Karz-ı Hasen VakfıEvlenmek isteyene faizsiz borç desteği

Karz-ı Hasen Vakfı hangi amaçlarla kuruldu?

Gençlerin evliliği geciktirdiklerini ve geciktirmekten kaynaklı da bazı ciddi problemlerle karşılaştıklarını gözlemliyoruz. Evlenme arifesinde düğün ve ev kurma masrafları için ya bankalardan faizli borç alınıyor ya da sosyal çevreden borçlanıyorlar, maalesef sonrasında da çiftlerin öz saygılarına zarar veren durumlar ortaya çıkıyor. Benzer hikâyelere yakın çevrelerinde sıklıkla şahit olan gençler, evliliği uzak bir hedef olarak görüyor. Bu konu, toplum olarak yönetmemiz gereken çok önemli bir husus. Peygamber Efendimiz (s.a.v.)’in yoğun bir şekilde “gençleri evlendiriniz” tavsiyesi var. Herkes gençlerin geç evlenmesinden dert yanıyor ama çözümüne yönelik pek bir şey yapılmıyor.

O halde asıl amaç evliliğin önündeki engellerden birini kaldırmak…

Elbette… Gençlerimiz eğitimlerini tamamlayıp hemen iş bulmuş olsalar bile, güncel maaşları düğün için yeterli olmuyor. Mâlum ev kurmak için bir miktar toplu paraya ihtiyaç oluyor. Ebeveynlerinin imkânları da zayıfsa, evlilik masraflarına güçleri yetmiyor. Aslında bu durum anlık bir nakit ihtiyacından oluşuyor. Dolayısıyla ileride bu parayı kazanabilme imkânı, takılarla bunu yönetebilme fırsatı var. Bu problemleri çözme konusunda bir duyarlılık ortaya koymaya gayret ediyoruz. Konunun özünde gençlere faizsiz borç vererek onları evlenmeye teşvik ediyoruz. Daha müşahhas ifade etmek gerekirse, mesela bir gencimiz İstanbul’da mâkul şartlarda bir evlilik için 50-60 bin lira harcama yaptığı zaman, bunu aylık bin veya iki bin lira olarak geri ödeyebilme zemini doğurursak, takıda da belki bir miktarını telafi etme imkânı olursa, gençlere evlenme konusunda kolaylık sağlarız düşüncesiyle yola çıktık.

Faizsiz borç

Faizsiz diyorsunuz, ancak birde paranın değer kaybı meselesi var. Gençler borcu aldıkları kadar mı ödeyecekler, nasıl bir usûl takip ediyorsunuz?

• Temel amacımız gençleri evlilik için faizden uzak tutmak. Faiz kesin bir şekilde haram kılınmış Müslümana.
• • Biz vakıf olarak paranın enflasyon karşısında değer kaybını karşılıyoruz.
• • Hiçbir şekilde bir vade farkı veya organizasyon ücreti talep etmiyoruz evlenecek çiftlerden.

Teorik olarak bir kolaylık gibi gözüken faizli krediler, ana paranın üzerine faiziyle birlikte geri ödeme sürecinde gençler üzerinde ekonomik ve psikolojik bir külfet oluşturuyor. Meselenin bir başka boyutu daha var; gençlerimiz okumuş, bir işe girmiş, zekât veya bağış almak istemiyor. Borç olduğu zaman makul ve mantıklı geliyor kendisine.

Son yıllarda gençlerin evliliği geciktirdiği veya evlenmeye olumlu bakmadığı biliniyor. Neden evlenmeyi geciktiriyorlar ve bununla ilgili sizin görüşünüz nedir?

Evlenmenin geciktirilmesi tarafların harcama kalemlerinin yüksek olmasının yanı sıra eğitim ve kariyer yönetmeyle ilgili algıdaki problemlerden kaynaklanıyor. Gençler birbirlerini beğenip nişanlansalar bile temel ihtiyaç kabul edilen giderleri karşılayamadıkları için evlenmeyi geciktiriyorlar. Bu geciktirmeden kaynaklı da çeşitli sosyal sıkıntılar ortaya çıkıyor. Evlenmeden ayrılmalar, nikâhsız birliktelikler, ailelerden gizli kıyılan nikahlar gibi farklı komplikasyonlara sıklıkla şahid oluyoruz.

• İstatistiklere baktığımızda
• • Kadınlarda evlenme yaşı
• 2001 22.7 iken,
• 2019 25’e çıkmış.
• • Erkeklerde evlenme yaşı
• 2001 26 iken
• 2019 27.9’a çıkmış.
• Evlenme yaşının gecikmesi nüfus artış hızını da etkiliyor. Sosyal, psikolojik ve aile içi ilişkilerinde de büyük sıkıntıları beraberinde getiriyor.

Güzel borç vermek

Siz de bu gecikmeyi önlemek için hayırlı bir girişimde bulundunuz, bilmeyenler olabilir Karz-ı Hasen ne demek, biraz açsanız…

Karz-ı Hasen mefhumu Müslümanlar üzerine bir emirdir, ama zamanımızda unutulan bir haslettir. Karz-ı Hasen “güzel bir şekilde borç vermek” demektir. Kuran-ı Kerim’in 6 yerinde ‘Karz-ı Hasen’ mefhumu geçiyor. Bakara suresi 245. ayet: “Kim Allah’a güzel bir borç verirse, Allah ona kat kat fazlasını verir. Daraltan da Allah’tır, genişleten de. Zaten Onun huzuruna çıkarılacaksınız” buyurulur.

Bizim inancımızda nasıl ki, birey topluma karşı sorumluysa, toplum da bireye karşı sorumludur. Mefhum olarak baktığımızda Kuran-ı Kerim’de bu sorumluluk çerçevesinde infak, bağış, zekât emirleri vardır, bunlar karşılıksız vermeyi gerektirir. Karz-ı Hasen ise karşılığı belli bir tarihte geri almak şartıyla borç verilen bir mekanizmadır. Burada kilit nokta, “karşılıksız” olmasıdır. Yani herhangi bir menfaat olmaksızın birisine borç vermekten söz ediyoruz. Maalesef günümüzde yitirilmiş bir haslet. Biz şahsen bugünkü kapitalist dünyanın ekonomik saldırıları karşısında iki önemli direnç noktası görüyorum: Karz-ı Hasen ve kooperatifçilik.

Karz-ı Hasen sadece evliliğe yönelik değil, tüm ticari, sosyal faaliyetlerde borç verme kabiliyetini kapsar. Ama biz vakıf senedimizde sadece aile boyutuyla sınırlandırdık. Çünkü imkânlarımız sınırlı.

33 yaşını geçmemiş olması lazım

Vakfın işleyişi nasıl olacak, her isteyen başvurabilecek mi?

Karz-ı Hasen Vakfı’nın yanında bir de Genç Yuva kooperatifi kurduk. Ticaret bakanlığının onayladığı tüzük çerçevesinde bu kooperatifi de sadece evlilik için borç verme üzerine tanımladık. Gençlerimiz, www.gencyuva.org vasıtasıyla borç başvurusunda bulunuyor. Orada bazı sorularımız ve belge isteklerimiz var.

• Bu kooperatif ve vakıf, evlenmek isteyip de evlenme konusunda toplu nakit
• • İhtiyacı olanlara borç veriyor.
• • Hiçbir şekilde faiz almıyor.
• • Hiçbir organizasyon parası almıyoruz.
• • Dövize veya enflasyona endeksli bir tutumumuz yok.
• • 50 bin lira aldıysa 50 bin lira olarak geri ödüyor.
• • Evlenmek, ilk evliliği olması şart ve 33 yaşını geçmemiş olması lazım.
• • Erken evliliğe yönlendirme açısından yaş sınırı koyduk.
• • Bize beyan edeceği çeşitli evraklarla birlikte bir de kefil istiyoruz. Müracaat bu şekilde tamamlanmış oluyor.

Verdiğimiz para standart değil

Müracaat yapıldıktan sonra nasıl bir süreç işliyor?

Müracaat yapıldıktan sonra borç verme komitemiz davete uygun görürse, gelin veya damat adayını davet ediyor veya uzaktaysa internet üzerinden görüşme sağlanıyor ve ne kadar paraya ihtiyacı olduğunu soruyoruz. Verdiğimiz para standart değil, ihtiyacına, harcama kalemlerine ve geri ödeme kabiliyetine göre değişiyor.

Diyelim ki, komite 50 bin lira borç verilebileceğine karar verdi. Geri ödeme meselesi konuşuluyor bu sefer. Diyelim ki 15-20 bin lirasını takıda ödeyebileceğini, kalanını da bin veya bin beş yüz, imkânı dâhilinde aydan aya ödeyebileceğini beyan ediyor. Bizim nakit akışımıza uygunsa “peki kardeşim” diyoruz, gerekli borç evraklarını imzalıyoruz karşılıklı. Nikâh dairesinden randevu aldığında parasını gönderiyoruz. Talep edilen miktar ve geri ödeme planı eğer nakit akışımıza uygun değilse makul bir seviyeye çekiyoruz. Enflasyona karşı paramız zaten kayboluyor, bu kaybolan kısmı hayır sahiplerinin bağışlarıyla ikame ediyoruz. Ama nakit akışımızı korumak oldukça önemli, başka türlü sistemi yürütme şansımız yok

Paranın kaynağı neresi?

Paranın kaynağı Karz-ı Hasen Vakfı. Hayır sever insanlar vakfa bağış yapıyor. Karz-ı Hasen Vakfı da kooperatifin ortağı olduğu için kooperatife borç veriyor. Bütün bu organizasyonun hâmisi de Mavera Vakfı. Mavera Vakfı hem kooperatifin ortağı, hem de Karz-ı Hasen Vakfı’nın kurucularından.

Henüz çok yeni ama bu sistemle borç alan gençlerimiz var mı?

Henüz resmi açılışını yapmamakla beraber, Şu ana kadar 18 gencimize borç onayı çıktı, 15 kişiye ödeme yaptık. Hatta tahsilat bile yaptık. Eylül’de başladık borç vermeye. Her salı komite toplanıyor, borç verilecek kişilere karar veriliyor. Daha yolun başındayız ama ben hayırsever insanlarımızın özellikle de çalışanlarına destek olmak isteyen işverenlerimizin bu sistem üzerinden çok güzel işlere imza atacaklarına inanıyorum.

Borç isteyemeyen aileler var

Gençler böyle bir fırsatı ilk duyduklarında nasıl tepki veriyor?

İlk duyduklarında bir mânâ veremiyorlar. “Babası oğluna vermiyor bu zamanda” diye espri yapanlar bile var. Biz infak vermediğimiz için, bizim muhataplarımız belli bir ekonomik gelire sahip gençlerden oluşuyor. Hiçbir şekilde imkânı olmayanlara dönük infak yoluyla yapılan evlilik yardımları başka bir alan, bu noktada bazı belediyelerin ve vakıfların faaliyetleri oluyor. Biz Karz-ı Hasen mefhumu, hasleti, usûlü, yöntemi üzerinde duruyoruz. Borç para, ödeyebilme kabiliyeti olan ve ödemeye iradesi olanlara verilir.

Geçen gün bana bir düğün davetiyesi geldi. Ailenin durumunun kötüye gittiğini bildiğim için bu imkândan söz ettim. Adam ne dualar ediyor. Kredi kartı dolmuş, belli bir sosyal statüsü var, kimse bilmiyor hangi çatının altında ne hikâyeler var. Bizim hedefimiz işte bunlar. Fakir insanların durumu zekâtlarla, el birliğiyle bir şekilde çözülüyor zaten. Bunlar çözülemiyor, söyleyemiyorlar, zekât kabul etmiyorlar. Mülkü var diyelim, geçici olarak parası yok. Bunlar neden evlenmeye mani olsun ki?

Yani Kur’an’ın ifadesiyle halini arz edemeyen miskinler / zenginken başına gelen bir hâl nedeniyle varlığını kaybedenler…

Aynen öyle. Ayrıca düşünün yeni mezun bir avukatı, mühendisi veya bir başka mesleği düşünün, unvanı avukat, mühendis, sosyolog ancak henüz yeterli birikimi yok, düzenli bir geliri var kısa sürede toparlayacak ekonomisini. Bizim yapmaya çalıştığımız ötelenmiş / ertelenmiş hedefleri gerçekleştirmeye mütevazı bir katkı sunarak hızlandırma, ailenin bir an evvel kurulmasını sağlamak. Bu bizim tarihimizden gelen, dinimizin bize sunmuş olduğu bir değer. Eğer paydaşlar bu işe sahip çıkarlarsa yürür. Borç alan arkadaşımız borcunu zamanında öderse bu müessese sonraki nesillere de hizmet eder. Hepsinden önemlisi ekonomik yetkinliği olan hayır sahiplerinin katkılarıyla bu türden girişimler süreklilik kazanıyor, bizim an itibariyle kasamızda büyük paralar yok. Hayır sahipleri bize bağışta bulundukça, biz de gençlere borç olarak veriyoruz. Sonra o borcu geri tahsil edip, tekrar yeni evlenecek olanlara yeniden borç olarak vermeye devam edeceğiz.

Ya parayı ödeyemezse?

Ödemede gecikme varsa arkadaşlarımız arayıp problemi öğrenecek. Ödemiyor mu ödeyemiyor mu? Ödemiyorsa hukukî işlemleri başlatıyoruz. Eğer ödeyemiyorsa yapılandırmaya gidiyoruz. Üç-beş ay bekliyoruz. Naçar ödeyemedi, o zaman Ayet-i Kerime, “ödeyemeyenleri silerseniz sizin için daha iyi olur” diyor. Biz de en sonunda bunun borcunu sileceğiz. Ama silerken de Karz-ı Hasen Vakfı’na dönüp bu kişinin borcunu ödeyemeyeceğini, fakirleştiğini, zekât alabilecek kabiliyete büründüğünü söyleyeceğiz. Karz-ı Hasen de zekât fonundan bu kişinin borcunu ödeyecek. Kooperatif yine parasını almış olacak. Sigortayı öyle kurduk. Henüz öyle bir safhaya gelmedik tabi ki. Borç verdiğimiz için bizdeki bağışlar zekât kaynaklı değil. Tamamen infak ve bağış, hayırseverleri de buradan bilgilendirmiş olalım.

Vereceğiniz paranın üst sınırı var mı?

Bir sınır yok, mâkul harcama sınırı var. Şu ana kadar en yüksek 60 bin lira verdik. İhtiyaçlara göre değişiyor. Diyelim ki beş yıldızlı otelle ilgili bir harcama müracaatı kabul edilmez. “İki yüz gram altın başlık parası vereceğim” derse olmaz.

Dünkü yanlışa yeni yanlışlar ekleniyor

Gençlerin evlenmeyi geciktirme sebeplerinin başında ekonomi geliyor. Sizin bu girişiminiz teşvik edici olur mu?

• Teşvik edici olur elbette ama bizim cürmümüz küçük.
• • Türkiye’de yılda beş yüz elli bin civarında insan evleniyor.
• • Boşanma hızı artıyor, evlenme hızı azalıyor, dolayısıyla bekârlık artıyor.
• • Ebeveynsiz büyüyen çocuk oranları artıyor.

Bunun nedenleri sadece ekonomik de değil. Nafaka problemi var mesela. 5 gün evli kalıyor, ömür boyu nafaka ödüyor.

Nafakayla ilgili düzenleme yapılacağı söyleniyor mecliste. Bu konuda ne düşünüyorsunuz?

Geçmişten gelen bir takım yanlışlar vardı, ama bugün onun yerine başka yanlış ikame ediyoruz. Dolayısıyla aile kurumumuza bomba atıyoruz. Biz Karz-ı Hasen Vakfı olarak sadece borç veren bir mekanizma olmayacağız. Evlilikle ilgili, aileyle ilgili her türlü sosyal araştırma, eğitim faaliyetleri, evlenme danışmanlığı, çocuk eğitim danışmanlığı gibi faaliyetleri de yapacağız.

Şu anda sosyal medyada veya televizyonlarda evlilik ve aile meseleleri ne kadar gayri ahlâkî ele alındığı ortada. Nihaksız birliktelikleri, eşcinselliği öne çıkaran birçok motivasyon var. Bu motivasyonlara direnç noktalarından birisi sağlıklı bir evlilik ve sağlıklı bilgi edinme. Sadece para vermekle olmaz, bilgi vermek, moral motivasyon vermek, destek vermek; herhangi bir problem olduğunda bir danışma ve rehberlik mekanizması gerekiyor.

Şimdiki disiplinler farklı

Mehir ve nafaka mevzusu da karıştırılıyor hep. İslam’ın hükmü olan mehirle kanunların belirlediği nafaka arasında nasıl bir fark var?

İslam hukukundaki mehir, o günkü/evlenme sırasındaki toplum dinamikleriyle paralel gerçekleşen bir yükümlülük. O zaman evlenme boşanma disiplinleriyle şimdiki disiplinler farklı. Şu anda kadının aleyhine olan yanlış uygulamalardan yola çıkarak, bu sefer de aslında erkeğin aleyhine gözükse bile her ikisinin aleyhine olan daha başka yanlışlıklar yapıyoruz. Evlenmenin, boşanmanın zorlaştırıldığı ve ekonomik nedenlere dayandırıldığı bir sistem var.

Şu veya bu nedenle eşler birbirine mahkûm değil, ama en ufak bir problemde çözümü boşanmada aramak da ayrı bir felaket. Özellikle kadınlarımız boşandıklarında tekrar evlenme taraftarı olmuyorlar. Biz ihtiyaç sahiplerine yardım edeceğiz endişesiyle evlilik kurumunu yok ediyoruz. Nafaka denilen şey sadece çocukların eğitimi ve gelişimi üzerine uzun süreli olması lazım, kadınların şahsında kısa süreli olması lazım. İslam hukukunda da bu böyledir.