Karabağ’da eve dönmek de kolay değil
Azerbaycan’ın Karabağ'ı işgalden kurtarmasının ardından yurtlarına hasret duyan vatandaşlar da vatanların doğru heyecanlı bir yolculuğa girişti. Yıllar önce topraklarından edilen yaklaşık 1 milyon Azerbaycanlı, farklı şehirlere göç etmek zorunda kalmıştı. Azerbaycan ordusunun işgal edilmiş topraklarını kurtarmak için başlattığı harekât sonrası sağlanan ateşkes ile 50 bine yakın insan evlerine kavuşurken, bölgedeki imar çalışmaları da hız kazandı.
Azerbaycan ordusunun 27 Eylül 2020'de Ermeniler tarafından işgal edilmiş toprakları için başlattığı harekâtta, 5 kent merkezi, 4 kasaba ve 286 köyün kurtarılmıştı. Bunun üzerine Ermenistan, 10 Kasım'da yenilgiyi kabul ederek işgal altında tuttuğu Dağlık Karabağ bölgesinden çekilmiş, son olarak da Ağdam, Lâçin ve Kelbecer illerini yakıp yıkarak boşaltmıştı.
Ermeniler, 28 yıldır işgal altında tuttukları yerlerde tüm yapıları ve hatta ağaçları bile ateşe vererek bölgeden kaçmışlardı. 16 Ocak günü edinilen bilgiye göre 77 sığınmacı daha Ermenistan'dan Dağlık Karabağ’a güvenli bir şekilde nakledildi. Rus kaynaklarına göre bu son nakille birlikte, 14 Kasım 2020’den bu yana evlerine dönenlerin sayısının 49 bin 638’e ulaşmış oldu.
Kasım 2020’de, Azerbaycan ordusu 28 yıllık işgali bitirip stratejik kent Şuşa'yı Ermenistan işgalinden kurtarmış, bu zafer sonrası Hankendi şehrinden Ermeni göçü başlamıştı. Binlerce Ermeni şehri terk ederken kilometrelerce kuyruk oluşmuştu.
Ermeniler bileti kesti: Tek yön Rusya
Öte yandan Ermeni Milletvekili Naira Zohrabyan, Rusya'nın Ermenistan vatandaşlarına kapılarını açmasının ardından birçok kişinin Moskova'ya göç için harekete geçtiğini söyledi. Zohrabyan, “Moskova'ya sadece gidiş için bilet alıyorlar. Bilet fiyatları 800-900 dolara kadar yükseldi. Ermenistan son 30 yılın en büyük göçüyle karşı karşıya” dedi.
Türkiye-Azerbaycan Parlamentolar Arası Dostluk Grubu Başkanı Necdet Ünüvar’a göre ise 1994’e dek süren Ermeni işgaliyle yurdundan edilen Azerbaycan Türklerinin sayısı yaklaşık 1 milyondur. Ünüvar, “6 şehirde yerleşik olan 1 milyon nüfus, Azerbaycan'ın değişik şehirlerinde göçmen hayatı yaşıyor" demektedir.
Yıl Yıl nüfus değişimi
Bölgedeki işgal öncesi nüfus dağılımı ise şu şekildeydi;
- Yıl aralığı Türk Ermeni
- 1823-1827 %91 %8,4
- 1828-1830 %64,8 %34,8
- 1831-1886 %41,5 %58,2
- 1897-1915 %45,3 %53,5
- 1917 %40,2 %52,3
- 1920 %4-5
1920 yılına gelindiğinde ise Dağlık Karabağ'da Türk nüfusu yaklaşık yüzde 5-6'ya kadar düşmüştü. 3 yıllık süre içinde oranın bu denli düşmesinin tek nedeni ise 1918-1920 yıllan arasında yaşanan katliamlardı. 1994 yılına kadar devam eden savaşta 1 milyon Azerbaycanlı Dağlık Karabağ’da yerinden edilirken, 230 bin Ermeni ise Azerbaycan topraklarından Karabağ ve çevresine göç etmişti.
Şimdi ise göç sonrası yanan evler ve gelen insan nüfusunun yerleştirilmesi için iskân politikalarına hız verildi. İşgalden kurtarılan bölgelerin imarında, yurtlarından yıllardır uzak kalan göçmenlerin istek ve düşüncelerine başvurularak bölge yeniden inşa edilecek.
Mayınlar kasıtlı döşendi
23 Kasım'dan bu yana Karabağ'da 530 hektarlık bir alan ve 201 kilometreden fazla yol mayınlardan temizlendi, 751 bina kontrol edildi ve 23 bin 530 patlayıcı madde etkisiz hâle getirildi. Azerbaycan Dışişleri Bakanlığı, Ermenistan'ın işgal döneminde Kelbecer'de döşediği mayınlara ilişkin yaptığı açıklamada, bölgedeki mayınların, ateşkes anlaşmasından sonra geri çekilmek zorunda kalan Ermenistan güçlerince kasten yerleştirildiği ve Azerbaycanlılara zarar vermek niyeti olduğu belirtildi. Haziran ayının hemen başında Kelbecer'de mayın patlaması sonucu 2'si gazeteci 3 Azerbaycan Türkü can verdi. 10 Kasım’daki ateşkesten bu yana toplamda 20 kişi Ermenilerin döşediği mayınların kurbanı oldu.