SPK'nın yeni düzenlemeleriyle halka arz süreci nasıl şekillenecek?

Rota Portföy Yönetim Kurulu Başkanı Tevfik Eraslan, SPK'nin halka arz ve kripto varlıklara dair ilke kararlarındaki değişikliği değerlendirdi.

Bloomberg HT'ye konuşan Eraslan, ilke kararlarındaki değişiklikleri olumlu bulduğunu vurgulayarak, hisse senedi piyasasında sağlıklı fiyat oluşumu açısından önerilen unsurlardan olduğunu belirtti.

Eraslan konu hakkında şunları söyledi:

Geçtiğimiz dönemde bu tip kurallara pek ihtiyaç duymuyorduk. Türkiye’de portföy yönetimi sektörünün büyüklüğü küçük oranlardaydı. Hatta halka arzlarda belirleyici nitelikte bir talebi yapabilme imkanları yoktu. En son açıklanan verilere göre sektörün geldiği rakam 5,6 trilyon TL. Çok sayıda portföy yönetim şirketi var. Bunların çok sayıda hisse senedine yatırım yapan fonları var. Tabana eğilmiş, dağıtım yapılması hisse senedi piyasasında sağlıklı fiyat oluşumu için de önerilen unsurlardan bir tanesi… Bu ilke kararlarının son derece olumlu buluyorum.

Geçtiğimiz dönemde yaşanan problemler dikkate alınarak, bunların bir daha yaşanmaması için yatırımcıların mağdur edilmemesine yönelik alınmış tedbirler olduğunu söyleyen Eraslan, “Türkiye’de daha büyük ölçekli halka arz yapabilmek için daha geniş katılıma ihtiyaç var. Gerçekten bunu taşımak kabiliyeti olan o hisse senedine yatırım yapmış olan halka arza katılsın anlamına geliyor. Bu yönüyle de sürdürülebilir ve istikrarlı bir hisse senedi piyasasına katkı yapacağını düşünüyorum” diye ekledi.

“Türkiye’nin bu konuda iyi bir pratiği var”

Düzenlemede kripto varlıklara dair sektörde yaşanma ihtimali olan çeşitli olumsuzlukların önüne geçilebilmesini teminen aldığı ilke ve tedbirler hakkında da konuşan Eraslan, ciddi mağduriyetlerin yaşandığını bu düzenlemeyi olumlu bulduğunu belirtti.

Eraslan şunları söyledi:

“Geçtiğimiz dönemde mağduriyetler yaşanmıştı. Kripto platformu kendi mal varlığıyla müşteri mal varlığını aynı havuzun içerisinde değerlendiği durumlarda ciddi mağduriyetler oluyor. Türkiye’nin bu konuyla ilgili iyi bir pratiği var; yatırım fonlarından, emeklilik fonlarından gelen şirket mal varlığıyla fonların mal varlığı ayrılması konusunda, uzunca bir süredir uyguluyoruz. Sorun yaşanmadan devam edebilen ürünler de oluşturmayı başardık. Kurulun yaptığı şey kripto varlıkları alım satımına aracılık eden firmaların da buradaki düzenlemelere benzer düzenlemelere tabi olması. Ben bunu çok olumlu görüyorum”

SPK'nın yeni düzenlemeleri nelerden oluşuyor?

Halka arz edilen payların piyasa değeri 750 milyon TL ve altı olan halka arzlarda Borsada satış yönteminin uygulanması zorunlu oldu.

“Halka arz edilen payların piyasa değeri 750 milyon TL üzeri olan halka arzlarda borsa dışında talep toplama yoluyla satış yönteminin kullanılması durumunda;

Yurt içi bireysel yatırımcı grubundaki yatırımcılara, Tebliğ’in 20’nci maddesinin ikinci fıkrasında yer alan esaslara göre eşit dağıtım yapılacak.

İzahnamede tanımlanması şartıyla, kurumsal yatırımcı grubu dışında kalan yüksek talepte bulunacak yatırımcı grubu için halka arz edilecek toplam tutarın %10’una kadar tahsisat yapılabilir. Bu grup için, Tebliğ’in 20’nci maddesinin ikinci ve üçüncü fıkraları kapsamında eşit dağıtım veya oransal dağıtım yöntemi kullanılabilir. Tebliğ’in 20’nci maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca oransal dağıtım yönteminin kullanılması durumunda, talepte bulunulan tutarın tamamı kadar nakit ve/veya %120’si oranında BİST- 30 endeksinde yer alan pay teminatı gösterilmesi gerekmektedir. Yatırımcı bazında, talepte bulunulabilecek pay tutarı, gruba tahsis edilen toplam pay tutarının dörtte birini geçemeyecek.

Yurtiçi kurumsal yatırımcı grubunda yapılacak dağıtımda;yeterli talep olması halinde,tahsis edilen pay tutarının en az %50’sinin yatırım fonlarına, emeklilik yatırım fonlarına ve/veya otomatik katılım sistemi emeklilik yatırım fonlarına dağıtılması ve her bir kurumsal yatırımcı bazında dağıtılacak pay tutarının, halka arz edilen payların toplam tutarının %1’ini aşmayacak şekilde belirlenmesi esastır. Bir portföy yönetim şirketinin (PYŞ) kurucusu ve/veya yöneticisi olduğu fonlar açısından söz konusu sınırlama %3 olarak uygulanır. PYŞ’ler ve PYŞ’lerin yönetim, denetim veya sermaye bakımından doğrudan veya dolaylı olarak ilişkide bulundukları tüzel kişilerin kendi nam ve hesabına talepte bulunmak istemeleri halinde dağıtılacak pay tutarı, yeterli talep olması halinde, halka arz tutarının %2’sini geçemeyecek.

PYŞ’ler, aracı kurumlar ve yatırım ve kalkınma bankaları tarafından bireysel portföy yöneticiliği sözleşmesi imzalamış olduğu müşterileri adına iletilen talepler ile gayrimenkul yatırım fonları, girişim sermayesi yatırım fonları, ünvanında serbest ve/veya özel ibaresi yer alan yatırım fonları ve III-39.1 sayılı Yatırım Kuruluşlarının Kuruluş ve Faaliyet Esasları Hakkında Tebliğ’in 31’inci maddesinin birinci fıkrasının (d) bendi kapsamındaki kuruluşların ilettiği talepler kurumsal yatırımcı grubu kapsamında değerlendirilmeyecek.

İzahnamenin ilgili bölümünde halka arzda içsel bilgiye ulaşabilecek kişiler listesinde yer alan kişiler ve bunların eşleri ile birinci derece kan ve sıhri hısımları, yurt içi bireysel yatırımcı grubu dışında kalan diğer hiçbir tahsisat grubundan talepte bulunamayacak.

Tebliğ’in 18’inci maddesinin beşinci fıkrası kapsamında, talep toplama süresi sonunda bir yatırımcı grubuna tahsis edilen tutarı karşılayacak tutarda talep gelmesi durumunda, anılan grubun tahsisat oranından diğer gruplara kaydırma yapılamayacaktır. Yeterli talep gelmeyen yatırımcı grubu olması durumunda ise kalan kısım serbestçe diğer gruplara aktarılabilecek.

Satışa sunulan paylara ilişkin Tebliğ ekinde yer alan talep formu, tarih ve saat belirtecek şekilde müteselsil sıra numarasıyla düzenlenecektir. Elektronik ortamda alınan talep formlarında, Kurulun belge kayıt düzenlemelerindeki elektronik ortamda alınan emirlere ilişkin yükümlülüklere uyulacak.

Tebliğ’in 23’üncü maddesinin birinci fıkrası uyarınca düzenlenecek dağıtım listesi,iletilen her bir talep bazında ve anılan fıkradaki bilgilere ek olarak talep numarasını, talep formunun yazılı veya elektronik olduğunu gösterir şekilde çeşidini ve verilen teminat tutarı ile türünü de içerecek şekilde hazırlanacak.

Yurt dışı yatırımcı grubunda yapılacak dağıtımlarda, yukarıda yer alan diğer dağıtım esaslarına ilişkin hükümleri dolanmaya veya bertaraf etmeye yönelik dağıtım yapılması halinde, (yurt içinde mukim gerçek veya tüzel kişilerin, yurt dışında sahip oldukları fon veya diğer tüzel kişiliklere dağıtım yapılması gibi) ihraççı ve halka arza aracılık eden yetkili kuruluş (konsorsiyum oluşturulması durumunda konsorsiyum lideri) sorumludur. İhraççı ve halka arza aracılık eden yetkili kuruluş/konsorsiyum lideri, yukarıda yer alan hükme uyum sağlayacağına ve yurt dışı yatırımcılar hakkında gerekli incelemeyi yapacağına dair Kurul’a hitaben bir taahhütname verecek.

Kurumsal yatırımcıların kendi portföyleri için aldıkları paylar hiçbir suretle bireysel yatırımcı hesaplarına aktarılamaz. Aracı kurumlar, yatırım ve kalkınma bankaları ile portföy yönetim şirketlerinin müşterilerinin portföyü için talepte bulunması durumunda, talebin müşterinin ait olduğu yatırımcı grubundan yapılması ve Tebliğ 18’inci maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca müşterinin ilgili yatırımcı grubuna ilişkin aranan nitelikleri taşıdığına ilişkin gerekli belgelerin talep formuna eklenmesi gerekiyor.

Dağıtımdan pay alan yatırımcılar, dağıtım listesinin kesinleşmesini takiben hesaplarına aktarılan payları, paylar hesaplarına geçtiği tarihten itibaren 90 gün boyunca borsa dışında satamaz, başka yatırımcı hesaplarına virmanlayamaz veya borsada özel emir ile ve/veya toptan satış işlemine konu edemezler. Payları halka arz edilen ortaklığın mevcut ortaklarının sahip oldukları paylar için (varsa halka arz edilen kısım hariç) bu kısıtlama, izahname onay tarihinden itibaren 180 gün boyunca ve borsada satışı da kapsayacak şekilde uygulanacak.

Taleplerin kabul edilmesi ve dağıtımın Tebliğ ve bu Kurul Kararı hükümleri ile izahnamede yer alan esaslara uygun olarak yapılmamasından ihraççı ve/veya halka arz eden ile yetkili kuruluş ya da varsa konsorsiyum lideri ve eş liderlerin, kusurlarına ve durumun gereklerine göre zararlar kendilerine yükletilebildiği ölçüde sorumlu olduğu hususunun tekrar hatırlatılmasında fayda görülüyor.

Kurul Karar Organı’nın i-SPK 128.21 (30/03/2023 tarihli ve 20/412 s.k.) sayılı İlke Kararı yürürlükten kaldırıldı.

Kripto platformlarındaki düzenlemeler ne?

Müşterilere ait nakitlerin bankalarda tutulması zorunlu oldu. Bankalar nezdinde tutulmakta olan müşteri nakitlerinin platform müşterileri için açılacak olan münferit bir hesapta, platformun kendi nakit varlığından ayrı olarak izlenmesi esas olacak.

SPK bülteninde yayımlanan ilke kararının kripto platformlarıyla alakalı tam metni şu şekilde:

"1. Kurul Karar Organı’nın i-SPK.35.B.1 (19/09/2024 tarih ve 1484 s.k.) sayılı İlke Kararı:
7518 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un yürürlüğü ile birlikte 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’na eklenen Geçici 11 inci madde uyarınca yayımlanan 02.07.2024 tarihli duyurumuz kapsamında Kurulumuza yapılan başvurularda müşteri nakitlerinin alınması ve saklanmasında farklı uygulama örneklerinin bulunduğu, müşteri emirlerinin çeşitli sosyal medya uygulamaları üzerinden de alındığı, ilgili mevzuat kapsamında ülkemizdeki diğer düzenleyici kurum ve kuruluşların yetki ve düzenleme alanına giren konularda yürütülen faaliyetler kapsamında kripto varlıkların listelenmesinin planlandığı, bazı varlıkların Kanun kapsamındaki yerinin listeleme esasları bakımından belirlenmesi gerektiği ve platformların reklam, ilan, duyuru ve kampanyaları ile yatırımcıların korunmasına yönelik diğer konularda düzenleme yapma ihtiyacının bulunduğu görülmüştür. Bu kapsamda, geçiş sürecinde sağlıklı bir işleyiş yürütülmesi ve sektörde yaşanma ihtimali olan çeşitli olumsuzlukların önüne geçilebilmesini teminen aşağıdaki ilke ve esaslar belirlenmiştir.

1) Kanun’un 35/C maddesinin altıncı fıkrasında müşterilere ait nakitlerin bankalarda tutulmasının zorunlu olduğu; aynı maddenin yedinci fıkrasında ise müşterilere ait nakit ve kripto varlıkların, kripto varlık hizmet sağlayıcıların mal varlığından ayrı olduğu ve kayıtların da bu hükme uygun olarak tutulması gerektiği düzenlenmiştir. Kanun’un 46 ncı maddesinin yedinci fıkrasında ise, bankalar nezdinde tutulmakta olan müşteri nakitlerinin platform müşterileri için açılacak olan münferit bir hesapta, platformun kendi nakit varlığından ayrı olarak izlenmesinin esas olduğu düzenlenmiştir. Bu kapsamda;

a) Müşteriler adına açılacak olan hesaplar açıkça ilgili platform müşterilerine ait olduğu belirtilecek şekilde tanımlanır ve amacı dışında kullanılamaz.

b) Platform müşterilerinin nakit transferlerinin bankalar veya ilgili mevzuatları uyarınca bu konuda yetkilendirilmiş kuruluşlar aracılığıyla gerçekleştirilmesi zorunludur. Platformlarca müşteri nakitleri elden alınamaz, müşteriye elden teslim edilemez ve platformlar nezdinde herhangi bir şekilde saklanamaz.

2) Müşterilerin tüm emirlerinin, platformların Kurulumuza bildirdikleri kendilerine ait internet siteleri, mobil uygulamaları veya platformun yetkili personeli aracılığıyla platformların kayıtlı telefonları üzerinden alınması esastır. Bunların haricinde veya farklı sosyal medya mecraları (Whatsapp, Telegram vb.) vasıtasıyla müşteri emirleri alınamaz. Emirlere ilişkin kayıtların güvenli ve doğru bir şekilde tutulması gerekmektedir. Platformlar tarafından;

a) İnternet sitesi veya mobil uygulama aracılığıyla alınan emirlerde tarih, zaman ve emri veren kaynağı gösterecek şekilde gerekli elektronik log kayıtlarının ve elektronik ortamda tutulan verilerin,

b) Telefon ile alınan müşteri emirlerinde ise emirlere ilişkin ses kayıtlarının ve loglarının
değiştirilemez ve tahrif edilemez şekilde, dosya bütünlük değerlerinin zaman damgası ile saklanmasına imkan sağlayacak altyapının kurulması ve ilgili veri ve kayıtların 08.11.2024 tarihinden itibaren bu esaslara uygun olarak tutulması zorunludur.

3) İkinci maddede uygun görülen ortam veya yöntemler dışında, döviz bürosu benzeri yapıda çalışmak suretiyle kripto varlıkların alım satım, ilk satış ya da dağıtım, takas, transfer, bunların gerektirdiği saklama işlemlerini gerçekleştirilmesi veya müşterilerin kripto varlıklarının nakde veya nakdinin kripto varlıklara çevrilmesi vb. işlemlerin düzenli uğraşı, ticari veya mesleki faaliyet olarak icra edilmesi, Kanun’un 99/A ve 109/A maddeleri kapsamında değerlendirilir.

4) Dijital varlıkların temsilini ve sahipliğini kaydetmek için kullanılan, misli olmayan ve benzersiz nitelikteki kripto varlıklar (Nitelikli Fikri Tapu-NFT) ile sadece sanal oyunlarda çeşitli unsurlar oluşturmak ya da temin etmek amacıyla kullanılan kripto varlıklar Kanun’un 35/C maddesinin ikinci fıkrası uyarınca belirlenmesi öngörülen listeleme esasları dışındadır. Bu kapsamda, sadece anılan nitelikteki kripto varlıkların alım-satım, ilk satış ya da dağıtım, takas, transfer ve saklama işlemlerini gerçekleştirenler hakkında Kanun hükümleri uygulanmaz. Kurulun 02.07.2024 tarihli duyurusu kapsamında yayımlanan “Faaliyette Bulunanlar Listesi”nde yer alan platformların bu madde kapsamındaki varlıkları işbu Kurul ilke kararının yayımını takiben işleme konu etmeleri halinde ise buna ilişkin olarak Kurul’a bildirimde bulunmaları gerekmektedir. Bu platformlar tarafından söz konusu varlıkların Kanun kapsamında listelenen varlıklar dışında ayrı bir pazarda işleme konu edilmesi, “Bu pazarda işlem gören varlıklar 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nun listelenme esasları dışında olup Sermaye Piyasası Kurulu’nun gözetim ve denetimine tabi değildir.” metniyle birlikte, müşteri emirlerinin alındığı ortamlarda (internet sitesi, mobil uygulama vb.) bilgilendirme yapılması ve bu bilgilendirme mesajının yatırımcı tarafından okunduğunun ve anlaşıldığının teyit edilmesi sonrasında emrin alınması gerekmektedir.

5) Asli faaliyeti likidite sağlamak üzere platformlara fiyat vermek ve verilen fiyatlar üzerinden işlem gerçekleştirmek olan ve Kanun’un platform tanımı kapsamına girecek şekilde yatırımcılara harici bir hizmet sunmayan kuruluşlar tarafından yürütülecek faaliyetler Kanun kapsamında bu aşamada platform faaliyeti olarak değerlendirilmemektedir.

6) Doğrudan kullanıcıları arasında kripto varlıkların alım, satım ve takasının yapılmasına imkan sağlayan eşler arası (Peer to Peer-P2P) dijital pazar yerlerinde, kendi adına fakat başkası hesabına işlem yapılmasının düzenli uğraşı, ticari veya mesleki faaliyet olarak icra edilmesi, Kanun’un 99/A maddesi kapsamında izinsiz kripto varlık hizmet sağlayıcılığı faaliyeti olarak değerlendirilebilecektir. Bu faaliyetleri yürütenlerin 08.11.2024 tarihine kadar faaliyetlerini sonlandırmaları gerekir.

7) a) Bilindiği üzere Kanun’un 35/B maddesinin yedinci fıkrasında kurum ve kuruluşların kripto varlıklara ilişkin diğer mevzuattan kaynaklanan görev ve yetkileri saklı tutulmuştur. Anılan hüküm kapsamında Kurulumuz düzenleme alanına girenler dışındaki kripto varlıklarla ilgili yürütülen her türlü faaliyet bakımından 7518 sayılı Sermaye Piyasası Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, mer’i mevzuatta herhangi bir değişiklik getirmemiştir. Mer’i mevzuattan kaynaklanan her türlü yükümlülük ve yaptırım halen geçerliliğini korumakta olup, yürütülen faaliyetlerde kripto varlıkların bir araç olarak kullanılması mevzuatta öngörülen yükümlülük ve yaptırımlar bakımından herhangi bir farklılık ortaya çıkarmamaktadır. Dolayısıyla ilgili mevzuat çerçevesinde ülkemizdeki diğer kurum ve kuruluşların yetki ve düzenleme alanına giren konular (emtia, gayrimenkul vb.) kapsamındaki faaliyetlerin, kullanılan aracın kripto varlık olup olmadığına bakılmaksızın bu kurum ve kuruluşların düzenlemelerine uygun olarak yürütülmesi gerekmekte olup, bu hükme uygun olmayan kripto varlıklar platformlarda listelenemez.

b) (a) bendinde açıklanan hususlar sermaye piyasası mevzuatı bakımından da geçerli olup, kripto varlıkların saklama altyapısının ve rezerv kanıt mekanizmalarının henüz işler hale gelmediği dikkate alınarak; Kanun’un 13 üncü maddesi uyarınca sermaye piyasası araçlarının kripto varlık olarak ihracına yönelik Kurulca düzenleme yapılmadan önce, Kanun’un 3 üncü maddesinde tanımlanan sermaye piyasası araçları ve sermaye piyasası araçları ile ilişkili olarak değeri belirlenen endeksler, çeşitli varlık gruplarının (kripto varlıklar dahil) bir araya getirildikleri sepetler, kıymetli madenler ile VII-128.3 sayılı Varantlar ve Yatırım Kuruluşları Sertifikaları Tebliği’nde düzenlenen dayanak varlıklara dayalı olarak kripto varlık ihraç edilemez ve platformlarda listelenemez.

c) (a) ve (b) bentleri kapsamında olup, halihazırda listelenmiş olan kripto varlıklarla ilgili olarak platformlarca yeni satış ve dağıtım yapılamaz. Satış ve dağıtımı yapılmış olan varlıkların müşteri talepleri çerçevesinde nakde dönüştürülmesine veya müşteriler arasında transfer edilmesine izin verilir.

8) Platformların sunmaya yetkili oldukları hizmetler ile ilişkili olarak; her türlü yazılı basın, internet, telefon, radyo, televizyon, sinema gibi iletişim kanalları ile açık hava, basılı materyal gibi her türlü yazılı, görsel ve elektronik iletişim araç ve ortamları ile yapılacak yayın, ilan, reklam ve duyuruda objektif olmaları gerekir. Platformlar yalan, yanlış veya yanıltıcı bilgilere dayalı ve müşterilerin tecrübe veya bilgi noksanlıklarını istismar edici yayın, ilan, duyuru ve reklam yapamazlar, diğer yazılı ve sözlü açıklamalarda bulunamazlar. Platformlar ayrıca yayın, ilan, duyuru ve reklamlarında mevzuatın imkân verdiği haller hariç olmak üzere mutlak getiri ve/veya zarara karşı garanti taahhüdünde bulunamazlar.

9) Platformlar tarafından yürütülmekte olan promosyon kampanyalarına ilişkin olarak;

a) Müşterilerine belirli bir getiri vaadi içeren veya bir veya birden fazla kripto varlığa yatırım yapılmasına yönlendiren nitelikte,

b) Herhangi bir yöntemle platforma müşteri kazandıran kişilere veya kazandırdıkları müşterilere, herhangi bir menfaat veya faydanın sağlandığı
promosyon kampanyaları düzenlenemez. Bu nitelikteki kampanyalar, işbu Karar tarihini müteakip yatırımcı mağduriyeti yaratmayacak şekilde 15 gün içerisinde sonlandırılır.

10) Platformlardan Merkezi Kayıt Kuruluşu AŞ’ye (MKK) veri transferi yapılmasına yönelik olarak; platformların MKK tarafından belirlenecek teknik altyapıyla ilgili gereklilikleri sağlayarak MKK’nın öngöreceği şekil ve takvim çerçevesinde sistem entegrasyonu yapmaları gerekir.

11) Platformlar tarafından müşterilerine karşı taraf oldukları işlemlerde, platformların cüzdanlarında var olan kripto varlıklar kadar satış yapılması esastır. Müşterilerin birbiriyle eşleşen işlemlerinde de işleme konu kripto varlıkların ilgili hesaplarda bulunmasına ve ilgili taraflara transferinin gerçekleşmesine ilişkin sorumluluk platformlardadır. Platformlar, müşteriye ait kripto varlıklar ve nakit üzerinde kendileri veya üçüncü şahıslar lehine herhangi bir tasarrufta bulunamaz. Platformlar tarafından, ödünç kripto varlık işlemleri, müşteriye kredi verilmesi sonucunu doğuracak işlemler ile kaldıraçlı işlemler yapılamaz. Bu madde kapsamındaki açık pozisyon ve işlemlerin, müşteri mağduriyeti yaratmayacak şekilde ve uygun bir geçiş süreci çerçevesinde kapatılması gerekir.

12) Kripto varlıkların müşterilerin kendi cüzdanlarında saklanmaması halinde, platformlar nezdindeki kayıtlarda müşteri hesaplarında yer alan kripto varlıkların saklandığı cüzdanların anahtarlarına ilişkin kontrolün, en geç 08.11.2024 tarihine kadar platformlarda olması gerekir. Bu hükme aykırı uygulamalar Kanunun 110/A maddesi kapsamında değerlendirilir."