. Bunun da fiyat artışlarını sınırlandırabileceği belirtiliyor.

Mısır fiyatı 4 doların üzerine çıktı

Dünyanın en büyük mısır tedarikçilerinden Arjantin ve Brezilya’da kuru hava mısırı tehdit ediyor. Ocaktan bu yana yaklaşık yüzde 4 yükselen mısır fiyatları ekimde yükselişini sürdürerek 4 dolar/ buşel seviyesinin üzerine çıktı. Fiyatların Ağustos 2019’dan bu yana en yüksek seviyesine çıkmasında kuraklık nedeniyle Arjantin ve Brezilya’da hasadın gecikmesi etkili oldu.

La Nina’nın olumsuz etkisiyle üretim tahminleri aşağı doğru revize edilmeye başladı. Buenos Aires Tahıl Borsası, Arjantin'in bu yılkı mısır üretim tahminini 50 milyon tondan 46 milyon tona düşürdü.

Palm yağı fiyatı 2021’de gerileyebilir

Palm yağı üretilen ülkelerin genellikle daha fazla yağış almasını sağlayan La Nina hava olayının 2021 yılında fiyatları aşağı çekmesi bekleniyor. Fitch Ratings tarafından hazırlanan raporda, ham palm yağı fiyatlarının bu yıl ortalama 600 dolar/ton ya da üzerinde olmasının beklendiği belirtildi. Ancak palm yağı üretim üsleri Endonezya ve Malezya’da La Nina etkisiyle artması beklenen yağışların gelecek yıl üretime destek olarak fiyatları ortalama 560 dolar/ton seviyesine çekebileceği ifade ediliyor. Ancak La Nina’nın etkisinin beklenenden uzun ve ağır olması halinde aşırı yağışların ürüne zarar vererek gelecek 3 ila 6 ayda fiyatların yukarı itebileceği uyarısı da yapılıyor.

Kahvede yetersiz talep fiyatı dizginliyor

Kahve fiyatları, azalan talep nedeniyle 1.0.7 dolarla yılın zirvesinin altında ancak fiyatların seyrini belli bir süre hava şartları belirleyebilir. Son büyük La Nina döneminde yani 2010-2012 arasında Arabica fiyatları yüzde 127'ye kadar yükselirken, Robusta yüzde 105'e civarında artış göstermişti. Arabica daha çok Brezilya’da yetiştirilirken, Vietnam ve Endonezya'da Robusta üretimi yaygın. Araştırma şirketi Gro-Intelligence raporuna göre La Nina, Brezilya üretimi üzerinde ciddi bir baskı oluşturacak. Küresel kahve üretiminin yüzde 40’ını yapan Brezilya dünyanın 1 numaralı kahve üreticisi ve 2’nci sıradaki Vietnam’ın iki katı üretim gerçekleştiriyor. Gro Kuraklık İndeksi, Brezilya’daki tüm üretim bölgelerinde kuraklık başgösterdiğine işaret ediyor. Kahvede 3’üncü büyük üretici Kolombiya'da ise La Nina’nın ortalamanın üzerinde yağmurlar getirme eğiliminde olduğu belirtiliyor. Şiddetli yağmurların verimi düşüreceği uyarıları yapılıyor.

Şekerde üretim endişesi artıyor

Kuraklığın arzı etkileyeceği endişesiyle dünya piyasalarında şeker fiyatları 14 sent/lb ile mart ayından bu yana en yüksek seviyeye çıktı. Fiyatlar nisanda gördüğü yılın en düşük seviyesinin neredeyse yüzde 50 üzerinde. La Nina’nın Avustralya, Brezilya ve Tayland'da şeker üretimini olumsuz etkileyeceği uyarısı yapılıyor. Kuraklık, son büyük La Nina'da Brezilya’da üretimin yüzde 12 azalmasına neden olmuştu. Aşırı yağış ve kasırgalardan endişe duyan Avustralya’da henüz ürünün yüzde 30’unun hasat edilmemiş olması risk oluşturuyor. Bir diğer büyük üretici Filipinler’de Tarım Bakanlığı raporunda, 2020-2021 pazarlama yılında ülkenin ham şeker üretiminin yüzde 2,3 artışla 2,2 milyon tona çıkmasının beklendiği belirtilirken, ancak La Nina’nın üretimi engelleyebileceği ikazı yapılıyor.

Pamuk fiyatı güçlenmeye başladı

Mart ayında pandeminin etkisiyle 0.50 sent seviyesine kadar gerileyen pamuk fiyatları şu sıralar 0.70 sent ile 7 ayın en yüksek seviyesinde. Bazı analistlere güney ve batı Brezilya ve kuzey Arjantin'deki normalden daha kuru koşullar buradaki mahsuller üzerinde olumsuz bir etkiye sahip olabilirken, ABD’de de pamuk zarar görebilir. Ancak daha fazla yağmur Avustralya lifine fayda sağlayabilir.

Kauçuk önce La Nina, sonra otomotive bakıyor

La Nina, dünyanın en büyük doğal kauçuk üreticisi olan Tayland'da sert etki göstermesi durumunda analistler lastik fiyatlarının yükselebileceğini belirtiyor. Kauçuk tarlaları, yağmura karşı savunmasız olan ülkenin güneyinde yer alıyor. Buralarda yağmur suyu, kauçuk özü toplanmasını amaçlayan kaplarını doldurarak ürünün kalitesini engelleyebilir. Ayrıca sel baskınları kapların toplanmasını da zorlaştırabilir. Ancak analistler bunun fiyatlardaki etkisinin geçici olacağını, fiyatlarda başlıca etkenin otomotiv sektöründen gelen talep olduğunu belirtiyorlar.

Kakao, üretim baskısıyla yükselebilir

Dünyanın önemli kakao üreticilerinden Endonezya'da da La Nina gözleniyor. Devlet Başkanı Joko Widodo, geçtiğimiz günlerde kabineden, La Nina’nın tarım üzerindeki etkisinin en aza indirilmesi için tedbir alınmasını istedi. Dünyanın üçüncü büyük kakao üreticisi Endonezya'da yağışların üretimi etkilemesi ve bunun uluslararası piyasalarda fiyatlara yükseliş olarak yansıması bekleniyor. New York’ta kakao fiyatları şu sıralar 2.330 dolar/ton seviyesinden işlem görüyor. COVID-19 döneminde talebin azalmasıyla gerileyen, yaz aylarında toparlandıktan sonra eylülde yeniden düşüş eğilimine giren fiyatların, Asya’nın yanında Batı Afrika’da da üretimin baskı altına girmesiyle yükselmesi bekleniyor.