Kemal Tahir Külliyatı Ketebe’de

Lansmana, Zeytinburnu Belediye Başkan’ı Ömer Arısoy, Kültür ve Turizm Bakanlığı Telif Hakları Genel Müdürü Ziya Taşkent, MSGSÜ Rektörü Prof. Dr. Handan İnci Elçi, AA Genel Müdür Yardımcısı ve Genel Yayın Yönetmeni Yusuf Özhan, TRT 2 Kanal Koordinatörü Zeki Şahin, Kemal Tahir Vakfı’ndan Ayşegül Karaköse, Levent Karaköse, Berna Yazoğlu ve Cengiz Yazoğlu'nun yanı sıra; Hüseyin Likoğlu, Furkan Çalışkan, Güray Süngü, Aykut Ertuğrul, Yusuf Genç, İdris Saruhan, Ersin Çelik, Tarık Tufan, Saadettin Acar, Bekir Cantemir, Metin Celal, İsmail Halis, Hakan Arslanbenzer, Haluk Oral, Tarık Tufan, Begüm Kakı, Cengiz Özdemir, Mustafa Küpüşoğlu, Ali Şükrü Çoruk, Habil Sağlam, Çiğdem Dürüşken, Ethem Özışık, Ekrem Demirli de katıldı.

Kronolojik bir okuma imkânı sunuyor

Titiz bir edisyonla yeniden ele alınan on altı eser, Türk modernleşmesinin farklı evreleri dikkate alınarak kronolojik bir okuma için “1890-1945 Türkiye” ve “1890-1945 Türkiye/Taşra” isimli iki farklı diziyle okura sunuldu. Bunun yanında Kemal Tahir’in edebî dünyasının önemli bir parçasını oluşturan ve daha önce yayımlanmamış mektupları da içeren tüm mektupları, notları ve yazara dair incelemeler ile hatıratlar ayrı başlıklarla Kemal Tahir Külliyatı’nın farklı parçaları olarak yayın hayatına kazandırılmayı bekliyor.

Edebiyatımızın usta kalemi Kemal Tahir’in tüm kurgu eserleri Ketebe etiketiyle raflardaki yerini aldı. Titiz bir edisyonla yeniden ele alınan on altı kitap, kronolojik bir okuma imkânı sunan “1890-1945 Türkiye” ve “1890-1945 Türkiye/Taşra” isimli iki farklı diziyle okura sunuldu. “1890-1945 Türkiye” dizisinde yer alan eserler “Bir Mülkiyet Kalesi”, “Yorgun Savaşçı”, “Esir Şehrin İnsanları”, “Esir Şehrin Mahpusu”, “Kurt Kanunu”, “Yol Ayrımı” ve “Bozkırdaki Çekirdek” kitaplarından oluşuyor. “1890-1945 Türkiye/Taşra” dizisindeki eserler ise “Yediçınar Yaylası”, “Köyün Kamburu”, “Büyük Mal”, “Rahmet Yolları Kesti”, “Sağırdere”, “Körduman” ve “Kelleci Memet” romanlarıdır. Türk modernleşmesi odaklı bu okuma önerisinin iki istisnası “Göl İnsanları” ve “Devlet Ana”dır. “Göl İnsanları” öykü kitabı olması, “Devlet Ana” ise çok farklı bir tarihsel döneme odaklanması nedeniyle bu dizilerin dışında değerlendirildi.

Proje Yöneticisi Prof. Dr. İsmail Coşkun, Kemal Tahir Külliyatı’nın tamamlayıcı unsurlarını ve yakında yayımlanacak olan kitapları şu şekilde anlatıyor: “Kemal Tahir’in dostlarıyla yazışmaları; onun yazarlık serüvenine, edebî kimliğinin oluşumuna ve üretkenliğine ilişkin en önemli tanıklıklardır. Bu bakımdan mektuplar, Kemal Tahir Külliyatı’nın önemli bir başlığını oluşturmaktadır. ‘Mektuplar’ dizisinde yazarın daha önce yayımlanmış ve yayımlanmamış mektupları neşredilecektir. Kemal Tahir’in edebî kimliği kadar konuşmaları, düşünceleri ve Türkiye’nin yakın dönemde yaşadığı değişim sürecine ilişkin çözümlemeleriyle de Türk düşüncesinde önemli bir yeri vardır. ‘Notlar’, bu anlamda Kemal Tahir’in düşünsel serüvenine ilişkin birincil kayıtları oluşturmaktadır. ‘Kemal Tahir Külliyatı/Notlar’ dizisinde yazarın çalışma notları ile, farklı konularda gerçekleştirdiği konuşmalara hazırlık, okuma ve tarih notları yer alacaktır. Külliyatın neşrinde Kemal Tahir konusunda çalışmalara kaynaklık ve kılavuzluk etmek üzere ‘Kitaplık’ başlığı altında ayrı bir dizi de tasarlanmıştır. Bu dizide Kemal Tahir ve eserlerine ilişkin eski ve yeni çalışmalar, tematik incelemeler, Kemal Tahir çalışmaları için kılavuz ve sözlük gibi temel başvuru metinleri yer alacaktır. Ayrıca Kemal Tahir’e ilişkin tanıklıklar ve hatıratlar da ‘Kitaplık’ dizisinde neşredilecektir.”

Edebiyatımızın en üretken ve gerçekçi yazarı Kemal Tahir hem yerli hem de Batılı kaynaklardan beslenerek kendi dilini oluşturdu. Yazarın edebî dili 63 yıla sığan sokaktan gazeteciliğe, Marksizmle ilişkiden cezaevine, tefrikacılıktan çeviriye, sinemadan tarih ilgisine uzanan, çok yönlü, zengin deneyim ve ilgilerle belirlendi.

Prof. Dr. İsmail Coşkun’un Kemal Tahir’le ilgili şu cümleleri yazarın bugün neden hâlâ en çok okunanlar arasında yer aldığını açıklar nitelikte: “Kemal Tahir Türkiye’nin sorunlarını romancı kimliği ve sanatçı duruşuyla irdelemiş, araştırmış, tartışmıştır. Tükenmek bilmeyen enerjisiyle, olağanüstü çalışkanlığıyla Türkiye’yi, Türk insanını, Türk toplumunu dramıyla, gücüyle ve sahip olduğu imkânlarıyla kavramaya çalışmıştır. Üretkenliği, azmi, gerçekçi soruşturmalarıyla, güçlü edebî diliyle Türkiye’nin zengin öyküsüne ışık tutmaya, hâlâ çağdaşımız olmaya devam etmektedir.”

Kemal Tahir’in edebiyat yolculuğu

15 Nisan 1910’da İstanbul’da dünyaya gelen Kemal Tahir’in çocukluğu, imparatorluğun çöküş yıllarında, yazarın kendi ifadesiyle, “bozgun” içinde geçti. Kasımpaşa Cezayirli Hasan Paşa Rüşdiyesi’ni bitirdikten sonra Galatasaray Lisesi’ne girdi. Annesinin 1926’da vefat etmesiyle onuncu sınıfta liseyi bırakıp evden ayrıldı. İşsiz geçen bir sürenin ardından avukat kâtipliği, Zonguldak Kömür İşletmeleri’nde ambar memurluğu ve gazetecilik yaptı.

Kemal Tahir, aynı yıllarda edebiyatla, özel olarak ise şiirle ilgilendi ve ilk şiirleri “İçtihat” dergisinde yayımlandı. Bu dönemde sol çevreler ve Nazım Hikmet’le tanıştı. 13 Haziran 1938’de askeri isyana teşvik suçlamasıyla Donanma Davası’nda tutuklandı. Tutuklananlar arasında kardeşi Nuri Tahir’le birlikte Nazım Hikmet ve Hikmet Kıvılcımlı da vardı. 29 Ağustos 1938’de on beş yıl ağır hapse mahkûm edildi. Cezaevindeyken hayatını sürdürmek için yazdığı hikâyeler, tefrika romanlar, uyarlamalar ve çeviriler, müstear isimlerle yayımlandı. 1950’de Demokrat Parti iktidarınca çıkarılan genel afla tahliye oldu. Aynı yıl Sıdıka Uzunhasan (Semiha Hanım) ile evlendi.

1954’e kadar çeviri, polisiye roman ve mizahi öykü çalışmalarını müstear isimlerle yayımladı. “Göl İnsanları” ve “Sağırdere”, Kemal Tahir ismiyle 1955’te neşredildi ve bu tarihten sonra Kemal Tahir, edebiyat dünyasında romanlarıyla tanınmaya başladı. Öykülerini topladığı “Göl İnsanları”ndan sonra ölümüne kadar on dört roman yayımladı. Aynı zamanda 1960’lı yıllarda çeşitli senaryo çalışmalarında bulundu. 21 Nisan 1973’te kalp krizi nedeniyle vefat etti.

Sarı defterleri arasında taslak halinde bulunan beş kurgu metni, vefatından sonra 1974-1977 yılları arasında eşi tarafından yayımlandı. Yazarın notları ise Cengiz Yazoğlu tarafından düzenlenerek 1989 ile 1993 yılları arasında on beş cilt halinde neşredildi.