Brexit kaosu 'İrlanda' için derin krize dönüşecek mi?

İngiliz parlamentosunun hükümetin Brexit anlaşmasını ikinci kez reddetmesinin ardından ülke, yakın tarihinin en büyük krizine girme riskiyle karşı karşıya kaldı.

Parlamentonun alt kanadı Avam Kamarası Theresa May hükümetinin Avrupa Birliği (AB) ile vardığı Brexit anlaşmasını 242’ye karşı 391 oyla reddetti. Parlamento 15 Ocak’ta yapılan oylamada da anlaşmayı “tarihi” bir farkla, 202’ye karşı 432 oyla reddetmişti.

"May kontrolü kaybetti"

İngiltere'de siyasi gözlemciler, Başbakan May'in birbirini izleyen başarısızlıkları sonucunda Brexit sürecinin kontrolünü bütünüyle kaybettiği görüşünde birleşiyor.

Normal takvime göre AB’den 29 Mart’ta resmen ayrılmış olması gereken İngiltere’nin önündeki seçeneklerin her biri ayrı bir krize kapı aralayacak nitelikte görünüyor.

Brexit anlaşması beklenildiği gibi parlamentoda reddedildi. Ocak ayında reddedilen anlaşmadan neredeyse hiçbir şey değişmemesi ikinci reddin habercisi niteliğindeydi.

• İlk oylamada Başbakan Theresa May kendi Muhafazakâr Parti’sinden bile 108 fire vererek, 1924’ten bu yana bir hükümetin parlamentoda yaşadığı en büyük hezimeti yaşadı.

'Brexit anlaşmalı mı olsun' sorunsalı

İyice çıkmaza giren Başbakan May, bugün de meclise, “Brexit anlaşmalı mı olsun, anlaşmasız mı?” diye soracak.

Anlaşmasız Brexit halinde, İngiliz ekonomisinin yüzde 10’a kadar küçülmesi öngörülürken oylamanın 'anlaşmalıolsun' demesine ise kesin gözüyle bakılıyor.

Yarın ise, parlamentonun bu hafta yapacağı 3. seçimde oylanacak soru ise, “Brexit ertelensin mi?” olacak. Uzmanlar "ertelensin" cevabının önde olduğu görüşünde neredeyse hemfikir.

Sebebi ise Brexit’in İngilere ekonomisi için büyük tehdit haline dönüşmesi olarak gösteriliyor.

Brexit çıkmazının ana sorunu: İrlanda meselesi

İngiltere'de büyük sorunları beraberinde getiren Brexit'in bir kaosa dönüşmesinin ana sebebi ise İrlanda.

Birleşik Krallık'ta yer alan Kuzey İrlanda ile AB üyesi olan bağımsız İrlanda Cumhuriyeti arasındaki sınır Brexit anlaşmasının 'uzlaşılamayan' en büyük sorunu olarak karşılanıyor.

Kuzey İrlanda ve İrlanda arasında ne var?

Tüm Avrupa Birliği ülkelerinde olduğu gibi, Kuzey İrlanda'dan İrlanda'ya geçerken herhangi bir kontrol merkezi bulunmuyor. Sebebi ise şuan iki ülkenin AB üyesi olması. Fakat Brexit gerçekleşirse, aralarında bir gümrük kapısı ve sınır kontrolleri olması gerekiyor. İşte İngiltere de, bu durumun Birleşik Krallık ülkelerinden biri olan Kuzey İrlanda ile ülke birliğinin bozulmasından endişe ediyor.

Anlaşmasız ayrılığın getireceği bir diğer risk de Kuzey İrlanda kaynaklı ayrılıkçı terörün yeniden alevlenmesi olarak gösteriliyor. Anlaşmasız ayrılık durumunda İngiltere’nin parçası olan Kuzey İrlanda ile AB üyesi İrlanda Cumhuriyeti arasında fiziki sınır girmesi gerekecek. Bu da adaya barış getiren Hayırlı Cuma Anlaşmasının temel bir maddesinin ihlali anlamına gelecek.

• Anlaşmasız Brexit’in iki İrlanda’nın birleşmesi için bir referandumu tetiklemesi de ihtimaller arasında yer alıyor.

Hükümetin anlaşmasız Brexit yönünde adım atması, hükümet içindeki AB yanlısı bakanların istifasını da beraberinde getirerek bir hükümet krizine yol açabilir.

Anlaşmasız ayrılık kaosu

May daha önce vaat ettiği üzere parlamentoya bugün “anlaşmasız ayrılık” seçeceğini oylatacak. Bu seçeceği kabul edilmesi durumunda, ülke normal tarihte AB’den ayrılacak ancak siyasi gözlemcilere göre sonrasında karşılacağı tablo hiç de parlak olmayacak.

AB ile 600 milyar sterlini bulan dış ticareti olan İngiltere, başta ilaç ve gıda olmak üzere temel ihtiyaç maddelerinin önemli bir kısmını Birlikten ithal ediyor. Anlaşmasız ayrılık durumunda ülkenin bu temel maddelerde sıkıntı yaşaması, gümrüklerde kuyruklar oluşması, bunun da toplumsal olaylara yol açması korkulan ihtimaller arasında yer alıyor.

Ekonomistlere göre İngiltere ekonomisi de bu senaryoda yüzde 10’a varan ölçülerde küçülebilir.

İskoçya AB'de kalmak istiyor

Anlaşmasız ayrılık, Brexit referandumunda yüzde 62 oranında AB’de kalınmasından yana oy kullanan İskoçya’da yeni bir bağımsızlık referandumunu tetikleyebilir. İskoç hükümeti, İngiltere’nin kendilerini de peşinden sürükleyerek AB’den ayrılmasına karşı olduğunu pek çok kez yineledi.

Brexit ertelenirse ne olacak?

Ancak parlamentonun çoğunluğu daha önce yapılan bir oylamada anlaşmasız Brexit’e karşı olduğunu ortaya koyduğundan, yapılacak yeni oylamada da milletvekillerinin bu yönde irade belirtmesi en güçlü ihtimal olarak gösteriliyor.

Ancak bu senaryo da bu kez hükümetteki sert Brexit yanlısı bakanların istifasını beraberinde getirebilir. Onları, iktidar partisi içinde bağımsız bir parti gibi hareket eden sert Brexit yanlısı Avrupa Araştırma Grubunun yaklaşık 70 üyesinin istifası da izleyebilir. Bu milletvekillerinin bir kısmı önceki ay kurulan Brexit Partisine geçebileceği gibi, yeni bir parti de kurabilir.

İngiltere’de geçen ay Brexit politikaları nedeniyle iktidar partisinden 3, ana muhalefetteki İşçi Partisinden 8 milletvekili istifa ederek Bağımsız Grup adı altında birleşmişti.

Parlamentonun anlaşmasız Brexit’i reddetmesi durumunda, yarın Brexit tarihinin ertelenmesi seçeceği oylanacak. Bu konuda hükümetin sunacağı önergenin en fazla haziran sonuna kadar kısa bir ertelemeyi öngörmesi bekleniyor ancak milletvekilleri verecekleri değişiklik teklifleri ile bu süreyi uzatabilirler.

Uzun süreli bir erteleme kararı çıkması durumunda, İngiltere’nin mayıs ayında yapılacak Avrupa Parlamentosu seçimlerine de girmesi gerekecek. Bu da, ülkenin AB’den ayrılma sürecine ilave bir komplikasyon anlamına gelecek.