Bir diziden çok daha fazlası: 'Chernobyl!'

Game of Thrones'tan Breaking Bad'e; Kurtlar Vadisi'nden Ezel'e kadar farklı tarz ve içeriklere sahip onlarca dizi Türkiye'de büyük kitleleri peşinden koşturmayı başardı. Yabancı dizilerin Türkiye dışındaki ülkelerde de 'kapı baca kırdığı' dönemlerde en çok sosyal medya paylaşımı, en fazla izleyici ve en fazla yorum hep ülkemizden çıktı ve dizilerin popülaritesi kar topu gibi büyüyerek ilerledi. Game of Thrones gibi hem senaryo hem prodüksiyon; True Detective gibi dev anlatıcılık gibi özelliklerle genişleyen yapımlar Türkiye'nin dizi tercihlerindeki farklılaşmayı belirgin hale getirdi.

Onlarca efsane dizi ve filme, hatta Netflix sonrası iyice derinleşen belgesellere ek olarak 'gerçek hikayelerden' esinlenen ve tüm dünyayı kasıp kavuran Chernobyl, Türkiye'yi de derinden etkiledi. Sosyal medyada, sözlük ve forumlarda binlerce farklı izleyici, Chernobyl'in yalnızca 4 bölüm ile oluşturduğu etkiyi kelimelere dökerek son yılların en büyüleyici dizisiyle karşılaştıklarını ifade etti. İngiliz-Amerikan yapımı beş bölümlük mini dizi, Amerikan kablo kanalı HBO ile İngiliz televizyon kanalı Sky'ın ortak yapımı olarak izleyiciyle buluştu.

Çernobil'de ne oldu?

Cherynobil dizisiyle birlikte dünyanın gündemine yeniden oturan tarihin en büyük faciası, Ukrayna'nın kuzeyinde, Kiev yakınlarında gerçekleşti. Orada bulunan Çernobil Nükleer Santrali'nin 26 Nisan 1986'da patlaması sonucu başlayan felaketler silsilesi, Hiroşima ve Nagazaki'ye atılan atom bombalarını tam 200 kat aşan bir etki meydana getirdi.

Patlamanın gerçekleştiği ilk anda santralde görevli 31 kişi hayatını kaybetti ancak daha sonra Türkiye'nin de aralarında bulunduğu yakın coğrafya, on yıllar boyunca devam edecek ölümcül bir felaketin tam ortasına düştü. Santraldeki patlamaya müdahale eden ekiplerin büyük bir kısmı, yalnızca birkaç dakika içerisinde maruz kaldıkları radyasyon dolayısıyla hayatını kaybetti. Santralin temizlenmesi çalışmalarına katılan insanların büyük bir bölümü de hayatını kaybetti.

Çalışmalara dahil olması için görevlendirilen ordu birliklerinde bulunan askerler, reaktör enkazında yalnızca 3 dakikalık sürelerle çalıştılar ve temizlik ancak 15 gün sonra tamamlanabildi. Çalışmalara katılan askerler, maruz kaldıkları radyasyon dolayısıyla takipedenaylarda yaşamlarını kaybetti.

Felaket, gizlenmek istendi

Çernobil'de meydana gelen bu dev facia, o dönem Sovyetler Birliği'nin bir parçası konumunda yer alan Ukrayna'da ilk günlerde gizlenmeye çalışıldı. Böylesi boyutlara sahip bir nükleer felaketi gizlemek mümkün olmadığından gerçek kısa sürede ortaya çıktı. Kazada meydana gelen nükleer bulutlar 2 gün sonra İskandinavya'ya kadar ulaşmıştı. Avrupa'daki radyasyon seviyesinin büyük ölçüde artmasıyla gözlerin bir anda çevrildiği Sovyet Sosyalist Cumhuriyet Birliği (SSCB), felaketi tüm dünyaya ilan etti ve acil yardım talebinde bulundu. Bu sayede Çernobil faciası, tüm dünyanın bir numaralı gündem maddesi haline geldi.

Radyasyondan en büyük oranda etkilenen santralin çevresinde bulunan 30 kilometre çapındaki alan boşaltılarak bu bölgede yaşamını sürdüren 135 bin kişi hızlı biçimde tahliye edildi. Reaktör binası 410 metreküp çimento ve 7 bin ton çelikle birlikte gömüldü. Besin maddeleri uzak bölgelerden getirildi ve radyasyon bulaşan gıdaların tüketimi yasaklandı. Tanı merkezleri inşa edildi. Facia sonrası tam 5 milyon 300 bin kişiye, radyoaktif iyodun tiroid bezince alınmasını engellemek amacıyla potasyum iyodur tabletleri dağıtıldı. Ukrayna'da 18 bin kilometrekarelik tarım toprakları radyoaktif kirlenmeye terk edildi ve ülke ormanlarının yüzde 40'ı geri döndürülmesi güç biçimde kirlendi.

Tüm izler, 48 bin yılda ancak temizlenebilir

Faciadan tam 25 yıl sonra, 2011 yılında yapılan bir araştırmada bile incelenen sütlerin yüzde 93'lük kısmında kabul edilebilir düzeyin çok üzerinde uzun ömürlü izotop sezyum-137 tespit edildi.

Sezyum-137 nedir?

• Ölümcül düzeyde tehlikeli olabilen ve kritik seviyede radyasyon barındıran radyoaktifmadde. Çernobil sonrası, o bölgeden gelen birçok farklı üründe yoğun biçimde Sezyum-137 tespit edildi.

Ukrayna, Belarus ve Rusya'da 2004 yılına kadar 18 yaşın altındaki tam 4 bin farklı çocukta tiroid kanseri vakası gözlemlendi. Resmi raporlara göre 9 bin, bağımsız bilim insanlarının çalışmalarına göre ise 30 bin ile 60 bin arasında insan Çernobil'in neden olduğu ölümcül kanser türlerine yakalandı. Konunun uzmanları, yaklaşık 190 ton uranyum ve 1 ton plütonyumun halen santralin altında bulunduğuna işaret ediyor.

Dizi, dünya gündemine oturdu!

Şimdilik dört bölümünün yayınlandığı ve 3 Haziran'ı 4 Haziran'a bağlayan gece final bölümüyle ekrana gelecek olan dizi, şimdiden tüm dünyayı etkisi altına almayı başardı. Kısa süre içerisinde sosyal medyada adından sıklıkla söz ettiren ve seyirciden büyük övgü almayı başaran dizi, Nisan 1986'da Sovyetler Birliği’nde meydana gelen Çernobil nükleer felaketini ve ardından gelen benzeri görülmemiş tasfiye girişimlerini ele alıyor.

Tarihin en kötü ve acıklı insan yapımı felaketlerinden birinin gerçek hikayesini kurgulaştıran dizi, tüm Avrupa'yı düşünülmez ve geri dönülmez bir felaketten kurtarmak için kendilerini feda eden insanları ele alıyor. Ukrayna'nın Belarus sınırındaki Çernobil şehrine kurulan nükleer santraldeki felaketin üzücü sonuçlarına ve felaketin nasıl ve niçin meydana geldiğini açıklamaya, savaşıp yenilen kahramanların hikayelerine odaklanıyor.

Dünyanın en prestijli içerik değerlendirme platformlarından biri olarak gösterilen IMDb'de 9.7'lik puanıyla en popüler yapımlardan biri olmayı başaran dizinin senaristi Hangover serisinden de tanıdığımız Craig Mazin. Yönetmen koltuğunda ise Johan Renck oturuyor. Dizinin başrolünde Mad Men, Fringe ve The Crown gibi beğenilen dizilerde karakter oyuncusu olarak seyirci karşısına çıkan Jared Harris yer alıyor. Emily Watson, Stellan Skarsgård ve PaulRitter de Harris’e eşlik ediyor.

'Keşke Rusça çekilseydi!'

Çernobil’de Jared Harris, kazayı inceleyen bir bilim insanını; Stellan Skarsgård, bir bürokratı; Emily Watson ise kazayı araştırmak isteyen bir nükleer fizikçiyi canlandırıyor. Oluşturulan atmosferin son derece gerçekçi olduğu, gerek dram gerekse de gerilim dozu oldukça makul biçimde yüksek olan dizi, birçok izleyici tarafından 'Keşke Rusça çekilseydi' şeklinde yorumlara maruz kalıyor.

Chernobyl dizisinin az bilinen detayları!

1- Ünlü müzisyen ve besteci Hildur Guðnadóttir orijinal ve gerçekçi bir fon müziği oluşturmak amacıyla Litvanya'daki bir nükleer santrale gönderildi. Dizinin orijinal müziklerinde o bölgedeki doğal seslerden ilham alındı ve atmosferin daha hissedilir bir hale gelmesine gayret gösterildi.

2- Usta aktris Emily Watson'ın canlandırdığı Uluna Khomyuk dizinin tek kurgusal karakteri. Khomyuk Çernobil Felaketi için çalışan bilim insanlarını temsil ediyor.

3- Dizi süresince oyunculardan kendilerine ait doğal aksanlarını asla bozmamaları istendi. Buna rağmen radyodaki anonslar, telefon görüşmeleri, duyuru ve yazılarda gerçeklik oluşması için Rusça tercih edildi.

4- Meşhur süt sağma sahnesindeki kadının konuştuğu Rusça cümleler kasıtlı olarak çevrilmemiş. Yapımcıya göre izleyici, atmosferden kadının ne dediğini kolayca anlayabilmiş.

5- Dizinin birçok sahnesi Litvanya'da Ignalina Nükleer Santrali'nde çekildi. Bu santral Sovyet döneminde Çernobil'in kardeş santraliydi.Bu yüzden pek çok sahne gerçek bir nükleer kontrol odasında çekildi. Dizinin çekimleri de tam 16 hafta sürdü.

"Çernobil'de hissettiğim bir şey vardı, hakkında konuşmak istemediğim bir şey. Aslında bütün insani düşüncelerimiz göreli. Uç durumlarda, insanlar kitaplarda okuduğumuz gibi davranmıyor. İnsanlar kahraman değil."

--- Çernobil'den Sesler, Svetlana Aleksiyeviç