İlk astronotumuz Alper Gezeravcı neden uzaya çıktı?

Milli Uzay Programı kapsamında Türkiye’nin uzaya gidecek ilk uzay yolcuları arasında asil olarak seçilen Alper Gezeravcı, 2 Aralık 1979’da Mersin’de dünyaya geldi. Hava Harp Okulu Elektronik Mühendisliği Bölümünden mezun oldu. Daha sonra ABD Hava Kuvvetleri Teknoloji Enstitüsünde harekat araştırması alanında yüksek lisans yaptı. Ardından Hava Kuvvetleri Komutanlığında F-16 pilotu ve standardize filo akademik kol komutanı olarak görev yaptı. Aslen Silifkeli olan Gezeravcı, Yörük kökeninden geliyor. Şimdi ise uzayda Türkiye’yi temsil edecek.

İlk Türk astronot nasıl seçildi?

Mayıs 2022'de "Türk Uzay Yolcusu ve Bilim Misyonu" görevi için 2 Türk vatandaşının seçileceği bildirildi ve Türk astronot başvurusu hakkındaki bilgiler Türkiye Uzay Ajansının (TUA) internet sitesinde yayımlandı. Türk astronot seçimleri için 36 bin aday başvuru yaptı. Adaylar arasından 30'u Ankara'ya çağrıldı. Adayların seçilmesinde mühendislik, fizik, tıp ve astronomi alanlarında gösterdikleri faaliyetlerin yanı sıra yaptıkları sporlar da belirleyici oldu. Gerekli şartları sağlayan adaylar Ankara'da tıbbi ve psikolojik testlerden geçirildi.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, Atatürk Havalimanı'nda geçen yılın nisan ayı sonunda başlayan dünyanın en büyük havacılık, uzay ve teknoloji festivali TEKNOFEST'te yaptığı konuşmada (29 Nisan 2023) Alper Gezeravcı'nın asil, Tuva Cihangir Atasever'in yedek uzay yolcuları olarak belirlendiğini duyurdu.

Uzay yolculuğu nasıl olacak?

Görevin ismi Axiom Mission 3. Axiom Space tarafından düzenlenen özel bir uzay uçuşu. Axiom Space, Crew Dragon uzay aracını kullanarak Uluslararası Uzay İstasyonu'na ulaşacak. Görevde kullanılacak olan Yeni Axiom Araç Dışı Hareketlilik Birimi (AxEMU) uzay giysisi, astronotlara gelişmiş yetenekler sunacak. NASA'nın xEMU uzay giysisi tasarımını temel alarak geliştirilen bu kıyafetler uzay koşulları için özel olarak tasarlandı. Bu yeni nesil uzay giysileri, astronotlara yüksek performanslı ve sağlam ekipmanlarla donatılmış bir şekilde uzaya gitme imkanı tanıyacak. Giysi, esneklik, dayanıklılık ve bilimsel keşif ihtiyaçlarını karşılamak üzere özel araçlar sağlama kapasitesine sahip.

Axiom Mission 3, Ay'ın, güneş sisteminin ve ötesinin daha derinlemesine anlaşılmasına katkı sağlayacak önemli bir kilometre taşı olarak görülüyor.

Uzayda hangi deneyler yapılacak?

Uluslararası Uzay İstasyonu'nda 13 farklı deney gerçekleştirecek.

UYNA: Uzay için yeni nesil alaşımlar incelenecek

gMETAL: Katı fazdaki parçacıkların bir akışkan içindeki dinamiğine yerçekimsiz ortam etkisi

UzMAn: Uzay görevleri için mikroalgal yaşam destek üniteleri

EXTRAMOPHYTE: Ekstrem halofit olan schrenkiella parvula’nın tuz stresine verdiği yanıtların uzay ortamında araştırılması

METABOLOM: Uzay görevlerinde bulunan astronotların metabolom/transkriptomlarındaki değişimlerin analizi ve ulusal omik veri setlerinin oluşturulması

MİYELOİD: Uzay misyonuna katılan bireylerde radyasyona maruz kalmanın kanser için öncül lezyonlar olan periferik kandaki miyeloid-kökenli baskılayıcı hücrelere etkisinin incelenmesi

MESSAGE: Mi̇kroyerçeki̇mi ili̇şki̇li̇ genetik bi̇lim misyonu

ALGALSPACE: Uzay koşullarında antarktika ve ılıman mikroalg yetiştiriciliğinin karşılaştırmalı bir çalışması

CRISPR – GEM: : Mikro yerçekimi altında bitkilerde crıspr gen düzenleme verimliliğinin araştırılması

PRANET: Propolisin anti bakteriyel Etkisi

VOKALKORD: Uzay’da yaşamaya karşı oluşan hayati tepkimelerin vokal kord kaynaklı değişimler ile tespiti ve düşük yerçekimsizliğin sebep olduğu rahatsızlıkların ses frekansları ile tanımlanması

OKSİJEN SATURASYONU: Solunum sistemi fizyolojisi içerisinde yapay zeka desteği ile verilen havanın oksijen seviyesini hesaplayarak düşük yer çekiminin sebep olduğu rahatsızlıkların tanımlanması

MİYOKA: Mikro yerçekimi ortamında kurşunsuz lehimleme araştırması

Alper Gezeravcı hangi uzay yolculuğu için hangi eğitimleri aldı?

Eğitim ve uçuş hizmeti için ABD'deki Axiom Space ile işbirliğine gidildi. Astronotların eğitim süreci ABD'nin Teksas eyaletinin Houston kentinde yürütüldü. Uzay yolcuları açıklandıktan sonra eğitim süreci başladı. Gezeravcı, ‘MESSAGE’ deneyinin kan alma işlemini ve ikinci adımını, VOKALKORD'un ilk işlem adımını 14 günlük karantina sürecinde gerçekleştirdi. VOKALKORD'da solunum sistemi fizyolojisi içerisinde yapay zeka desteğiyle seste meydana gelen frekans değişiminden rahatsızlıkların tespit edilmesi hedefleniyor. Türkiye Uzay Ajansı astronotumuz Alper Gezeravcı ve AX-3 görevinin mürettebat üyelerinin SpaceX Dragon uzay aracı eğitimlerini başarıyla tamamladığını duyurdu. Böylelikle uçuş işin geri sayım başladı.

Alper Gezeravcı ne zaman uzaya gidecek?

Türkiye saatiyle 17 Ocak'ı 18 Ocak'a bağlayan gece 01.11'de Alper Gezeravcı, ilk insanlı uzay misyonu için yola çıkmış olacak. Mürettebatı taşıyacak aracın 1,5 gün sürecek yolculuk sonunda, 19 Ocak saat 13.15'te Uluslararası Uzay İstasyonu'na kenetlenmesi bekleniyor. SpaceX Falcon 9 roketi, Ax-3 mürettebatını SpaceX Dragon uzay aracıyla NASA'nın Florida'daki Kennedy Uzay Merkezi'ndeki Fırlatma Kompleksi 39A'dan ISS'ye fırlatılacak. Fırlatmanın ardından astronotlar Uluslararası Uzay İstasyonu’nda14 gün kalacak ve 13 farklı bilimsel deneye imza atacaklar.

Uzay yolculuğunda başka kimler olacak?

Ax-3 görevi için 4 kişilik mürettebat arasında Gezeravcı'nın yanı sıra ABD ve İspanya'yı temsilen misyon lideri Michael Lopez-Alegria, İtalyan Hava Kuvvetlerinden Pilot Walter Villadei ve Avrupa Uzay Ajansı adına katılan İsveçli Marcus Wandt bulunuyor. Michael López-Alegría, ABD Donanması ve NASA'da, Deniz Havacılığı, NASA astronotluğu ve Uluslararası Uzay İstasyonu komutanlığı dahil olmak üzere çeşitli rollerde 40 yılı aşkın havacılık ve uzay deneyimine sahip. Walter Villadei, İtalyan Hava Kuvvetleri'nde albay ticari uzay uçuşu girişimlerini denetleyen ItAF'ın ABD'deki temsilcilik ofisinin başkanı.

Marcus Wandt ise İsveç Hava Kuvvetleri'nde savaş pilotu. Filo komutanı, kanat komutanı ve baş test pilotu olarak 20 yılı aşkın havacılık deneyimine sahip.

Uzayda vücut değişimi

NASA, astronotları uzay yolculuğu konusunda uyarıyor. Yerçekimindeki hızlı değişiklik, astronotların yüzde 1 oranında kemik yoğunluklarını kaybetmesine yol açabiliyor. Yerçekimi olmaması vücut sıvılarının yukarı doğru gitmesine, bu da şişkinliklere, yüksek tansiyona, görmede ve organlarda sorunlara neden olabilir. Beslenme ve ilaçlarla birlikte vücudun bağlanması kas ve kemik kaybıyla ilgili uzun vadeli tıbbi sorunların önlenmesinde çok önemli. Uzayda dünyadakinden çok daha yüksek miktarlarda radyasyona maruz kalınıyor. Uluslararası Uzay İstasyonu bu riskin azaltılması için dünyanın koruyucu kalkanının hemen kıyısında. Ancak daha uzak noktalara gidilecek görevler için bu sorunun aşılması gerek.

Uzaydaki astronotlarla nasıl iletişim kuracağız?

Uzay görevlerinde kullanılan iletişim sistemleri çok uzak mesafelerden, çok fazla verinin transfer edilmesine imkân sağlıyor. Örneğin yaklaşık 40 yıldır görevlerine devam eden Voyager uzay araçlarının Dünya’ya olan uzaklıkları 16-20 milyar kilometre, yani Dünya ile Güneş arasındaki mesafenin 100 katından fazla. Uzay araçlarıyla iletişim radyo dalgaları kullanılarak sağlanıyor. Her uzay aracında radyo dalgalarını alan ve radyo dalgaları yayan sistemler bulunuyor. Uzay araçları tarafından gönderilen sinyaller ise Dünya üzerindeki çok büyük antenler tarafından algılanıyor. Uzay aracı ile iletişimin kesintisiz olarak sürdürülebilmesi için antenlerin konumu dikkatli bir şekilde seçiliyor.

Astronotların günlük yaşantıları nasıl olacak?

Öncelikle nisan ayında astronotların beğendikleri yemek grupları tespit edildi. İlk numunelerin testleri NASA bünyesindeki laboratuvarlarda gerçekleştirildi. Uluslararası Uzay İstasyonu’nda yenilecek yemekler astronotlardan çok önce kargo olarak oraya ulaştırıldı. İstasyona ulaşmak için kullanılacak ‘Crew Dragon’ kapsülünün içinde de yolculuk için yemek olacak. Ax-3 uzay görevine gidecek uzay yolcuları beraberlerinde kişisel ve ülkelerini simgeleyen bazı objeler de götürecekler. Gezeravcı'nın bavulunda başta yeğeni olmak üzere, aile bireylerinin fotoğrafları, Yörük kültürüne ait bazı objeler, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın kendilerine verdiği Türk bayrağı olacak. Alper Gezeravcı’nın misyonda kullanacağı görev armasında sekiz köşeli Selçuklu yıldızı yanı sıra ay-yıldızlı Türk Bayrağı, 16 Türk devletini temsil eden yıldızlar, Cumhuriyetimizin 100. yılına ithafen 100 sayısı ve dünya üzerinde turkuaz renkli Türkiye haritası bulunuyor.

Tübitak uzay yolculuğu için neler üstlendi?

Uzayda yapılacak deneyler TÜBİTAK UZAY tarafından belirlendi. Örneğin ‘UZMAN’ kod adlı deneyde alglerin uzay görevlerinde karbondioksitten oksijen üretimi, ek gıda temini, su iyileştirme ve yaşam destek sistemleri gibi alanlarda kullanılıp kullanılamayacağı ile ilgili veriler toplanacak. ‘ALGALSPACE’ deneyi ile ilk kez Antarktika’da ve ılıman bölgelerde yaşayan mikroalglerin büyüme verileri uzaya götürülen mikroalglerle karşılaştırılacak. Başka bir deney olan ‘CRISPR-GEM’ deneyi, bitkilerin uzay görevi sırasında karşılaşacakları biyolojik ve biyolojik olmayan streslere karşı savunma mekanizmalarını anlamayı ve geliştirmeyi amaçlıyor.

Uzaya gidecek diğer yolcu Tuva Cihangir Atasever’i tanıyalım

‘Türk Uzay Yolcusu ve Bilim Misyonu’nda 2 insanlı uçuş gerçekleştirilecek. İlki Gezeravcı'nın Uluslararası Uzay İstasyonu’na yapacağı, ikincisi ise Atasever'in yılın ilk yarısında gerçekleştirmesi beklenen yörünge altı uçuşu olacak.Türkiye’nin uzaya gidecek ilk uzay yolcuları arasında yedek olarak seçilen Tuva Cihangir Atasever, 1992 Ankara doğumlu. Bilkent Üniversitesi Elektrik ve Elektronik Mühendisliği Bölümünden mezun olan Atasever, Irvene’deki Kaliforniya Üniversitesinde aynı alanında yüksek lisans yaptı. ROKETSAN’da 5 yıl boyunca aviyoniksistem mühendisi olarak çalıştı. Şimdi ise uçuş tarihini bekliyor.

Diğer ülkelerin uzay çalışmaları neler?

Dünyada ABD Ulusal Havacılık ve Uzay Ajansı (NASA), Rusya Federal Uzay Ajansı (Roscosmos), Çin Ulusal Uzay İdaresi (CNSA) ve 22 Avrupa ülkesinin katkı sağladığı Avrupa Uzay Ajansı (ESA) dışında 70'ten fazla uzay ajansı bulunuyor. Genellikle teknolojik olarak gelişmiş ya da yüksek askeri harcaması olan ülkelerde bulunan uzay ajanslarının yanı sıra özel uzay ajanslarının da sayısı gün geçtikçe artıyor. Bunların başında ise uzay turizmine dayalı SpaceX ve Blue Origin geliyor.

World Population Review'e göre 2022'nin ortasına gelindiğinde dünyadaki uzay ajanslarından yalnızca 16'sı uzaya fırlatma yapabilecek kapasiteye sahipti. Ayrıca yalnızca 7'sinin Ay'a, Mars'a ya da derin uzaya araştırma aracı gönderebilecek kapasitesi bulunurken sadece 3'ü şimdiye kadar insanlı uzay uçuşu yapabildi.

ABD, Rusya ve Çin dışında ESA (çoğu Avrupa ülkesi), İtalya Uzay Ajansı (ASI), Hindistan Uzay Araştırmaları Merkezi (ISRO) ile Japonya Havacılık ve Uzay Araştırma Ajansı (JAXA), uzaya uydu fırlatmış ve araştırma aracı göndermiş durumda. Fransa Ulusal Uzay Araştırmaları Merkezi (CNES), Avustralya Uzay Ajansı (ASA), Brezilya Uzay Ajansı (AEB), İran Uzay Ajansı (ISA), İsrail Uzay Ajansı (ISA), Kenya Uzay Ajansı (KSA), Güney Kore Uzay Araştırmaları Enstitüsü (KARI), Kuzey Kore'nin Ulusal Uzay Geliştirme İdaresi (NADA) ve Ukrayna Devlet Uzay Ajansı (SSAU), uzaya uydu fırlatan ülkeler arasında yer alıyor.

Uzay yolculuğu neleri etkileyecek?

Özellikle uzayda yapılacak deneylerden elde edilen veriler geleceğe ışık tutması açısından çok önemli bir konumda. Uzay programlarına yapılan yatırımlar ülkemizin bilimsel, ekonomik, teknolojik ve stratejik gelişimine katkı sağlayacak. Yapılacak 13 deney sayesinde çeşitli alanlardaki birçok gelişmenin önü açılacak. Daha da önemlisi bu misyon uzay deneyimi elde etmek isteyen birçok gence örnek olacak.