0

JURNAL.İST HAKKINDA // NEDİR, KİMDİR?

10 Soruda Bayır-Bucak Türkmenleri

Jurnal.ist
JURNAL.İST
05 ARALIK 2015 , CUMARTESİ 16:28
Abone ol

Suriye'deki dinmek bilmeyen iç savaş ateşi, büyük dünya devletlerinin de dahliyle giderek yayılıyor. Savaşın son kurbanı Bayır-Bucak oldu. Rus uçaklarının bombaladığı bölgede yaşayan Türkmenler büyük bir direniş gösteriyor. Peki bu Türkmenler kimdir, ne zamandır orada yaşıyor, aramızda ne gibi kültürel bağlar mevcut?

Gerçek Hayat Dergisi de tüm bu soruların cevabını Türkler ve Türkmenler hakkında uzun yıllar araştırma yapan gazeteci ve yazar Ali Bademci'ye sormuş. Konuşmasında “Türkmen, “Müslüman Oğuz" demektir" diyor Bademci ve devam ediyor “ Bu iki deyim net olarak en önemli yazılı kaynak olan Orhun Yazıtlarında belirgin hâle gelmiştir. Dolayısıyla Göktürkler devrinden beri kullanılmaktadır ve Türk milletinin adıdır." İşte 10 soruda sınırımız Bayır-Bucak'ta ölüm kalım savaşı veren soydaşlarımız Türkmenler...


















“Türk” ve “Türkmen” birbirinden farklı kimlikler midir? Türkmen, “Müslüman Oğuz” demektir. Bu iki deyim net olarak en önemli yazılı kaynak olan Orhun Yazıtlarında belirgin hâle gelmiştir. Dolayısıyla Göktürkler devrinden beri kullanılmaktadır ve Türk milletinin adıdır. Oğuzlar 24 boydur. Göktürklerin inkırazından sonra Türk Yabgu Devleti'nden ayrılarak Müslüman olan bu 24 Oğuz boyundan Selçukî Kınıklara İran yaylalarında “Türkmen-Türkman” adı verilmiştir. Dolayısıyla Türkmen olmak için Müslüman olmak, hatta ilk zamanlarda Kınık olmak şartı vardı; çünkü aynı zamanda Müslüman olan Karahanlı, yani Karluklara Türkmen denilmemiştir. Selçuklular dışında Horasan'a inen Göktürk parçaları da İran'a inerken “Türkmen” değil “Türk” olarak adlandırılmıştır. Bunların tarihin sosyal sürecinde örnekleri vardır. “Türk” ve “Türkmen” deyimleri farklı kimlikler değil, farklı tarif veya zamanın algılama ifadesidir.
“Türk” ve “Türkmen” birbirinden farklı kimlikler midir? Türkmen, “Müslüman Oğuz” demektir. Bu iki deyim net olarak en önemli yazılı kaynak olan Orhun Yazıtlarında belirgin hâle gelmiştir. Dolayısıyla Göktürkler devrinden beri kullanılmaktadır ve Türk milletinin adıdır. Oğuzlar 24 boydur. Göktürklerin inkırazından sonra Türk Yabgu Devleti'nden ayrılarak Müslüman olan bu 24 Oğuz boyundan Selçukî Kınıklara İran yaylalarında “Türkmen-Türkman” adı verilmiştir. Dolayısıyla Türkmen olmak için Müslüman olmak, hatta ilk zamanlarda Kınık olmak şartı vardı; çünkü aynı zamanda Müslüman olan Karahanlı, yani Karluklara Türkmen denilmemiştir. Selçuklular dışında Horasan'a inen Göktürk parçaları da İran'a inerken “Türkmen” değil “Türk” olarak adlandırılmıştır. Bunların tarihin sosyal sürecinde örnekleri vardır. “Türk” ve “Türkmen” deyimleri farklı kimlikler değil, farklı tarif veya zamanın algılama ifadesidir.
Türkmenler ne zamandan beri Suriye topraklarında yaşıyor? Türkler Suriye'ye umumi ihtidadan önce Abbasiler devrinde ücretli asker olarak gelmişlerdir. Bunlar Fergana'nın Karlukları ve Kıpçaklarıdır, sonraki Oğuzlar ile ilgileri yoktur. Selçuklu oluşumundan çok önce bu Türk boyları Kahire şehrinin ilk adı olan “Fustat”ı kurdular; Tolunoğulları ve Ihşidler de Suriye içinde yer alan devletler kurdu-. Dikkat edilirse adlarının başında hep “el-Fergani”, ortasında “et- Türkî” ifadeleri geçer. Fatımiler bunlara son verdi, fakat ağırlıkları onlar üzerinde kaldı. Bilhassa ordu böyleydi. Bunların ancak üst seviye devlet adamları Şii görüldü, halk kesinlikle bugün Mısır'ın yapısını oluşturan Sünni olarak kaldı. Selçukiler zamanından önceki Etrak ile İslâm, bir Türk heyecanı olan Türkmenlikle birleşti ve İslam siyaseti toparlandı.
Türkmenler ne zamandan beri Suriye topraklarında yaşıyor? Türkler Suriye'ye umumi ihtidadan önce Abbasiler devrinde ücretli asker olarak gelmişlerdir. Bunlar Fergana'nın Karlukları ve Kıpçaklarıdır, sonraki Oğuzlar ile ilgileri yoktur. Selçuklu oluşumundan çok önce bu Türk boyları Kahire şehrinin ilk adı olan “Fustat”ı kurdular; Tolunoğulları ve Ihşidler de Suriye içinde yer alan devletler kurdu-. Dikkat edilirse adlarının başında hep “el-Fergani”, ortasında “et- Türkî” ifadeleri geçer. Fatımiler bunlara son verdi, fakat ağırlıkları onlar üzerinde kaldı. Bilhassa ordu böyleydi. Bunların ancak üst seviye devlet adamları Şii görüldü, halk kesinlikle bugün Mısır'ın yapısını oluşturan Sünni olarak kaldı. Selçukiler zamanından önceki Etrak ile İslâm, bir Türk heyecanı olan Türkmenlikle birleşti ve İslam siyaseti toparlandı.
Bayır-Bucak Türkmenleri ile diğer Türkmen topluluklar arasında fark/farklar var mıdır? Bayır-Bucak bir Osmanlı gerçeğidir. Doğu ucu İklib-Cisrisuğur'dur. Asi Havzası'nda Türk açılımının sonu Hama, Hums, Golan'dır. Beyrut “Bey yurdu” demektir. Türkmen topluklar arasında hiçbir fark yoktur, Bayır-Bucak “taifeyi yörükan”dır ve Türkmen savaşçıya göre daha inançlıdır. Muharibi azdır ve mazlumdur, koyuncudur, çobandır.
Bayır-Bucak Türkmenleri ile diğer Türkmen topluluklar arasında fark/farklar var mıdır? Bayır-Bucak bir Osmanlı gerçeğidir. Doğu ucu İklib-Cisrisuğur'dur. Asi Havzası'nda Türk açılımının sonu Hama, Hums, Golan'dır. Beyrut “Bey yurdu” demektir. Türkmen topluklar arasında hiçbir fark yoktur, Bayır-Bucak “taifeyi yörükan”dır ve Türkmen savaşçıya göre daha inançlıdır. Muharibi azdır ve mazlumdur, koyuncudur, çobandır.
Bayır-Bucak olarak anılan bölge nerede yer alıyor, coğrafi olarak önemi nedir? Yayladağı içinden güneye doğru bir dere akar, bu dere ileride Uluçay'a Nehrül-Arab'a kavuşur. Buna Kureyş Deresi de derler. Bugünkü Bayır-Bucak'ı ikiye ayırır: Deniz tarafı Bucak, doğu taraf Bayır'dır ve Cisr'e kadar gider. Bucak'a “Basit” de derler. Nahiye bugün Lazkiye'ye bağlıdır ve Lazkiye'nin kuzey mahallerine de “Bayırlılar” derler. Dolayısıyla Bayır-Bucak Yaylada-ğı'ndan Lazkiye'ye kadar uzanan ovanın genel adıdır. Osmanlı taksimatında buralar Yayladağı ve Kuseyr (Altınözü) ile birlikte Cisrişuğur'a bağlıydı. Esasında Bayır-Bucak Türkiye'de kalan yarısı ile her bakımdan bir bütünlük arz eder. 54 köy Yayladağı'nda 30 köy de öte tarafta kalmıştır. Deniz sahili olarak Hatay Samandağ ve Suriye Lazkiye ara sahilidir. Türkiye'nin güvenliği için çok önemli bir konumdadır ve Ortadoğu'nun Avrupa'ya açılan kapısıdır.
Bayır-Bucak olarak anılan bölge nerede yer alıyor, coğrafi olarak önemi nedir? Yayladağı içinden güneye doğru bir dere akar, bu dere ileride Uluçay'a Nehrül-Arab'a kavuşur. Buna Kureyş Deresi de derler. Bugünkü Bayır-Bucak'ı ikiye ayırır: Deniz tarafı Bucak, doğu taraf Bayır'dır ve Cisr'e kadar gider. Bucak'a “Basit” de derler. Nahiye bugün Lazkiye'ye bağlıdır ve Lazkiye'nin kuzey mahallerine de “Bayırlılar” derler. Dolayısıyla Bayır-Bucak Yaylada-ğı'ndan Lazkiye'ye kadar uzanan ovanın genel adıdır. Osmanlı taksimatında buralar Yayladağı ve Kuseyr (Altınözü) ile birlikte Cisrişuğur'a bağlıydı. Esasında Bayır-Bucak Türkiye'de kalan yarısı ile her bakımdan bir bütünlük arz eder. 54 köy Yayladağı'nda 30 köy de öte tarafta kalmıştır. Deniz sahili olarak Hatay Samandağ ve Suriye Lazkiye ara sahilidir. Türkiye'nin güvenliği için çok önemli bir konumdadır ve Ortadoğu'nun Avrupa'ya açılan kapısıdır.
Bayır-Bucak Türkmenleri hangi dini ve kültürel kimliklere sahiptir? Bayır-Bucak Türkmenleri diğer Türkmenler gibi Sünni-Hanefi'dir, hatta bu mezhebe din gibi bir bağlılıkları vardır. Onlar için din her şeyin önündedir, ayrılıkçı akımlara asla yüz vermez, bidat nedir bilmezler.
Bayır-Bucak Türkmenleri hangi dini ve kültürel kimliklere sahiptir? Bayır-Bucak Türkmenleri diğer Türkmenler gibi Sünni-Hanefi'dir, hatta bu mezhebe din gibi bir bağlılıkları vardır. Onlar için din her şeyin önündedir, ayrılıkçı akımlara asla yüz vermez, bidat nedir bilmezler.
Suriye rejimi bugüne kadar Türkmenlerle ilgili nasıl bir politika yürüttü? Baba Esad kendi ailesinde de yoğun olan Türkmenlere siyaseten muhabbetle bakmadı. Esad ordusunun çoğu hâlâ Türkmen'dir, ancak bunlar savaşmasını bilmezler. Araplıkları da sahtedir, gerçek Araplar onlar için “el-Arabül-Baide”, yani “sonradan Araplaşanlar” der. Bugünkü varlıklarını Türkmenlere borçludurlar. II. Abdülhamid devrinde Sünni esasa göre ibadet etme müracaatları ve makamın müspet fetvası arşivlerdedir. Fakat ne yazık ki iki ülkenin siyaseti durumun şeklini değişirdi.
Suriye rejimi bugüne kadar Türkmenlerle ilgili nasıl bir politika yürüttü? Baba Esad kendi ailesinde de yoğun olan Türkmenlere siyaseten muhabbetle bakmadı. Esad ordusunun çoğu hâlâ Türkmen'dir, ancak bunlar savaşmasını bilmezler. Araplıkları da sahtedir, gerçek Araplar onlar için “el-Arabül-Baide”, yani “sonradan Araplaşanlar” der. Bugünkü varlıklarını Türkmenlere borçludurlar. II. Abdülhamid devrinde Sünni esasa göre ibadet etme müracaatları ve makamın müspet fetvası arşivlerdedir. Fakat ne yazık ki iki ülkenin siyaseti durumun şeklini değişirdi.
Bayır-Bucak Türkiye için neden önemli? Bayır çıkarsa Mersin ile Lazkiye birleşir. Hıristiyanlar bin yıldan beri uğraşmalarına rağmen bunu başaramadı.
Bayır-Bucak Türkiye için neden önemli? Bayır çıkarsa Mersin ile Lazkiye birleşir. Hıristiyanlar bin yıldan beri uğraşmalarına rağmen bunu başaramadı.
Türk halkının Bayır-Bucak Türkmenleriyle ne gibi sosyal bağları mevcut? Bayır-Bucak insanı küçük bir Türkiye, gerçek anlamı ile bir Osmanlı'dır
Türk halkının Bayır-Bucak Türkmenleriyle ne gibi sosyal bağları mevcut? Bayır-Bucak insanı küçük bir Türkiye, gerçek anlamı ile bir Osmanlı'dır
Suriye'de yaşayan Türkmenlerle toplumsal düzeyde ilişkilerimiz nasıl? Yeterli bulmuyorum, ne coğrafyayı ne de tarihi yeterince biliyoruz. Mesela “Türkmen Dağı” diye bir yer yoktur, Kızıldağ bir yerleşim değil dağ eteğidir, Amanoslar'da dağ denilebilecek bir Kızıldağ var o da İskenderun'a doğrudur. Bayır-Bucak Türkmenlerinin başka adı yoktur. Evliya Çelebi'de dağın adı “Kel Dağ”dır; Araplar “Cebel Akra” derler, Yavuz bu dağa “Tütün Dağı” demiştir. Suriye'ye bakan tarafı aynı zamanda sayfiye yeri olan “Kasap-Keseb”dir, Ermenilerin yoğun yaşadığı bu bölge Yayladağı'ndan daha büyüktür. Akra'nın doğuya bakan tarafı da Yayladağı'dır. Şimdi Türkmenlerin toplandığı yer Yayladağı ve Keseb arasındaki dağ eteği olan Kızıldağ düzlüğüdür.
Suriye'de yaşayan Türkmenlerle toplumsal düzeyde ilişkilerimiz nasıl? Yeterli bulmuyorum, ne coğrafyayı ne de tarihi yeterince biliyoruz. Mesela “Türkmen Dağı” diye bir yer yoktur, Kızıldağ bir yerleşim değil dağ eteğidir, Amanoslar'da dağ denilebilecek bir Kızıldağ var o da İskenderun'a doğrudur. Bayır-Bucak Türkmenlerinin başka adı yoktur. Evliya Çelebi'de dağın adı “Kel Dağ”dır; Araplar “Cebel Akra” derler, Yavuz bu dağa “Tütün Dağı” demiştir. Suriye'ye bakan tarafı aynı zamanda sayfiye yeri olan “Kasap-Keseb”dir, Ermenilerin yoğun yaşadığı bu bölge Yayladağı'ndan daha büyüktür. Akra'nın doğuya bakan tarafı da Yayladağı'dır. Şimdi Türkmenlerin toplandığı yer Yayladağı ve Keseb arasındaki dağ eteği olan Kızıldağ düzlüğüdür.
Sınır komşumuz olan ülkelerde yaşayan Türkmenlerle bağlarımızı güçlendirme adına yeni/farklı ne gibi adımlar atılabilir? Siyasetten başlamak üzere evvela tam ve doğru olarak tarihi ve dini bağlarımızın ortaya konması gerekiyor. Bayır-Bucak aydınları çok güçsüz, doğruyu onlar da bilmiyor. Bayır-Bucak'ın Halep-Hama-Humus ile tam bütünleşmesi lâzım. Buralarda Türkmenler Türkçe konuşmayabilir, bu bir ayrılık değildir. Suriye'deki Türk ve Türkmen unsurların Arapça konuşması bir asalet ifadesidir. Altınözü Çadırkent'te yaşayanlar böyledir; fakat üç günde Türkçe öğreniyorlar. Halep aydınları bunlara “Türk Arabı” diyor. Suriye'nin gerçek Arapları Şafii'dir. Suriye'nin Türkmen yapısı ile ilgili saha çalışmaları ve demografik yapıya dair detaylı bilgiler kitabımda yer almaktadır.
Sınır komşumuz olan ülkelerde yaşayan Türkmenlerle bağlarımızı güçlendirme adına yeni/farklı ne gibi adımlar atılabilir? Siyasetten başlamak üzere evvela tam ve doğru olarak tarihi ve dini bağlarımızın ortaya konması gerekiyor. Bayır-Bucak aydınları çok güçsüz, doğruyu onlar da bilmiyor. Bayır-Bucak'ın Halep-Hama-Humus ile tam bütünleşmesi lâzım. Buralarda Türkmenler Türkçe konuşmayabilir, bu bir ayrılık değildir. Suriye'deki Türk ve Türkmen unsurların Arapça konuşması bir asalet ifadesidir. Altınözü Çadırkent'te yaşayanlar böyledir; fakat üç günde Türkçe öğreniyorlar. Halep aydınları bunlara “Türk Arabı” diyor. Suriye'nin gerçek Arapları Şafii'dir. Suriye'nin Türkmen yapısı ile ilgili saha çalışmaları ve demografik yapıya dair detaylı bilgiler kitabımda yer almaktadır.
Bugünün gazete manşetleri için tıklayın >