Macaristan ordusu ne kadar güçlü?

Macaristan'ın ve ordusunun yakın dönem tarihine kısa bir yolculuk yapalım. Ülke, 1918 yılına kadar Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun bir parçasıydı. Ancak savaşın sonunda imparatorluk çöktü ve Macaristan, bağımsızlığını ilan etti. 4 aylık bir süre için Macar Sovyet Cumhuriyeti kuruldu, fakat bu yapı sonrasında çöktü ve hükümete Horthy Miklos geçti. Dünya, İkinci Büyük Savaşı’na doğru giderken Macaristan tarafsız kalmaya çalıştı. Ne var ki sonrasında Nazi Almanyası'yla iş birliği yaptı. Bunun bedelini savaştan sonra ödeyecekti.

Sovyetler, Macaristan’ı işgal etti. Bu topraklar, Sovyetler Birliği için stratejik bir öneme sahipti. Coğrafi konumu, Sovyetlerin Avrupa'nın kalbinde etkin bir şekilde yer almasını sağlıyordu ve Batı Avrupa'ya olan erişimini kolaylaştırıyordu. Yalta Konferansı'nda, Müttefik Devletler arasında savaş sonrası Avrupa'nın paylaşımı hakkında anlaşmalar yapıldı. Macaristan'ın Sovyet uydu devleti olması kararlaştırıldı. 1980'lerin sonunda Sovyetler Birliği içindeki ekonomik ve siyasi sorunlar artmaya başladı. Mihail Gorbaçov'un glasnost (açıklık) ve perestroika (yeniden yapılanma) politikaları, Sovyetler Birliği'nde reform taleplerinin yüksek sesle belirtilmesine sebep oldu.

19 Ağustos 1989 tarihinde, Macaristan'ın Avusturya sınırındaki Sopron kasabası yakınlarında sınır kapısının sembolik olarak açılmasıyla yüzlerce Doğu Alman vatandaşı 1961'de Berlin Duvarı'nın inşasından sonra ilk kez komünist bloktan ayrılarak Batı'ya geçebildi. 1988 ve 1989'da Macaristan'da siyasi reformlar başladı. Macaristan Komünist Partisi, Sovyet etkisinden bağımsız bir şekilde hareket etmeye başladı ve çok partili seçimlerin yapılmasını kabul etti. Bu olayın dolaylı olarak, üç ay sonrasında Berlin Duvarı'nın yıkılmasının yolunu hazırladığı öne sürülüyor. Eski Almanya Başbakanı Helmut Kohl de "Berlin Duvarı'nın ilk taşı Macaristan'da kaldırıldı" demişti.

23 Ekim 1989’da son Sovyet unsurları Macaristan’dan çekildi ve ülke bağımsızlığını kazandı. 1 Mayıs 2004’te ise Avrupa Birliği’ne katıldı. Ülke NATO’nun Doğu ve Güney Kanatlarının kesişim noktasında yer alıyor. Bu yüzden ittifaka ait askeri unsurların konuşlandırılması için kritik bir noktada.

Macaristan ordusunun komşu ülkelerle ilişkisi nasıl?

Hocam Macaristan'ın komşu ülkelerle olan ilişkileri hakkında bilgi verir misiniz?

"Macaristan komşu ülkelerle olan ilişkilerini o ülkelerdeki Macar azınlığın durumu üzerinden kuruyor. Bugün Romanya'da hem Macarlar hem de Sekerler dediğimiz bir grup var. Bunun sayısını kimi kaynaklar 1.5 milyon, kimi kaynaklar 1 milyon olarak ele alıyor. Ukrayna komşusu ve aynı zamanda Ukrayna bir savaşın içinde. Biliyoruz ki Ukrayna- Macaristan ilişkileri özellikle Rusya - Ukrayna savaşı sırasında da gerildi. Macaristan'ın, Avrupa birliği içinde aldığı konum ve tutum oldukça eleştirildi fakat Macaristan Avrupa birliğinin aldığı kararlara uymakla beraber Rusya'ya uygulanan tutumdan hoşnut olmadığını da belirtti. "

Macaristan ordusunun askeri yapısı

Askeri yapısından bahsedelim. Ordu Kara Kuvvetleri ve Hava Kuvvetleri olarak ikiye ayrılıyor. Denize erişim olmaması sebebiyle donanma mevcut değil.

2023 yılı için GSYH’larının (gayri safi yurt içi hasıla) %2.4’ünü savunma alanına harcadı. Bu oran NATO için belirlenen taban harcama limitini karşılıyor. 2022’de bu oran %1.8’di, sadece bir yıl içinde binde altılık bir artış söz konusu. NATO bünyesindeki ülkelerin GSYH’larının en az %2’sinin savunma için ayrılması hedefleniyor. Bu konu, eski ABD başkanı Trump döneminde çok daha yüksek bir sesle dile getirilmişti.

Ülkenin savunma bütçesi 4.5 milyar dolar. Yaklaşık 37 bin savunma personeli var. 20 bine yakın rezerv asker mevcut. Genelkurmay Başkanı Böröndi Gábor ise 2003’te Afganistan’a ayak basan ilk Macar askeri.

Macaristan ordusunun envanteri

Ordunun kullandığı ekipmanlara değinecek olursak. 176 adet tank, 720 adet zırhlı personel taşıyıcı, 298 adet top ve 3 adet kundağı motorlu topçu unsuru var. Tankların 12 tanesi Leopard 2A4 modeli, 164 tanesi ise T-72 modeli olarak kullanılıyor. 40 tane Ejder Yalçın, 555 adet BTR-80, 50 tane BRDM-2, 20 adet M-ATV, 42 adet International Max -xPro ve 13 tane Cougar modeli tercih ediliyor. 3 adet PzH 2000 topçu unsuru mevcut.

Macaristan ordusunun hava kuvvetleri

Hava kuvvetlerine bakacak olursak. 2021 itibarıyla 12 adet çok rollü savaş uçağı mevcut. Bunlar İsveç menşeili Saab Jas.39 Gripen modeli. 14 parça Mi-8 ve Mi-17 model helikopter kullanılıyor. Helikopterler ağırlıklı olarak nakliye için tercih ediliyor. Üzerlerine ağır silahlar ve çeşitli füzelerle askeri ekipmanlar konuşlandırılabiliyor. 8 adet Mi-24 tipi helikopter ise bombardıman amacıyla operasyonlara gönderiliyor. Mi serisi helikopterler Sovyetler Birliği üretimi olarak karşımıza çıkıyor. Ayrıca 2 adet Airbus H215 veya AS332 Super Puma ismiyle bilinen orta ölçekli taşıma helikopteri de Macaristan Devleti'ne hizmet ediyor.

3 parça An-26 nakliye uçağı da Macar askerleri operasyon noktalarına transfer etmek için kullanılıyor. Ağırlıklı olarak Sovyet dönemine ait ekipmanlar kullanılmakta. Küçük miktarda modern AB ve ABD menşeili ürünler de mevcut. Son yıllardaysa Almanya, Macaristan ordusu için büyük miktarda silah ve mühimmat üretimi yapıyor.

Macaristan ordusunun askeri gücü

Ülkede zorunlu askerlik uygulaması 2005 yılında kaldırıldı. 18-25 yaş arasındaki gençler için tercihe bağlı olarak yürütülüyor. Hizmet altına alınan askerler için 6 ay bulunma koşulu geçerli. Ülkede kadınlar da askerlik yapabiliyor. 2019 yılında Macaristan’ın tam zamanlı askeri personellerinin yaklaşık %20’sini kadınlar oluşturuyordu. Ülke dışında yaklaşık olarak 730 Macar askeri görev yapıyor. Bu askerler uluslararası askeri misyonlarda yer alıyor. 150 asker Bosna-Hersek’te, 150 asker Irak’ta ve 430 asker Kosova Cumhuriyeti’nde bulunuyor.

Ülkede yasadışı göç konusunda tedirgin bir tutum var. 2015’te bu durum için OHAL ilan edilmişti. Ülke Vişegrad Grubu üyesi. Grupta Macaristan ile beraber Çekya Polonya ve Slovakya da yer alıyor. Bu oluşum savunma, siyasal ve kültürel işbirliğini ön plana çıkarıyor.

Macaristan Zrinyi Modernizasyon Programı nedir?

Macaristan ordusuna yönelik Zrinyi 2026 Modernizasyon Programından bahsetmek istiyorum. 2016’da Orban, Macaristan’ın savunma harcamalarını GSYH’sının %2’sine çıkaracak bir planı açıkladı. Program, ordunun mevcut teçhizatını güncellemeyi ve modernize etmek üzerine kuruldu. Bu, yeni nesil silah ve teçhizatın temin edilmesini içeriyor.

Hocam, Zrinyi 2026 Modernizasyon Programını anlatır mısınız?

"Programın hayata geçmesinin birinci sebebi Macaristan'ın aslında 90'lardan itibaren batıya entegre olmak istemesi yani Atlantik kurumlarına. Bunun birinci yolu NATO'ya üye olmaktı. 1999'da bunu gerçekleştirdiler ancak daha sonrasında hem Balkanlar'da hem Ortadoğu'da yaşanan süreç hem de bugün Rusya -Ukrayna meselesinin daha o günden görülebiliyor olması Macaristan'ı 2017'de Zrnyi 2026 programını başlatmaya yönlendirdi. Ki bu program neydi: Macaristan Savunma Bakanlığı orta vadeli yüksek düzeyli bir askeri modernizasyon ve yeniden silahlanma programını duyurup hayata geçirmek. "

Macaristan Zrinyi Modernizasyon Programı neyi hedefliyor?

Bu program sadece meşru müdafaa ve caydırıcılık açısından değil, aynı zamanda ülkenin zor zamanlarda bölgesel, Avrupa ve transatlantik güvenlik çabalarına etkili bir katkı sağlamaya devam etmesi açısından da hayati önem taşımakta. Macaristan Silahlı Kuvvetleri’nin gelişiminin en önemli önceliği, yalnızca yeni teknolojilerin ithal edilmesi değil, ulusal üretim kapasitesine de sahip olmak. Hükümet, ordunun ekipmanlarını iyileştirmek niyetinde. Yeni saldırı tüfekleri, helikopterler, eğitim ve nakliye uçakları, tanklar, radarlar, zırhlı araçlar ve karadan havaya füzelerin temin edilmesi ve üretilmesi planlananlar dahilinde. Bu süreç Macaristan'ın silah sistemlerini kendi başına üretmesine de olanak sağlayacak.

"2016'dan 2026' ya. Ocak 2017'de program resmi olarak hayata geçmişti. Bu on yıllık kapsamlı projede Macar savunma kuvvetlerinin NATO'nun önemli bir bileşeni olması ve bölgesel olarak da bölgenin en güçlü aktörlerinden bir tanesi olması hedefleniyor. Ki Macaristan hem Avrupa'nın savunmasına hem de NATO'nun bileşeninde önemli bir noktaya gelmek istedi. Macar hükümeti %2 harcamaya ulaşmak hedefiyle 10 yıllık süreç boyunca her yıl harcanmak üzere 3.5 milyar forint ayırdı. Bu da Türkiye, İngiltere veya Fransa gibi devletler ölçeğinde küçük bir rakam. Fakat Macaristan'ın bulunduğu bölge söz konusu olduğunda oldukça büyük bir miktar. Yaklaşık 10 milyon euroya tekabül ediyor. Bu doğrultuda Macaristan askeri teknolojiye odaklandı. Macaristan'da bir silah endüstrisi vardı ama bunun modernize edilmesi gerekiyordu. Eski teknolojiyi daha modern bir hale getirecek olan satın almalar proje kapsamında gerçekleştirildi."

Macaristan Zrinyi Modernizasyon Programı kapsamında üretilen envanter

Macaristan'ın birçok şehrinde bu tür üretim kapasitesine geçiş süreci hızla devam ediyor. Gyula'da askeri helikopterlerin parçaları üretiliyor. Bu arada Kaposvár'da zırhlı araçlar ve askeri insansız hava araçları inşa ediliyor. Kiskunfélegyháza'da küçük ateşli silahlar, Várpalota'da mühimmat ve havanlar, Nyírtelek'te ise radarlar üretiliyor. Ayrıca Budapeşte'de üst düzey askeri sistemler için bir IT üssü bulunurken, Zalaegerszeg'de piyade savaş araçları üretiliyor. Program esas olarak, Avrupa ve yeni doğan Macar savunma endüstrisi tarafından üretilen, kişisel teçhizattan muharebe teçhizatına kadar NATO uyumlu teçhizatın edinilmesini amaçlıyor.

"Bunun temel sebebi Macaristan'ın geçmişten bugüne Macaristan ordu sisteminin batıya değil doğuya entegre olmasıydı. Bu süreç ilerliyordu ancak özellikle Ukrayna'da Kırım'ın ilhakıyla birlikte Ukrayna'dan yönelebilecek tehdit düşüncesi süreci hızlandırdı. Bir de geçmişteki Sovyetler tecrübesi Macaristan'ı bu modernizasyonu ve silahlanmayı daha hızlandırmaya itti ve Macaristan orta vadeli kapsamlı bir askeri modernizasyon programına başladı. Buradaki hedef ilk beş yılda satın almalarla Macaristan ordusunu yeniden modernize etmekti. Ve 2000'li yılların başında aslında bu sürece girilmişti. Mevcut Macar savunma kuvvetleri hükümete bir rapor sundu ve dedi ki 2000'li yılların başında eğer biz 2010 yılına kadar bir modernizasyon sürecine girmezsek Avrupa içinde en eski en köhnemiş silahlara sahip olarak dünya teknolojisini takip etmeyen bir savunma gücü olarak kalacağız. Bu da Macaristan'ı tehdit altına sokacak."

Macaristan Kara Kuvvetleri nasıl değişecek?

Proje kapsamında kara kuvvetleri ve hava kuvvetlerine temin edilecek ekipmanlara ayrı ayrı bakalım. Kara kuvvetleriyle başlayalım. P-07 ve P-09 tipi tabancalar, BREN 2 tipi saldırı tüfekleri ve SCORPION EVO 3 tipi hafif makineli tüfekler, 2018 yılında Çek Ceská Zbrojovka Export (CZ) firması ile yapılan anlaşma sonrasında Macaristan'da üretilmeye başlandı. Gidran (hidran) zırhlı aracının da yeni versiyonunun üretimi yapılıyor. Bu model, Türk üretimi olan Ejder Yalçın komuta kontrol aracından esinlenilerek üretiliyor. 50 adet üretim Türkiye’de yapıldı. 10 tanesi Macar ordusuna Aralık 2020’de teslim edildi. ELM-2084 modelinde çok amaçlı radar siparişi de verildi. 2018 yılında 20 adet H145M ve 16 adet H225m talep edildi. Lynx KF41 araçları, ülkenin askeri teknolojisindeki en önemli gelişmelerden biri. Ordunun kaybettiği kabiliyeti yeniden kazanması isteniyor.

Macaristan Savunma Kuvvetleri nasıl değişecek?

Macaristan Savunma Kuvvetleri, Rheinmetall AG tarafından üretilen Lynx savaş araçlarından 2023 yılına kadar 46 adet satın alım yapıldı ve 2029 yılına kadar Macaristan'da 172 adet daha üretilmesi hedefleniyor. Üretimin Zalaegerszeg’de yapılacağı paylaşıldı. Tesisin daha sonra yeni tip askeri araç ve sivil teçhizat da üretmesi bekleniyor. Macaristan, yeni doğan yerli savunma sanayisi ile sadece yurt içi ihtiyaçları karşılayıp istihdam yaratmakla kalmayacak, aynı zamanda ihracata yönelik üretim yaparak ülkeye gelir sağlayacak. Planlanan altı askeri tesisten ikisi halihazırda faaliyette, dördü ise inşaat veya tasarım aşamasında.

Macaristan'ın Almanya'dan toplam 44 adet satın aldığı ilk Leopard 2A7HU muharebe tankları 2023 sonuna kadar teslim edilecek. Eğitim amaçlı kiralanan Leopard 2A4HU'ların gelecekte de kullanılması bekleniyor. PzH 200 kundağı motorlu toplar da 2022'de olduğu gibi 2023'te verilecek. Macar Ordusu ayrıca, Carl-Gustaf M4 omuzdan atılan tanksavar da satın aldı. Proje, kara kuvvetleri, hava kuvvetleri, komuta ve kontrol, lojistik ve desteğin geliştirilmesi de dahil olmak üzere Macar Savunma Kuvvetlerinin tüm yönlerini kapsarken aynı zamanda ülkenin Gönüllü Yedek Yeteneğinin artırılması hakkında da görüş belirtiyor.

Macaristan Hava Kuvvetleri'ne temin edilecek askeri ekipman

Hava kuvvetlerine temin edilecek askeri ekipmanlarla devam edelim. Gripen savaş uçaklarının konuşlandırılabilirliğini artırmaya yönelik adımlar ve kara birliklerine doğrudan hava desteği yer alıyor. Bu uçaklar Saab tarafından üretiliyor. Tabi, Saab denilince aklımıza ilk gelen ürün uçak olmasa bile, geçmişteki videolarımızda bahsettiğimiz gibi büyük şirketlerin bazıları silah endüstrisi alanında da üretim yapıyor. Pilot eğitimi için kullanılan pervaneli eğitim uçaklarının (Zlin Z-242L ve Zlin Z-143LSi) satın alınması ve gelecekte 12 L-39NG eğitim ve hafif savaş uçağının satın alınması da önem arz ediyor. Öncelik, hava taşımacılığı kabiliyetinin geliştirilmesi olacak.

A319 ve Falcon'ların yanı sıra Brezilyalı uçak üreticisi Embraer'in geliştirdiği, havada yakıt ikmali yapabilen çift motorlu askeri nakliye uçağı KC390'ın da alımlarına başlandı. 2020 yılında NASAMS (Norveç Gelişmiş Karadan Havaya Füze Sistemi) orta menzilli uçaksavar füze sistemi Norveçli ve Amerikalı firmalardan satın alındı. Rheinmetall Kanada ile ELM-2084 çok görevli radar alımına ilişkin bir sözleşme daha imzalandı. Radar, “Demir Kubbe” sisteminde de kullanılan, hem uçakları hem de balistik hedefleri tespit edip takip edebilmenin yanı sıra füze önleme veya topçu hava savunması için ateş kontrol rehberliği sağlayabilen üst düzey İsrail teknolojisine dayanıyor.

"Araçlar alındı. Norveç'ten orta menzilli hava savunma sistemleri alındı. Ki bu ara İsrail Filistin meseleleri çok gündemde. Macaristan kendi Demir Kubbe sistemini oluşturmaya çalıştı. Birinci tehdit olarak Rusya özelinde, Macaristan'ın komşularıyla tarihsel sorunlarından yola çıkılarak olası senaryolar için kendi hava savunma sistemini modernleştirdiğini gördük."

Airbus H145 helikopter ve Embraer C-390 millenium nakliye uçağı sipariş edildi. Sürecin 2016-2026 arasında sürmesi beklenirken, takvim 2030-2032 yıllarına kaydırıldı.

Macaristan ordusu neden güçsüz?

"Çünkü sonraki gelen hükümetler de önceliği orduya değil güvenliğe verdi. Avrupa içerisinde güvende oldukları algısıyla hareket ettikleri için de Macaristan'da en düşük ilerleme deyim yerindeyse silahlı kuvvetler tarafında ilerledi. Siyasi iradenin de Orban'a kadar bu noktada isteksiz olduğunu görüyoruz. 2008'deki küresel kriz çoğu ülkenin önüne şunu sundu: Önce toplumdaki maaşların ödenmesi toplumsal refah, işsizliğin giderilmesi mi yoksa silahlanma mı. Birçok Doğu Avrupa ve Balkan ülkesi birinci seçeneğe yöneldiler ve ordunun genişletilmesi geri planda kaldı. Yunanistan'da da bu tartışmanın olduğunu gördük. Çünkü Yunanistan tarihi olarak bir Türkiye tehdidi algıladığını söylüyor. Ve özellikle ekonomik krizde Yunanistan'ın deyim yerindeyse batma noktasından çıkışında bu silahlanmanın Yunanistan'ı batırıp batırmadığına dair tartışmalar olmuştu."

Macaristan'ın ulusal güvenlik stratejisi

Macaristan'ın ulusal güvenlik stratejisine göz atalım. Bu doktrin, Macaristan Parlamentosu tarafından 1393/2021 numaralı kararla devletin resmi kayıtlarına işlendi. 2020 ve 2012 yıllarında da benzer bir memorandum, devletin karar alma organı tarafından deklare edilmişti. Ancak bu son karar, öncekiler üzerinde de düzenleme yapacağı için esas olan dökümandır. Macaristan 2030 yılına gelindiğinde bölgesinin kilit askeri unsuru olmak istiyor. Ülkenin süreç sonrası askeri üretim konusunda da lider ülke olması ön görülüyor.

Düşman algısı olarak Avrupa’da yükselen radikal sağ ve bağlantılı terörizm dalgası karşımıza çıkıyor. Batı Balkanlar’dan ülkeye gelen sığınmacı dalgasından da rahatsızlık söz konusu.

Ülkenin silahlı kuvvetleri, ekipmanları ve askeri doktrini Soğuk Savaş döneminde şekillendirildi. Silah sistemlerinin eskidiği ve kısıtlı alanlarda değerlendirilebileceği belirtiliyor. Macaristan Savunma Kuvvetleri, çağın gereksinimlerini karşılayan, yaklaşımı, organizasyon kültürü ve savunma teknolojisi bakımından yenilenen, iyi organize olmuş, ulusal geleneklere saygı duyan ve koruyan, bağımsız ve etkin bir şekilde konuşlandırılabilen, sürdürülebilir bir askeri güç haline gelmesi bekleniyor.

Bu doktrinin amaçları arasında; Nesiller arası ve güncel sorunlara göre uyarlanmış ve geliştirilmiş askere alım sistemini oluşturmak, Askere alımların iş gücü piyasasında problem teşkil etmemesi için tedbirler alınması, Ordudaki istihdam modellemelerinde, terfi süreçlerinde, maaş ve yardım planlarını güncellemek yer alıyor. KBRN, yani kimyasal, biyolojik, radyoaktif ve nükleer saldırı tehditlerine karşı önleyici tedbirlerin alınması planlanıyor.

Hava Kuvvetlerinin görevlerinin başarıyla yerine getirilmesini sağlamak amacıyla üç farklı hava üssünün yanı sıra hava savunma ve hava sahası kontrol imkanlarının da geliştirilmesi için proje süreçleri yürütülüyor. Bilgi teknolojisi, siber savunma, simülasyon, sanal ve arttırılmış gerçeklik, İHA’lar, enerji depolama konuları hakkında yeni geliştirmelerin yapılması bekleniyor. Savunma bütçesinin %20’sinin modernizasyon projelerine ayrılması hedefleniyor. Ayrıca dört yılda bir doktrin üzerinde çalışma yapılması da taahhüt ediliyor.