Cezayir ziyareti Macron’a yaramadı

Konuyu iyice kavramak için geçmişe bakmamız gerekiyor. Cezayir eski bir Fransız sömürgesi olduğuna göre ülkenin birinci resmî dili Arapçanın ardından doğal olarak Fransızcanın gelmesi bekleniyor. Nitekim diğer bütün Frankofon ülkelerde olduğu gibi bugüne dek böyleydi. Ancak Cezayir hükümeti, yaşanan gerginlikler ve diplomatik ilişkilerin kopması nedeniyle basın toplantısında Fransızca yerine İngilizceyi tercih etti. Dahası, Cezayir daha ileri bir adım atarak okullardaki ders müfredatından Fransızcayı çıkarıp, İngilizceyi ana yabancı dil olarak kullanma kararı aldı.

Cezayir’i aşağılamıştı

İplerin kopuşu 2021’in Ekim ayına uzanıyor. Macron, Le Monde gazetesine ne demişti bir hatırlayalım.

“1962 sonrası Cezayir ulusu bir anıt geliri üzerine inşâ edildi. Tüm sorun Fransa gibi gösteriliyor. Cezayir’in bir ulus olarak inşâsı izlenmesi gereken bir fenomendir. Fransız sömürgesinden önce Cezayir ulusu var mıydı? Soru bu. Daha önce de burada sömürgeciler vardı. Türkiye’nin Cezayir’de oynadığı rolü ve kurduğu hâkimiyeti tamamen unutturabilmesi beni büyüledi. Tek sömürgecinin biz olduğumuzu açıklamak, bu harika. Cezayirliler buna inanıyor.”

Bu, Cezayir halkını ve devletini resmen aşağılamaktı. Cevabı da ağır oldu. Cezayir, Paris büyükelçisini geri çağırdı ve Barkhane Operasyonu kapsamında Mali’ye uçan Fransız ordusuna hava sahasını kapattı.

Cezayir devletinin bu kararları gayet yerinde. Çünkü Cezayir’in kanlı bağımsızlık savaşında milyonlarca Cezayirliyi hunharca katleden Fransa’nın bugüne dek özür bile dilemediğini biliyor muydunuz? Nitekim Cezayir Cumhurbaşkanlığından yapılan yazılı açıklama gayet net:

“Macron’un yorumları, 1830-1962 yılları arasında Fransız sömürgeciliğine karşı yiğitçe direnişle kendilerini feda eden 5 milyon 630 bin şehidin hatırasına kabul edilemez bir hakarettir.”

Mevzu Cezayir’i yine sömürmek

Macron’un daha dün alçakça hakaret ettiği Cezayir’e dümen kırmasını, Avrupalı beyaz adamın çıkarcı kimliğinden başka bir gerekçe açıklayamıyor. Macron tek de gitmedi üstelik. Âdeta Cezayir’e çıkarma yaptı. Ekonomik, siyasî, akademik ve kültürel alanlarda 90 kişilik bir heyet kendisine eşlik etti. Macron ziyareti “dostane” olarak nitelemiş olsa da sebep gayet açık. Rusya doğal gazı kesince, perişan hallere düşen AB’nin Cezayir gazına ihtiyacı var. Cezayir, dünyanın en büyük on gaz üreticisi arasında yer alıyor çünkü.

Avrupa’nın Rusya ve Norveç’ten sonra üçüncü büyük tedarikçisi konumundaki Cezayir, söz konusu İtalya olunca ilk tedarikçidir mesela. Üç boru hattı Cezayir gazını Avrupa’ya bağlıyor.

• - Mağrip-Avrupa boru hattı Fas’tan geçiyor.
• - Medgaz, İspanya’ya ulaşıyor.
• - Enrico Mattei boru hattı da Tunus’tan İtalya’ya geçiyor.

Rota İtalya'ya kaydı

Batı Sahra dosyasıyla ilgili gerginlikler nedeniyle Cezayir 31 Ekim 2021’de sözleşmenin sona ermesinden bu yana İspanya hattını kapattı. Cezayir ve Madrid arasındaki işbirliği, İspanya Başbakanı Pedro Sanchez’in Sahra meselesinde Fas’ın yanında durmasıyla zarar gördü. Cezayir, 2002 yılında imzalanan “dostluk, iyi komşuluk ve işbirliği” anlaşmasını askıya aldı. İspanya opsiyonu gündemden düşen Cezayir, Avrupa’ya ihracatını artırmak için İtalya’ya yöneldi.

Cezayirli Sonatrach şirketi ile İtalyan Eni arasındaki işbirliğiyle Cezayir gaz ihracat hacminin 2023’ten itibaren 9 milyar m3/yıl artması hedefleniyor. Böylece İtalya, Avrupa için bir gaz merkezi olmayı, özellikle bu gaz boru hattının yılda 33 milyar metreküpe kadar taşıyabilmesini istiyor. Cezayir’i İspanya’ya bağlayan Medgaz’ın dört katı bir rakam bu.

Cezayir’in gaz üretim kapasitelerini artırma arzusu yabancı şirketlere paha biçilmez fırsatlar sunuyor. Özellikle Cezayir; Nijerya ve Nijer ile Sahraötesi gaz boru hattı için bir mutâbakat anlaşması imzaladığından beri bu böyle. Afrika’nın ilk rezervi olan Nijer gazını Transmed aracılığıyla Avrupa’ya yeniden dağıtmak için Cezayir’e taşımayı amaçlayan mega bir proje mevcut.

Paris kan kaybediyor

Yaşanan gerginliklere rağmen Cezayir, pandemi krizinin ortasında 2020’de yaklaşık 7 milyar avroluk ticaret hacmi ve Cezayir topraklarında kurulan 450 Fransız şirketi ile hâlen Paris yönetimi açısından önemli bir ekonomik ortak. Cezayir’deki Fransız yatırımları yüzde 36 ile finans ve sigorta faaliyetleri alanında yoğunlaşıyor. Bunu yüzde 29 oranında otomotiv, ilaç ve tarımgıda sektörleri arasında paylaşılan imalat sanayi izliyor. Bununla birlikte başta Çin ve Türkiye olmak üzere diğer bölgesel ve uluslararası güçlerin rekabeti karşısında son on yılda Fransa’nın gerilediği de bir gerçek. Rusya ise yüzde 67’lik pazar payıyla Cezayir silah piyasasına hâkim durumda.