Turp gibi olmanın yolu turptan geçer
‘Turp gibiyim’ yani ‘çok sağlıklıyım’ demek isteyen kim varsa turp yesin. Kıştayız. Akşam sofralarının katığı turpun mevsiminde… Sıcak mizaçlı olan turp, soğuk ve serin günlerde yenildiğinde vücudu ısıtır. Yabanî turp ve bahçe turpu şeklinde iki türü vardır. Bahçe turplarının ise kara, kırmızı, beyaz gibi kabuk renklerine göre isimlendirilen çeşitleri var. Kabuğu renkli ise de içi çoğunlukla beyaz olur.
Özellikle yabanî tür olarak bilinen karaturpun kökü 50 cm kadar aşağı inebilir. Bu yüzden bayır turpu da denilir. ‘Eşek turpu’denilen yabanî turplar ise tıbbî bitki sınıfındadır.
Aslına bakarsanız turpun gerçek mevsimi şubat, marttır. Ancak her şey gibi onun da mevsimi karıştı. O yetiştiği tarlayı halı gibi kapatır. Sarı veya mor çiçekleri yazın tohuma kalır. Lakin günümüzde genellikle hibrit, ticari, kötü tohumdan ekildiği için, turpun da tadı tuzu yok. Ama siz siz olun turp ekecekseniz, gerçek Anadolu tohumlarını bulup onlardan ekin. Tohumu çoğaltıp ekmek isteyenlere verin ki, onlar ekildikçe sizin de amel defterinize sadaka yazılsın.
Unutmadan, turp tohumu romatizmalı yerlere sarılsa yakı görevi görür.
İddia o ki, eskiden ağır işlerde çalıştırılan kölelere güçten düşmesin ve hastalanmasın diye, soğan, sarımsak ve turp yedirilirmiş. Hazmı zor olduğundan mideleri dertli olanlar dikkat etmeli. Özellikle çok keskin olan karaturp, midede bulantıya neden olur, çok yenildiğinde kusturabilir. Az yenildiği zaman tembel mideleri harekete geçirerek yararlı olur.
Turp keskin lezzetiyle içi ısıtan, salgıyı arttırarak hazmı kolaylaştıran nefis bir iştah ilacıdır. Kansızlıktan şikâyeti olanlara, cılız çocuklara bol bol yedirilmesi tavsiye edilir. Kırmızıturpu çerez gibi yiyin. Arınma (detoks) için baharda suyunu çıkarıp için.
- TURP SUYU ŞURUBU
- Özellikle taşı olanlar, siyah turpun suyunu çıkarıp, cam kavanoza koyun. İçine turp suyunun iki katı gerçek kara kovan balı ekleyin. Bir süre bekletip her yemekten ve yatmadan önce bir çorba kaşığı için. Bu şurup, öksürüğe çok iyi gelecektir. Beyaz turp suyu şurubu ise mide hastalıkları hariç pek çok rahatsızlığa iyi gelir. Isıtıcı olduğundan, boğaz hastalıklarına şifa verir. Solunum yolları iltihapları için mükemmel bir ilaçtır denilebilir.
ASTIMLILAR BU DA SİZE
Astımı olanlar, uzun süre tazeliğini koruyan turp şurubu hazırlamalılar. İyi bir karaturpu çok ince olarak dilim dilim kesin. Gerçek saf limon suyunun üstünü kapatacak kadar ekleyin. Ağzını kapatıp bekletin ki, bunun ömrü hayli uzundur. Yemek aralarında bu kıyılmış turplardan birkaç kaşık alabilirsiniz. Gözleriniz yaşaracaktır. Sakın arkasından su içmeyin. Bu yanma çok yararlıdır. Bir süre sonra da zaten alışırsınız.
- ROMATİZMANIZ MI VAR?
- Romatizma veya damar sertliği şikâyetiniz varsa, limonlu turp suyuna devam edin. Hatta karaturptan hazırlanmış bir lapayı ağrıyan bölgenize tatbik edin. Turp lapası orayı ısıtıp ağrılarınızı hafifletir.
TURP ÇORBASI
Turpun yapraklarını toplayıp kurutun, öveleyip toz yapın. İster tek başına çorbasını yapın, isterse de diğer çorbalarınıza ekleyin. Lezzetli ve besleyici olduğunu göreceksiniz.
- BASURLULAR SİZE YASAK
- Basur memesi gibi bir hastalığınız varsa bu turp tariflerinden siz de uzak durun. Hazmı zor olan her şey gibi turp da sizin hastalığınızı artırır. Mideye iyi gelmediğini söylemiştik ama ülseriniz varsa ve diş etleriniz zayıfsa karaturpu ağzınıza alın çiğneyin, çiğneyin, çiğneyin… Ama ülserliler az, diş rahatsızlığı olan daha sık tekrarlamalı.
UYKU DERDİNİZ Mİ VAR?
Uykusuzluk çekiyorsanız her iki baldırınıza kıyılmış turp lapası sarın. Başınıza hücum etmiş olan kanı aşağı çekeceği için rahat edip, uykuya dalacaksınız.
- DİNAMİT Mİ FİŞEK Mİ?
- Yarım asır evvel ahirete yolcu ettiğimiz Dr. Hafız Cemal merhum, turpla ilgili şu ilginç cümleyi kuruyor: “Ne olursa olsun, yabanî turpun bir dinamitten farksız olduğunu unutmayın. Çok dikkatle kullanılmalıdır. Ama pek zevkli bir fişek olduğunu da söylemeliyim!” Hafız Cemal’e benzer bir tarifte Messeque’den: “Yabani turp, ‘patlayıcı madde’ye benzer bir bitkidir: Hem çok iyi, hem de çok kötüdür. Küçük dozlarda organizmaya dinamizm kazandırır, fazla dozlarda ise onu dinamitler!”
YABANÎ TURP
Yabanî turp, bahçe turpuna göre çok iridir. Yapraklarının boyu zaman zaman 1,5 metreyi bulabilir. Nehir, göl ve gölet kenarlarında daha çok görülür. Çiçekleri beyaz, taçlı, çok kokulu ve küçüktür. Pekliğe, zehirlenmelere, asalak kurtlara, karaciğer, böbrek, idrar kesesi, kulak, akciğer ve deri hastalıklarına karşı kullanılan tıbbî bir bitki olup, ölçüsü çok mühimdir. Öksürük, boğmaca, bronşit, zatülcenp, zatürre, astım, romatizma, albümin, ödemler, gut, idrar yolları taşları, baş dönmeleri, bayılmalar, siyatik, belkemiği ağrıları, migren ve diş ağrılarında ölçüye riayet şartı ile kullanılır. Organizmanın tümü için tonik, güçlendirici, uyarıcıdır. Karaciğerin dostudur.
PEMBE TURP
■ Pembe turp, iştah açıcı olduğu gibi, C vitamini eksikliğinde ortaya çıkan skorbüte karşı etkilidir.
■ Uyarıcı olup, idrarı söktürür.
■ Solunum sistemini kapayan birikintileri temizler.
KARATURP
Pembe turptakilere ilave olarak karaturp,
■ Bronşit,
■ Boğmaca
■ Romatizma
■ İdrar yolları hastalıkları
■ Böbrek koliklerinin tedavisinde oldukça iyi bir besindir.
■ Safrakesesi ve böbrek taşlarını eritir.
EKME VE TOPLAMA ZAMANI
Turp ekmenin en uygun mevsimi ilkbahardır. İkinci ekim ise yaz ortasıdır. Yapraklarıysa ilkbaharda taze iken toplanmalıdır. Tohumlarıysa sadece yazın alınır.