Aylık bağlama oranı (ABO) nedir? ABO hesaplaması nasıl yapılır?
SSK emeklisi olan veya olmayı bekleyen milyonlarca vatandaş ne kadar emekli maaşı alacağını, emekli maaşının yüksek olması için neler yapması gerektiğini merak ediyor. Yüksek emekli maaşı almanın yolu, sigorta primlerinin yüksek tutarlardan yatmasından ve buna bağlı olarak kazançların yüksek olmasından geçiyor. Yüksek emekli maaşında etkisi olan düzenlemelerden birisi de aylık bağlama oranlarıdır (ABO). Peki ABO hesaplamaları nasıl yapılıyor?
Emekli olacak çalışanların merak ettikleri sorulardan biri de emekli maaşı hesaplamasının nasıl yapılacağıdır. Peki yıllara, prim ödemelerine ve emekli olduğu sandığa göre farklılıklar gösteren sistemde emekli aylıklar nasıl hesaplanır? SSK’lıların emekli aylığı hesaplamasında üç ayrı dönem ve üç ayrı hesap var. Buna göre aylık bağlama oranları çalışma dönemlerine göre farklılık arz ediyor. Üç dönemdeki aylık bağlama oranları emekli maaşını doğrudan etkiliyor.
2000 yılı öncesi için ABO hesaplaması
Bu dönemde Ortalama Yıllık Kazanç üzerinden belirlenen gösterge sistemi kullanılmaktadır. Ortalama yıllık kazanç, ödenen sigorta primi dikkate alınarak hesaplanmaktaydı. Sigortalının 2000 yılı öncesine ait son 5 takvim yılındaki (üst göstergeden aylığa hak kazananlar için 10 takvim yılındaki) sigorta primleri toplamının 5’e ( ya da üst göstergeden aylığa hak kazananlar için 10’a) bölünmesiyle belirlenmekteydi.
Beş yıldan az hizmeti olan sigortalı için toplam matrah hizmet yıl sayısına bölünerek ortalama yıllık kazanç ve buna karşılık gelen gösterge tespit edilmektedir.
- 31.12.1999 gününe kadar olan dönem için sistemde normal şartlarda 5.000 prim günü için göstergeden aylık bağlanacak ise Aylık Bağlama Oranı yüzde 60’dır. Üst gösterge için oran göstergeye bağlı olarak yüzde 50 ile yüzde 59,90 aralığındadır. En üst gösterge için bu oran yüzde 50’dir. Aylık Bağlama Oranı, 5.000 prim gününden sonra her tam 240 gün için yüzde 1 ve ayrıca kadınlar için 50, erkekler için 55 yaşından sonraki her tam yaş için de yine yüzde 1 oranında arttırılmaktaydı.
Sigortalının bu dönemde hesaplanacak aylığı Gösterge x memur maaş Katsayısı x ABO (Aylık Bağlama Oranı) formülüne göre belirlenir.
01.01.2000-30.09.2008 tarihleri arası için ABO hesaplaması
Bu dönemde gösterge katsayı sistemi kaldırılarak, güncelleştirilmiş prim esasına dayanan farklı bir sistem getirilmişti. Sigortalının 2000 ve daha sonraki yıllara ait prime esas yıllık kazançları; kazancın ait olduğu yılı takip eden takvim yılları için TÜİK tarafından açıklanan yıllık TÜFE ve GH ile ayrı ayrı çarpılarak güncel değeri bulunmaktadır.
- Aylık Bağlama Oranı, sigortalının toplam prim ödeme gün sayısının ilk 3600 günün her 360 günü için % 3,5, sonraki 5400 günün her 360 günü için % 2 ve daha sonraki her 360 gün için % 1,5 oranlarının toplamından oluşmaktadır.
Bu döneme ait bütün güncellenmiş kazançlar toplanır ve bu döneme ait prim gün sayısına bölünerek OGK (Ortalama Günlük Kazanç) bulunur. OGK 360 ile çarpılarak OYK (Ortalama Yıllık Kazanç) hesaplanır.
Bu dönem için Aylık Bağlama Oranı, sigortalının toplam prim ödeme gün sayısının;
• İlk 3600 günün her 360 günü için % 3,5,
• Sonraki 5400 günün her 360 günü için % 2,
• Daha sonraki her 360 gün için % 1,5 oranlarının toplamından oluşmaktadır.
Aylık ise ortalama yıllık kazancın 12’de birinin ABO ile çarpımı sonucu bulunan tutardır.
01.10.2008 tarihi sonrası için ABO hesaplaması
Bu dönemde en düşük aylık bağlama oranı bulunuyor. Aylık Bağlama Oranı her 360 gün için %2 olarak belirlenmiştir. Ancak, 1.10.2008 tarihinden önce 3600 prim gün sayısını doldurmamış olan sigortalılar için 1.10.2008 tarihinden sonra geçen 3600 güne tamamlayan hizmet sürelerinin her 360 günü için % 3 oranı esas alınacak.
- Basit bir örnekle 9000 gün prim ödeyen sigortalı için;
- - 1999 öncesi 9000 gün için yüzde 76,
- - 01.01.2000-30.09.2008 döneminde ise 9000 gün için yüzde 65,
- - 1.10.2008 sonrası 9000 gün için yüzde 50 aylık bağlama oranı uygulanacak.
Aylık bağlama oranının düşük olması, emekli aylığının tek başına düşük aylık bağlanması anlamına gelmez. Sistem değiştiği için oran da değişmiştir. Yüksek tutarda sigorta primi ödenmişse yüksek emekli aylığı bağlanır. Örneğin, 2000 yılından önce en yüksekten 35 yıl prim ödeyerek emekli olan bir sigortalı için bugün emekli maaşı 4 Bin TL civarında. Oysa şimdi 35 yıl en yüksekten prim ödeyene 8 bin 500 TL civarında emekli maaşı bağlanabiliyor.