ABD ve İran'ın arasında gerginliklere sahne olan Hürmüz Boğazı'nın önemi ne?

ABD Başkanı Donald Trump yaptığı açıklamada ABD Donanması'nın, Hürmüz Boğazı'nda İran'a ait bir insansız hava aracını düşürdüğünü söyledi. Trump, İHA'nın düşürülmesine neden olarak da İran'a ait insansız hava aracının USS Boxer amfibi taaruz gemisinin 914 metre kadar yakınına gelmesini gösterdi.

Olay, İran Devrim Muhafızları, Basra Körfezi'nde "petrol kaçakçılığı" yaptığı gerekçesiyle yabancı bir tankere el koyduğunu ve mürettebatı gözaltına aldığını açıklamasının ardından gerçekleşti.

Devrim Muhafızları'na bağlı Sepahnews adlı haber sitesi el konulan tankerde 12 yabancı mürettebatın ve "Bölgeden çıktıktan sonra yabancı gemilere satmak üzere İran teknelerinden alınan petrolün" bulunduğunu yazdı.

İran'dan Trump'ın açıklamasına yalanlama geldi

İran Dışişleri Bakanı Cevad Zarif, Birleşmiş Milletler'deki toplantılar için bulunduğu New York'ta, İran'a ait bir İHA'nın vurulduğuna dair kendisine bir bilgi ulaşmadığını ifade etti.

İran Dışişleri Bakan Yardımcısı Abbas Arakçı da Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Donald Trump'ın iddia ettiği gibi, Hürmüz Boğazı'nda kendilerine ait bir insansız hava aracının (İHA) vurulmadığını dile getirdi.

Twitter hesabı üzerinden açıklama yapan Arakçı, "Biz ne Hürmüz Boğazı'nda ne de başka bir yerde bir İHA kaybettik" diyen Arakçı, Amerikan savaş gemisi USS Boxer'in yanlışlıkla ABD'ye ait bir hava aracını vurmuş olabileceğinden endişe ettiğini belirtti.

İran, geçtiğimiz ay ABD'ye ait İHA düşürmüştü

Geçtiğimiz Haziran ayında aynı bölgede uçan bir Amerikan İHA'sı, hava sahasına girdiği gerekçesiyle İran tarafından vurularak düşürülmüş, iki ülke savaşın eşiğine gelmişti.

İran Devrim Muhafızları Ordusu, Umman Körfezi'ne kıyısı olan Hürmüzgan eyaletine bağlı Kuhmubarek kenti sahilinde "İran hava sahasını ihlal eden" ABD Hava Kuvvetlerine ait RQ-4 Global Hawk tipi İHA'nın karadan havaya füzeyle vurularak düşürüldüğünü duyurmuştu.

ABD Merkez Kuvvetler Komutanlığı ise Hürmüz Boğazı üzerinde uçan ABD Hava Kuvvetlerine ait insansız hava aracının İran tarafından düşürüldüğünü doğrulamış; ancak söz konusu İHA'nın uluslararası sularda uçarken vurulduğunu savunmuştu.

İran'ın hava sahasına giren ABD’ye ait askeri bir insansız hava aracını vurması ABD-İran arasında gerilime yol açmıştı. Zira ABD askeri yetkilileri hava aracının uluslararası hava sahasında vurulduğunu söylemiş ve bunun tahrik olmaksızın yapılan bir saldırı olduğunu kaydetmişti.

New York Times gazetesi: Trump, İran'a saldırı kararından uçaklar havalandıktan sonra vazgeçti

ABD'nin saygın gazetelerinden New York Times'ta ABD Başkanı Donald Trump'ın dün İran'a yönelik bir hava saldırısına onay verdiği; ancak bir süre sonra bu kararından vazgeçtiği ileri sürülmüştü.

New York Times (NYT) gazetesi, adı açıklanmayan bazı üst düzey yetkililere dayandırdığı haberinde ABD Başkanı Trump'ın İran'a yönelik bir saldırı kararından son anda vazgeçtiğini iddia etmişti.

Hürmüz Boğazı nerede?

Son dönemde gerginliklerin yaşandığı noktalardan biri olan Hürmüz Boğazı İran'ın petrol ihracatı açısından kritik öneme sahip. Zira İran Hürmüz Boğazı kanalıyla Çin, Japonya gibi ülkelere petrol ihraç ediyor.

İran ve Umman’ı ayıran bu su yolu, ayrıca Arabistan denizi ile Umman'ı ve burayla Körfez’i birbirine bağlıyor. Boğaz'ın en dar kısmı, 21 mil genişliğinde, ancak kullanılan deniz ulaşımı her iki yön için de 2 mil genişliğinde.

Hürmüz Boğazı’nın önemi ne ?

ABD Enerji Danışma Yönetimine göre, 2016 yılında her gün 18,5 milyon varil petrol bu boğazdan geçti. Bu da bir önceki yıla oranla yüzde 9 artışa tekabül ediyor. Dünyada her yıl deniz yoluyla petrol ve diğer sıvı yakıtların yüzde 30’u yine bu boğazdan geçiyor.

Suudi Arabistan, İran, Birleşik Arap Emirlikleri, Kuveyt ve Irak, ham petrol ihracatının önemli bir bölümü buradan geçiyor. Katar doğal gazının neredeyse tamamı yine buradan aktarılıyor.

Tarihte Hürmüz Boğazı'nda neler yaşandı?

Hürmüz Boğazı, ABD ve İran'ın taraf olduğu pek çok tarihi olaya sahne oldu. 1988 yılında ABD savaş gemisi USS Vincennes bir İran yolcu uçağını düşürdü ve uçaktaki 290 kişi yaşamını yitirdi. Washington, bölgedeki filosunun savaş uçağı sanarak yanlışlıkla uçağı hedef aldığını savundu ancak Tahran bunu bilinçli bir saldırı olarak niteledi.

Washington ayrıca, Vincennes savaş gemisini, İran donanmasının saldırılarına karşı bölgedeki ikmal gemilerini koruması için bölgede tuttuklarını vurguladı.

2008'de ABD, İran'a ait teknelerin boğazdaki üç ABD savaş gemisine yaklaşarak taciz ettiğini öne sürdü. Bunun üzerine İran Devrim Muhafızları'nın o dönemki başkomutanı olan Muhammed El-Caferi, saldırıya uğradıkları takdirde boğazdaki gemilere el koyacaklarını söyledi.

2010'da terör örgütü El Kaide'ye bağlı Abdullah Azzam Tugayları'nın üstlendiği saldırılarda Hürmüz'deki Japon petrol tankeri M Star hedef alındı.

2012'de Tahran yönetimi, İran'ın petrol gelirlerini hedef almakla suçladığı ABD ve Avrupa'nın yaptırımlarına misilleme olarak Hürmüz Boğazı'nı bloke etme tehdidinde bulundu.

İran 2015'ta bir sondaj platformuna zarar verdiği gerekçesiyle Singapur bandıralı bir tankeri hedef aldı, bir konteyner gemisini de ele geçirdi.

Temmuz 2018'de İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, ülkesinin petrol ihracatını sıfıra düşürme çağrısında bulunan ABD'ye tepki göstererek, İran'ın Hürmüz Boğazı'ndaki petrol akışını aksatabileceğini ima etti.

İran Devrim Muhafızları'ndan bir komutan da, İran'dan petrol ihracatının durdurulması halinde Hürmüz Boğazı'ndaki ihracatın tamamını engelleyecekleri uyarısında bulundu.

İran Hürmüz Boğazı'nı kapatabilir mi?

İran'ın ABD'yle yaşanan gerilimler neticesinde Hürmüz Boğazı'nı kapatması olasılığını sorduğumuz ANKASAM Ortadoğu Uzmanı Cenk Tamer şu şekilde konuşmuştu:

• "Hürmüz Boğazı'nın kapatılması durumunda İran'dan petrol alan ülkelerde bu durumdan olumsuz etkilenebilir.
• İran'dan ham petrol alıcılarını ikame edebilmek için ABD, Suudi Arabistan ve BAE'nin petrol üretimlerini artırmaları konusunda baskı yapmıştı.
• Özellikle Hindistan'a daha fazla petrol ihraç etmeleri gerektiği bu iki ülkeye söylenmişti. İran'ın petrol ihracatı açısından kritik öneme sahip Hürmüz Boğazı'nı tamamen kapatması sadece Hindistan'ı değil İran'dan petrol alan Çin, Japonya gibi ülkeleri olumsuz şekilde etkiler."