A'dan Z'ye: Coronavirüs hakkında merak edilen her şey

Dünyanın dört bir yanındaki sağlık uzmanları, Aralık başında Çin'in Wuhan şehrinde ortaya çıkan yeni virüsü anlamak, izlemek ve başa çıkmak için uğraşıyor.

ABD'li araştırmacılar tarafından oluşturulan bu harita, nerede ve kaç vaka bildirildiğini detaylıca gösteriyor. Şimdiye kadar 9700'den fazla teyit edilmiş vaka ve 213 ölüm gerçekleşti. Hastaların çoğu Çin'de. Ancak vakalar ABD dahil birçok farklı ülkede kendini gösteriyor. Çin dışında coronavirüs sebebiyle hayatını kaybeden olmasa da tehdit devam ediyor.

Bu dosya konusuyla birlikte coronavirüs hakkında merak edilenhemen her şeyi aktarıyoruz. İçerik kısmına göz atarak hemen ulaşmak istediğiniz başlıklara bakabilir ya da tamamını okuyabilirsiniz.

• İÇERİK:
• Virüs nereden geldi?
• Peki bu SARS ile aynı mı?
• Çin yalan mı söylüyor?
• Yeni virüs ne kadar tehlikeli?
• Virüs ne kadar hızlı yayılıyor?
• Ökrüsüyorum. Bu bir sorun mu?
• Kendimi nasıl koruyabilirim?
• Çin seyahatimi iptal mi etmeliyim?
• Çin, virüsü nasıl durdurmaya çalışıyor?
• ABD ne kadar risk altında?
• Virüs Çin'de faaliyet gösteren işletmeleri nasıl etkiliyor?

Virüs nereden geldi?

Aralık ayı sonunda Çin halk sağlığı yetkilileri Dünya Sağlık Örgütü'ne bir sorun yaşadıklarını bildirdi: Bilinmeyen yeni bir virüs Wuhan şehrinde pnömoni benzeri hastalıklara neden oluyordu.

• DİPNOT: Pnömoni nedir? Pnömoni, ya da yaygın bilinen adıyla zatürre, akciğerdeki hava keseciklerinin iltihaplı bir sıvı ile dolmasıdır. Virüsler, bakteriler ve nadir olarak mantar enfeksiyonlarının akciğerlere ulaşmasıyla oluşan zatürre oldukça bulaşıcıdır. Zatürre ülkemizde 0-4 yaş arası çocuklarda ilk sıradaki ölüm nedenlerinden biridir. Kaynak: Acıbadem Hastanesi.

Coronavirüs, her türlü hayvanda yaygın olarak bulunuyor ve bazen insanları etkileyebilecek formlara dönüşebiliyor. Coronavirüs, aslında 2002'de SARS salgınına ve 2012'de de MERS salgınına neden oldu.

Bilim adamları, bu virüsün ilk olarak Aralık başında insanlara bulabileceğini düşünüyor. Hatta başlangıçta Wuhan'daki bir deniz ürünleri pazarında insanlara enfekte etmiş ve oradan yayılmış gibi görünüyordu. Ancak 24 Ocak'ta yayınlanan hastalığın erken vakalarının bir analizi, hastalanan ilk kişinin aslında bu pazardan virüsü kapmadığı ortaya çıktı. Uzmanlar hâlâ salgının kaynağına kadar inmeye çalışıyor.

Virüsün köken aldığı hayvan türü net değil. Çin'deki araştırma ekibi, virüsün genetik koduna dayanan yılanlardan geldiğini iddia eden bir rapor yayınladı. Ancak, bilim adamları bu sonuca çok şüpheyle bakıyorlar. Başka bir analiz, yeni virüsün genetik dizisinin yarasalarda bulunan bir coronavirüs ile %96 özdeşleştiğini buldu.

Peki bu SARS ile aynı mı?

Yeni virüs SARS değil. Ama SARS ile aynı aileden geldiği için bazı benzerlikler var. Ancak tamamen yeni bir virüs. Bununla birlikte, ortaklıklar; bilim adamları ve halk sağlığı görevlilerinin geçmiş salgından öğrendiklerini bunu durdurmak için kullanabileceği anlamına geliyor.

Çin yalan mı söylüyor?

SARSsalgını hakkında Çinli yetkililer Dünya Sağlık Örgütü müfettişlerinin davalarını gizlemeye, hem dahili hem de harici bilgileri sınırlamaya çalıştı. Bu kez, yetkilier yeni virüsün patlak vermesini bildirdiler. 28 Ocak'ta Çin'in Dünya Sağlık Örgütü uzmanlarından oluşan bir ekibin Çin halk sağlığı görevlilerine yardımcı olmasına izin verdiği açıklandı.

2003'ten yaşadıklarımızdan tamamen farklı.

ABD Sağlık ve İnsan Hizmetleri Departmanı ayrıca Çin'in SARS'ta olduğundan daha şeffaf olduğunu belirtiyor. Basın toplantısında birim sekreteri Alex Azar, 'Çin hükümetinin işbirliği seviyesi 2003'te yaşadıklarımızdan tamamen farklı' dedi.

Ancak eleştirmenler ve Çinli vatandaşlar şüpheci: Çinli yetkililerin vaka sayısınıazgösterdiklerini ve virüsten gelebilecek ölümleri zatürre olarak sınıflandırdıkları konusunda endişeler var.Wuhanpolisi aynı zamanda bu söylentileri yayan vatandaşları birkaç hafta önce araştırma sürecine başladı.

Çin olduğu gibi diğer ülkeler de zaman zaman halk sağlığına ilişkin bazı verileri gizleyebiliyor. Örneğin ABD'de düzinelerce şehirde su kaynaklarındaki kurşun miktarı halktan gizleniyor.

Yeni virüs ne kadar tehlikeli?

Şu anda bunu kimse bilmiyor. Epidemiyologlar, hastalığın ne kadar şiddetli olduğu ve durumun ne kadar kötüye gidebileceğini olabileceğini belirtmek için karar verme süreçlerinde rehberlik etmek için birçok araç kullanıyor.

Bir hastalık çok şiddetli değilse ama bulaşıcıysa yine de yıkıcı etkilere neden olabilir. Eğer bir virüs milyonlarca kişiyi etkiliyorsa öldürdüğü kitle de bu doğrultuda artmış oluyor. Araştırmacılar hâlâ soğukta olanlar gibi hafif ila şiddetli arasında değişen coronavirüs semptomlarını anlamaya çalışıyor. Dünya Sağlık Örgütü'ne göre teyit edilen vakaların yaklaşık yüzde 20'si ciddi. Ama bu bilinen vakaların %20'sini kapsıyor.

Şimdiye kadar yeni coronavirüs ölüm oranı yaklaşık %2 ila %3. Ancak salgın ilerledikçe bu durum değişmeye devam edebilir. SARS ölüm oranı %14 ila %15 civarındaydı. Bu salgındaki ölümlerin çoğu, kalp hastalığı, hipertansiyon ve diyabet gibi sağlık sorunları olan yaşlıları etkiliyor.

Virüs ne kadar hızlı yayılıyor?

Virüsün ne kadar hızlı ve kolay yayılabildiğini henüz bilmiyoruz. Bu virüs, Ocak ayının başından beri Çin'de insanlardan insanlara geçiyor.

İlk kanıtlar, diğer coronavirüs çeşitleri gibi bunun da yakın temasta olan insanlar arasında atladığını ve enfekte bir kişi hapşırıp öksürdüğünde yayıldığını gösteriyor.

Eğer bu düzenli olarak gerçekleşiyorsa virüsün yayılması konusundaki karmaşa daha da artacak gibi görünüyor. Yine de asemptomatik kişilerin virüsü yayabileceğine dair sınırlı kanıt var.

Ökrüsüyorum. Bu bir sorun mu?

Son zamanlarda Wuhan bölgesinde bulunmadıysanız veya hasta olan ya da yakın zamanda Wuhan'da kalan biriyle yakın temas halinde değilseniz bu virüsün size ulaşması pek olası görünmüyor. Yine de endişe duymak gayet normal.

Grip mevsiminde yüksek seviyelerde öksürüp oluşabiliyor. Kendinizi iyi hissetseniz bile ve Wuhan'a ya da Çin'e gittiyseniz mutlaka doktora gidip bunları özellikle belirtmeniz gerekiyor.

Kendimi nasıl koruyabilirim?

Şimdiye kadar bildiklerimize dayanarak, kendinizi gripten korumak için alacağını en iyi önlemler; ellerinizi yıkayın, öksürdüğünüzde ağzınızı kapatın ve hastalardan uzak durun. Basit ama etkili çözümler.

Çin seyahatlerimi iptal etmeli miyim?

ABD Dışişleri Bakanlığı, Amerikalıların virüs nedeniyle Çin'e seyahat etmemesi gerektiğini söyleyerek Çin için seyahat uyarısını 4.seviyeye yükseltti. Seviye 4, en şiddetli uyarı özelliği taşıyor ve sadece 'yaşamı tehdit eden riskler olabileceği' anlamına geliyor.

Çin, virüsü nasıl durdurmaya çalışıyor?

22 ocak'ta Wuhan'daki yetkililer, 11 milyondan fazla insana ev sahipliği yapan şehirdeki tüm toplu ulaşım hizmetlerini kapattı. Otobüs ya da trenler haricinde şehir içi ve dışındaki tüm uçuşlar da iptal edildi. Dünya Sağlık Örgütü Genel Müdürü, salgının kontrol altına alınmasına ve diğer ülkelere yayılmasını yavaşlatmaya yönelik bu adımın atıldığını belirtti

Ancak, diğer yetkililer bu karantinanın etkili olup olmayacağından emin değildi. Çünkü bu aşamada işe yarayıp yaramayacağından emin değiller.

Wow this is like the Western world cancelling Christmas. For many migrant workers this is their ONLY holiday off all year, and the only time they see their families back in distant villages. https://t.co/mxJ6oDEcn8

Çin'de büyük önem taşıyan Ay Yeni Yılı kutlamaları iptal edildi.

ABD ne kadar risk altında?

Virüsün ne kadar kolay yayıldığını öğrenene kadar, Amerika Birleşik Devletleri'ne ilişkin bir şey söylemek çok zor. ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri,
ABD'deki insanlar için bu riskin düşük olduğunu söylüyor.

ABD'ye göre şu anda ülkede tespit edilen 6 vaka var. Biri Washington'da, ikisi Californiya'da, ikisi Chicago ve biri de Arizona'da. Hastaların beşi yakın zamanda Wuhan'a gitmişti. Chicago'daki hastaların biri Çin'e gitmemiş ve virüsü oraya giden eşinden kapmış.

Şimdiye kadar ABD'deki yeni coronavirüs için 165 kişi hakkında araştırma yapılıyor. 29 Ocak itibariyle bu vakaların %68'i negatif olarak sonuçlandı. Kalan vakalar için testler hâlâ devam ediyor.

CDC, ABD'ye gelen tüm kişilerde semptomları tanımlamak için ülke çapındaki 20 havalimanında Çin'den gelen herkes için gelişmiş sağlık taraması yapıyor. Ayrıca coronavirüs hakkında bilgi veriliyor ve kötü hissetmeleri durumunda hastaneye başvurmaları gerektiği belirtiliyor.

Virüs Çin'de faaliyet gösteren işletmeleri nasıl etkiliyor?

United Airlines, British Airways ve Air Canada da dahil olmak üzere bir dizi havayolu şirketi, Çin'e tek ya da çift yönlü uçuşları iptal etti. United Airlines, bu kararı 'taleplerin düşüklüğü' ile açıklıyor.

Apple gibi teknoloji şirketleri, ABD Dışişleri Bakanlığı ve CDC insanları ortaya seyahat etmeleri konusunda uyarmadan önce Çin'e çalışan seyahatlerini sınırlamaya başladı. Güney Koreli LG de benzer bir karar aldı. Ayrıca Hem Facebook hem de Razer yakın zamanda Çin'den evlerine dönmek isteyen kişiler için çalışanlarına 'evden çalışma' uyarısı yaptı.

Çin'de fabrikaları bulunan ve Apple gibi teknoloji şirketlerine ürün geliştiren Tayvanlı elektronik şirketi Foxconn, virüsün üretimlerini etkilemeyeceğini açıkladı. Ancak Çin, virüsün yayılmasını engellemek için Ay Yeni Yıl tatilini resmî olarak uzattı ve bu da üretim programının sarkmasına sebep olabilir. Google da yine Çin'deki varlığını sınırlandıran şirketler arasında yer alıyor.