Çin siyasetinde gizemli durum: Kayıp bakanlar

Şi Cinping, geçen yıl ülkeyi yöneten Çin Komünist Partisinin (ÇKP) Genel Sekreterliğine seçilmesinin ardından, bu yıl Çin Ulusal Halk Kongresi (ÇUHK) tarafından üçüncü kez devlet başkanı seçilerek yeni iktidar dönemine başladı.

Partinin, devletin ve hükümetin üst kademelerinin tamamının Şi'ye yakın isimlerden oluştuğu yeni dönemde Çin lideri açısından taşlar yerine oturmuş ve iktidar düzeni sağlanmış görünürken önce haziranda Dışişleri Bakanı Çin Gang'ın, ardından ağustosta Savunma Bakanı Li Şangfu'nun gizemli şekilde ortadan kaybolmaları, siyasette şok etkisi oluşturdu.

Çin'de siyasetin ve devlet yönetiminin otoriter ve şeffaf olmayan yapısı nedeniyle bakanların neden görevden alındıkları ve akıbetlerinin ne olduğu bilinmezken haklarında çok sayıda iddia ve varsayım ortaya atıldı.

Görevlerinde daha bir yılı doldurmamış olan iki önemli bakanın kısa sürede gözden düşerek kayıplara karışması, yönetimde kriz işareti olarak yorumlandı.

Şi'ye yakın isimler devletin üst kademelerinde

Şi'nin daha önceki görevlerinde birlikte çalıştığı, müsteşarlığını ve müşavirliğini yapmış veya onun döneminde kilit görevlere atanarak yükselmiş isimler, devletin üst kademelerine getirildi.

Dışişleri Bakanı Çin Gang'ın haziran sonunda aniden ortadan kaybolması gözleri yeniden Çin siyasetinin çarklarına çevirdi.

Kayboluşunun öncesinde yaklaşık 6 aydır dışişleri bakanlığını yürüten Çin Gang, 25 Haziran'da Wagner krizinin ardından görüşmeler yürütmek üzere Pekin'e gelen Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Andrey Rudenko ve Dünya Ekonomik Forumu (WEF) yaz toplantısı için ülkeyi ziyaret eden Sri Lanka ve Vietnam heyetlerindeki mevkidaşlarıyla yaptığı görüşmelerin ardından bir daha kamuya açık bir etkinliğe katılmadı.

Çin Dışişleri Bakanlığı sözcüleri, Bakan'ın gözlerden kaybolmasına ilişkin sorulara önce “sağlık sorunları” nedeniyle diplomatik temaslara katılmadığı yanıtını verdi ve kayıp iddialarıyla ilgili yorum yapmaktan kaçındı.

İngiliz Times gazetesi, Çin Gang'ın Washington Büyükelçisi iken Şıncın merkezli Çin medya kuruluşu Phoenix TV televizyon kanalının kadın muhabiriyle evlilik dışı ilişki yaşadığı ve bir çocuğu olduğunu iddia etti.

Çin Gang ne bakanlığı döneminde ne de önceki diplomatik görevlerinde iktidarla görünürde siyasi bir ihtilaf yaşamıştı. Hatta iki yıl gibi kısa bir süre ABD'de büyükelçilik yapmasının ardından bakanlık görevine getirildiği için, Şi'ye yakın, onun tarafından tercih edilen bir isim olarak görülüyordu.

Bu belirsizlik ortamında bakanın kayboluşu hakkında çok sayıda teori ve varsayım ortaya atıldı. Çin Gang'ın iddia edilen evlilik dışı ilişkisinin ABD veya başka yabancı ülkelerin istihbarat kuruluşlarının eline koz vermesinden endişe eden Çin liderlerinin bunu bir istihbarat riski olarak gördüğü ve bu yüzden tasfiye edilmesine karar verdiği ileri sürüldü.

Ajan iddiası

Dış basında ve sosyal medyada bakan hakkında casusluk iddiaları yer aldı. Rus Bakan Yardımcısı Rudenko'nun 25 Haziran'daki ziyaretinde, Çin Gang'ın ABD ile nükleer sırları paylaştığına dair Çin liderlerine bilgi verdiği iddia edildi.

Öte yandan Çin Gang'ın dış politikada ABD'ye karşı gerilim siyasetine ve Rusya ile yakınlaşmaya karşı çıktığı için Şi ile ihtilafa düştüğü ve bu yüzden saf dışı bırakıldığı dahi ileri sürüldü.

Çin Gang, kayboluşundan bir ay sonra, 25 Temmuz'da, yasama işlevini yerine getiren Ulusal Halk Kongresi Merkez Komitesi kararıyla görevden alındı. Bakanın neden görevden alındığına dair gerekçe gösterilmezken yerine önceki Dışişleri Bakanı, ÇKP Merkezi Dış İlişkiler Komisyonu Ofisi Direktörü Vang Yi atandı.

Çin Gang'ın nerede olduğu ve akıbeti halen bilinmezken Pekin'deki askeri hastanede işkence altında sorgulanırken öldüğü, işkenceyi gururuna yediremediği için intihar ettiği ya da kurşunlanarak idam edildiği yönünde doğrulanması mümkün olmayan iddialar ortaya atıldı.

Savunma Bakanı da ortadan kayboldu

Çin Gang'ın ortadan kaybolmasının şoku henüz dinmemişken ağustosta bu kez Savunma Bakanı General Li Şangfu da gizemli şekilde ortadan kayboldu.

Bakan Li, en son 29 Ağustos'ta Pekin'de düzenlenen Çin-Afrika Barış ve Güvenlik Forumu'nda kamuoyunun karşısına çıktıktan sonra bir daha görülmedi.

Çinli Bakan'ın 7-8 Eylül'de katılması gereken Çin-Vietnam Yıllık Savunma İşbirliği Toplantısı, sağlık sorunu gerekçe gösterilerek iptal edilirken Li, Çin ordusunun yönetim organı olan 7 kişilik Merkezi Askeri Komisyonun (MAK) 15 Eylül'deki toplantısına katılmayan tek üye oldu.

Savunma Bakanlığı Sözcüsü Vu Çien, eylül sonunda düzenlenen aylık basın toplantısında konuyla ilgili sorulan soruya verdiği yanıtta durumdan haberdar olmadığını belirtti. Sözcü, Bakan Li'nin hala görevinin başında olup olmadığını yanıtlamaktan kaçındı.

Li'nin kayboluşu da Çin Gang'a benzer şekilde soru işaretleri yarattı. Li, orduda Devlet Başkanı Şi'ye yakınlığı bilinen, Çin'in en kıdemli generali, Siyasi Büro üyesi Cang Youşia'nın önerisiyle bakan yapıldığı iddia edilen bir komutandı.

Ulusal Halk Kongresi Merkez Komitesi 24 Ekim'de Li'yi gerekçesiz olarak görevden alınırken yerine atama yapmadı.

Her iki bakanın da akıbeti belirsizliğini korurken Çin siyasetinin yeni yılda benzeri krizlere gebe olabileceği öngörülüyor.