Yarım kalan aşkların neden unutulmadığının bilimsel kanıtı: Zeigarnik Etkisi
Bitirilmemiş, kesintiye uğramış, sonuca gidilmemiş meseleler zihninizi meşgul ediyor mu? Geçmişte bir türlü bırakamadığınız başarısızlıklar "keşke" olarak geri mi dönüyor?
Zeigarnik etkisi, kişilerin tamamlanmamış şeylerin daha kolay hatırladığını ifade eden psikolojik bir kavram. Yarım kalmış aşkların unutulmaması, yarıda kalan projelerin aklımızda kalışı, gidilen kısacık tatillere duyulan özlemi bu kavram ile açıklamak mümkün.
İlham kaynağı "Garsonlar"
İlk kez Rus psikolog Bluma Zeigarnik tarafından keşfedilen bu kavramanın çıkış noktası oldukça ilginç. Çalışmaların odağında garsonlardan ilham alan bir grup psikolog grubunun gözlemi var. Bu gözleme göre, garsonlar, henüz hesabı ödememiş müşterilerin siparişlerinin detaylarını, hesabı ödemiş olanlardan daha iyi hatırlıyor. Garsonlar siparişleri sadece servis sürecince hatırlıyor ve servisi tamamladıktan sonra siparişler hafızalardan silinip gidiyor. Buradan hareketle, araştırmacılar tamamlanmış ve tamamlanmamış işlemlerin bellekte daha iyi hatırlanıp hatırlanmadığını merak ediyor.
Doygunluğa Ulaşmayan duygu tamamlanmamış duygudur
Zeigarnik, yaptığı araştırmalar kapsamında katılımcılara yap-boz, bulmaca ve ipe boncuk dizmek gibi basit görevler verir. İpe boncuk diziminde, deneklerden birkaç defa, belli renkteki boncukları, belirli sıraya göre dizmesini ister. Ancak bu dizim sırasında denekleri böler ve işlerini yarım bırakmalarını sağlar. Aradan belli bir zaman geçtikten sonra deneklere, hangi dizimin akıllarında kaldığını sorar. Cevap ise yarım bıraktıkları boncuk dizimleri olur.
En yaygın ve akılda kalan örneği: Eski sevgiliyi unutamama
Yarım kaldığını düşündüğünüz bir aşkınızı neden unutamadığınızı da bu Zeigarnik etkisi ile açıklayabiliriz. Yarım kalan bir ilişkide hedefe gidilmemiş, rahatlama gerçekleşmemiş, sonuca varılamamıştır. Bu yüzden eski sevgili özellikle ayrılığın ilk zamanlarında sıklıkla hatırlanır. Ancak üzülmeyin! Zamanın unutturma ve duyarsızlaştırma etkisi bir süre sonra baskın çıkar ve hatırlamaların gücü azalır.
"Devam Edecek" olgusu ve Zeigarnik etkisi
Seyirciye bir diziyi izletmenin en etkili yollarından biri de "devam edecek" fikrini şırınga etmektir. Yarım kalan bir dizi, program ya da konuşma seyircinin aklında kalıyor. Bunun izini süren seyirci fark etmeden tirajı artıran bir unsura dönüşüyor.
Özetle, özellikle terk edilmelerin sonunda kara sevdaya dönen aşlar, 'ilk göz ağrısı' ya da 'son aşk' gibi tanımlamaların sebebi yarım kalmışlık, tamamlanmamışlık. Zeigarnik "Yarım kalmış, kesintiye uğramış işler tamamlanmış olanlarda daha kolay ve net hatırlanır" olduğunu ifade ediyor.
İlham kaynağı "Garsonlar"
İlk kez Rus psikolog Bluma Zeigarnik tarafından keşfedilen bu kavramanın çıkış noktası oldukça ilginç. Çalışmaların odağında garsonlardan ilham alan bir grup psikolog grubunun gözlemi var. Bu gözleme göre, garsonlar, henüz hesabı ödememiş müşterilerin siparişlerinin detaylarını, hesabı ödemiş olanlardan daha iyi hatırlıyor. Garsonlar siparişleri sadece servis sürecince hatırlıyor ve servisi tamamladıktan sonra siparişler hafızalardan silinip gidiyor. Buradan hareketle, araştırmacılar tamamlanmış ve tamamlanmamış işlemlerin bellekte daha iyi hatırlanıp hatırlanmadığını merak ediyor.
Doygunluğa Ulaşmayan duygu tamamlanmamış duygudur
Zeigarnik, yaptığı araştırmalar kapsamında katılımcılara yap-boz, bulmaca ve ipe boncuk dizmek gibi basit görevler verir. İpe boncuk diziminde, deneklerden birkaç defa, belli renkteki boncukları, belirli sıraya göre dizmesini ister. Ancak bu dizim sırasında denekleri böler ve işlerini yarım bırakmalarını sağlar. Aradan belli bir zaman geçtikten sonra deneklere, hangi dizimin akıllarında kaldığını sorar. Cevap ise yarım bıraktıkları boncuk dizimleri olur.
En yaygın ve akılda kalan örneği: Eski sevgiliyi unutamama
Yarım kaldığını düşündüğünüz bir aşkınızı neden unutamadığınızı da bu Zeigarnik etkisi ile açıklayabiliriz. Yarım kalan bir ilişkide hedefe gidilmemiş, rahatlama gerçekleşmemiş, sonuca varılamamıştır. Bu yüzden eski sevgili özellikle ayrılığın ilk zamanlarında sıklıkla hatırlanır. Ancak üzülmeyin! Zamanın unutturma ve duyarsızlaştırma etkisi bir süre sonra baskın çıkar ve hatırlamaların gücü azalır.
"Devam Edecek" olgusu ve Zeigarnik etkisi
Seyirciye bir diziyi izletmenin en etkili yollarından biri de "devam edecek" fikrini şırınga etmektir. Yarım kalan bir dizi, program ya da konuşma seyircinin aklında kalıyor. Bunun izini süren seyirci fark etmeden tirajı artıran bir unsura dönüşüyor.
Özetle, özellikle terk edilmelerin sonunda kara sevdaya dönen aşlar, 'ilk göz ağrısı' ya da 'son aşk' gibi tanımlamaların sebebi yarım kalmışlık, tamamlanmamışlık. Zeigarnik "Yarım kalmış, kesintiye uğramış işler tamamlanmış olanlarda daha kolay ve net hatırlanır" olduğunu ifade ediyor.