ABD Hürmüz Boğazı'nda operasyona başladı: AB ülkelerinden destek yok

Petrol ticareti için en önemli güzergâhlardan olan Hürmüz Boğazı'nda ABD Donanması askeri operasyon başlattı. Seyrüsefer güvenliği için başlatılan misyona İngiltere, Avustralya ve Bahreyn tam destek veriyor.

ABD Savunma Bakanı Mark Esper, hedeflerinin Basra Körfezi'nde seyreden gemilerin güvenliğini garanti altına almak olduğunu ifade ediyor.

Misyon ile "başka kötü ve kışkırtıcı tavırların olmaması yönünde gözdağı verileceğini" belirten ABD Savunma Bakanı Esper, misyona başka ülkelerin de destek vermesinin de muhtemel olduğunu belirtti.

İran'ın daha önce Hürmüz Boğazı'nda tankerlere el koyması gerilim yaratmış, ayrıca Washington bölgede son aylarda ticari gemilere yönelik düzenlenen saldırılardan Tahran yönetimini sorumlu tutmuştu.

Avrupa Birliği ülkelerinin tepkisi ne yönde olacak?

Almanya ve diğer Avrupa Birliği (AB) ülkeleri, bölgede ticari gemilere eşlik edilmesini öngören misyona katılmayı reddetmişti. Ancak AB içinde, Hürmüz Boğazı'nda yaşanan gerilimler Washington ile Tahran'dan farklı şekillerde yansıtıldığı için, bölgede bulunup kendi izlenimlerini toplayacak bir gözlem misyonunun gönderilmesine dair görüşler de dile getiriliyor.

Finlandiya'nın başkenti Helsinki'de bugün bir araya gelen Avrupa Birliği'ne üye ülkelerin savunma bakanlarının gündeminde deniz yollarının güvenliği konusu var. Bu alanda AB'nin birçok noktada "çok önemli bir rol” üstlendiğini belirten AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Federica Mogherini, Afrika Boynuzu olarak da bilinen kıtanın kuzeydoğusundaki yarımadanın açıklarında korsanlarla mücadele için hayata geçirilen Atalanta misyonunu örnek gösterdi.

Petrol ticareti için en önemli güzergâhlardan olan Hürmüz Boğazı'nda seyrüsefer güvenliğinin, AB için de önemli olduğunu vurgulayan Mogherini, AB'nin olası gözlem misyonu konusundaki soruları yanıtsız bıraktı. AB için, bölgede gerilimi dindirici etki yapacak bir çizgi izlenmesinin önemli olduğunu kaydeden Birliğin Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi, konuyla ilgili aktörlerin iş birliği yapmasının sağlanması gerektiğini belirtti.

Hürmüz Boğazı’nın önemi ne ?

ABD Enerji Danışma Yönetimine göre, 2016 yılında her gün 18,5 milyon varil petrol bu boğazdan geçti. Bu da bir önceki yıla oranla yüzde 9 artışa tekabül ediyor. Dünyada her yıl deniz yoluyla petrol ve diğer sıvı yakıtların yüzde 30’u yine bu boğazdan geçiyor.

Suudi Arabistan, İran, Birleşik Arap Emirlikleri, Kuveyt ve Irak, ham petrol ihracatının önemli bir bölümü buradan geçiyor. Katar doğal gazının neredeyse tamamı yine buradan aktarılıyor.

Tarihte Hürmüz Boğazı'nda neler yaşandı?

Hürmüz Boğazı, ABD ve İran'ın taraf olduğu pek çok tarihi olaya sahne oldu. 1988 yılında ABD savaş gemisi USS Vincennes bir İran yolcu uçağını düşürdü ve uçaktaki 290 kişi yaşamını yitirdi. Washington, bölgedeki filosunun savaş uçağı sanarak yanlışlıkla uçağı hedef aldığını savundu ancak Tahran bunu bilinçli bir saldırı olarak niteledi.

Washington ayrıca, Vincennes savaş gemisini, İran donanmasının saldırılarına karşı bölgedeki ikmal gemilerini koruması için bölgede tuttuklarını vurguladı.

2008'de ABD, İran'a ait teknelerin boğazdaki üç ABD savaş gemisine yaklaşarak taciz ettiğini öne sürdü. Bunun üzerine İran Devrim Muhafızları'nın o dönemki başkomutanı olan Muhammed El-Caferi, saldırıya uğradıkları takdirde boğazdaki gemilere el koyacaklarını söyledi.

2010'da terör örgütü El Kaide'ye bağlı Abdullah Azzam Tugayları'nın üstlendiği saldırılarda Hürmüz'deki Japon petrol tankeri M Star hedef alındı.

2012'de Tahran yönetimi, İran'ın petrol gelirlerini hedef almakla suçladığı ABD ve Avrupa'nın yaptırımlarına misilleme olarak Hürmüz Boğazı'nı bloke etme tehdidinde bulundu.

İran 2015'ta bir sondaj platformuna zarar verdiği gerekçesiyle Singapur bandıralı bir tankeri hedef aldı, bir konteyner gemisini de ele geçirdi.

Temmuz 2018'de İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, ülkesinin petrol ihracatını sıfıra düşürme çağrısında bulunan ABD'ye tepki göstererek, İran'ın Hürmüz Boğazı'ndaki petrol akışını aksatabileceğini ima etti.

İran Devrim Muhafızları'ndan bir komutan da, İran'dan petrol ihracatının durdurulması halinde Hürmüz Boğazı'ndaki ihracatın tamamını engelleyecekleri uyarısında bulundu.

İran Hürmüz Boğazı'nı kapatabilir mi?

İran'ın ABD'yle yaşanan gerilimler neticesinde Hürmüz Boğazı'nı kapatması olasılığını sorduğumuz ANKASAM Ortadoğu Uzmanı Cenk Tamer şu şekilde konuşmuştu:

• "Hürmüz Boğazı'nın kapatılması durumunda İran'dan petrol alan ülkelerde bu durumdan olumsuz etkilenebilir.
• İran'dan ham petrol alıcılarını ikame edebilmek için ABD, Suudi Arabistan ve BAE'nin petrol üretimlerini artırmaları konusunda baskı yapmıştı.
• Özellikle Hindistan'a daha fazla petrol ihraç etmeleri gerektiği bu iki ülkeye söylenmişti. İran'ın petrol ihracatı açısından kritik öneme sahip Hürmüz Boğazı'nı tamamen kapatması sadece Hindistan'ı değil İran'dan petrol alan Çin, Japonya gibi ülkeleri olumsuz şekilde etkiler."