Silicon Valley Bank SVB ve Signature Bank Neden Battı? Yeni Bir Kriz mi Kapıda?

Silicon Valley Bank, 1983 yılında ABD’nin batı yakasında Silikon Vadisi’nde yeni kurulmuş ve büyümek için yatırıma ihtiyaç duyan teknoloji şirketlerini finanse etmek amacıyla kurulmuş bir bankadır. Amerika’nın 16. büyük bankası iken ve 2022 sonu itibarıyla 212 milyar dolar varlığa sahipken iflas etmiştir.

Peki, bu iflasın perde arkasında hangi etmenler var?

Teknik terimlerle boğulmadan en basit hali ile açıklamak gerekirse FED’in faiz arttırımları nakit sıkıntısını doğurdu. Bunun sonucunda bazı müşteriler bankadan para çekmeye başladı. SVB de bu talepleri karşılayabilmek için tahvil portföyünü zararına satmaya başladı.

Olacakları önceden sezen mevduat sahipleri paniğe kapılıp bir anda tüm mevduatlarını çekti. Tüm bunların sonucunda banka, bir günde 42 milyar dolarlık çok büyük ve ani bir mevduat çıkışı ile karşılaştı. Mevduatın bir gün içerisinde bu kadar hızlı bir şekilde çekilmesi de SVB’nin mevduat yapısı ile alakalı denilebilir. SVB’nin mevduat yapısını açıklamak bağlamında da şöyle bir örnek verebiliriz: 1 milyon adet bireysel müşterinin her birinin 1000 dolar mevduatı olduğu bir A bankası ve 1000 adet kurumsal müşterinin her birinin 1 milyon dolar mevduatının bulunduğu bir B bankası düşünelim. Bir piyasa paniği halinde B bankasının mevduatları daha hızlı çekilecektir. SVB’nin de teknoloji şirketlerini finanse eden bir yapısı olması nedeniyle kurumsal mevduatının çok yüksek miktarda olması ve herkesin birbirinden haberdar olarak birdenbire çekmesi onu bu duruma getirdi. Yani bir diğer deyişle belli kesimlerde kümelenmiş yüksek miktarda kurumsal mevduat yapısı likidite riski oluşturdu, vade uyumsuzluğu ve mevduat konsantrasyonu nedeniyle zor duruma düşmüş oldu.

Peki, işler bu raddeye gelmeden önce devlet eliyle veya kurum içi bir önlem alınamaz mıydı?

Öncelikle şunu söylemekte fayda var: Elbette, bu duruma gelmeden önce bunların önlenmesi için ABD’de bazı yasa ve regülasyonlar mevcut. Fakat 2018’de dönemin ABD Başkanı Donald Trump tarafından büyüklüğü 250 milyar doların altında olan bankalar için raporlamalarda ve stres testlerinde bir miktar esnemeye gidildi. Şu anda ise bu konunun detayları uzmanlar tarafından inceleniyor. Bu gibi krizleri fark etmeye yönelik sistemin kurgulanmasıyla ilgili bir problemin olup olmadığı, varsa bu problemin ortaya çıkmasında regülasyonların 2018 yılında gevşetilmesinin ne derece etkili olduğu uzman raporları ile cevaplanacak sorular arasında. Ama muhtemelen bu krizden de çıkarılacak ders şu: Mali varlıklarının büyüklüğüne bakılmaksızın tüm finans kurumları büyüklüklerine göre belirli stres testlerine tabii olmadıkça zaman zaman böyle risklerin karşımıza çıkabilecek olması.

Peki Silicon Valley Bank’ın ardından Signature Bank’ı iflas ettiren sebepler nelerdi?

Amerika Birleşik Devletleri ya da en azından iktidardaki demokratlar kripto paraların üzerine tüm güçleriyle gelmeye devam ediyor. Bazılarının “boğma operasyonu” ismini verdiği bu süreçte çok acayip şeyler yaşanıyor. Kripto borsasının en büyük bankası olan ve bünyesinde geleneksel para piyasaları ile kripto borsaları arasında geçiş sağlatan ve 7/24 açık olan bir teknoloji altyapıları var olan Silver Gate’in ortadan kaldırılmasının ardından, şimdi de Signature Bank battı veya kimilerine göre batırıldı.

Kimilerine göre batırıldı denmesinin sebebini açıklamadan önce Silver Gate’in batış sürecinden kısaca bahsetmek gerek. Önce bankanın kripto paraları teminat gösterip kredi vermesi gerekçe gösterilerek üzerine bir soruşturma yönlendirildi. Bunun üzerine mevduat sahipleri paniğe kapıldı ve bu da bankayı batışa sürükledi. Yani bu bankayı iflasa sürükleyen etmen kripto ile olan ilişkisiydi. Signature Bank’ın batışının nedenlerine inmeden önce Silver Gate’i anlatmanın sebebi de aslında bu. Çünkü Signature Bank’ın da Silver Gate gibi bir kripto para dönüşüm altyapısı vardı. Fakat kripto varlıklarla ilişkisi Silver Gate’e nazaran çok daha sınırlıydı ve daha da sınırlamaya niyetlilerdi. Üstelik Silver Gate’de olduğu gibi kripto teminatlı kredi vermiyorlardı, sadece kripto borsaların nakdini tutuyorlardı ve bu rakam da totale baktığımızda 118 milyar dolar toplam bilançoda 16 milyar dolar gibi küçük bir yer kaplıyordu. Bu kadar sınırlı bir kripto ilişkisine rağmen batırıldılar. Bu durum piyasalarda FED’in üzerinde çalıştığı yeni ödeme sisteminde kendisine hiçbir rakip istememesinden kaynaklandığı şeklinde yorumlanıyor. Yani FED, geleneksel finans dünyası ile kripto pazarları arasında hiçbir ilişki istemiyor.

Konuyla ilgili Signature Bank’ın bir yönetim kurulu üyesi “Kesinlikle kurumumuzun iflas riski yoktu, bilançomuz çok kuvvetliydi. Sadece kripto borsasına sıkı bir mesaj vermek için üzerimize geldiler.” şeklinde bir tweet attı. Bu açıklamanın ardından Signature Bank’ın kripto varlıklarla olan ilişkisi yüzünden batırıldığı iddiası da kuvvetlenmiş oldu. İşin enteresan yanı ise Signature Bank’ın üzerine, diğer batan Silicon Valley ve Silver Gate’de olduğu gibi, bir mevduat sahipleri saldırısı “Bank Run” var mıydı, onun bile bilinmemesi.

Silicon Valley Bank’ın iflası Amerikalıların deyimiyle “Does your bank have your money?” (Bankanız paranıza sahip mi?) yani “Bankadan alacak olduğunuz para gerçekten bankanızın hazinesinde var mı?” gibi bankacılık ortaya çıktığından beri çok klişe olan bir soruyu tekrar gündeme getirirken Signature Bank’ın batışı kripto paraları nasıl etkileyecek? Devlet eliyle önlemler devam mı edecek? Tüm bu soru işaretleri ile önümüzdeki günlerde Amerikan ve Dünya bankacılık sistemlerinde hareketli günlerle karşılaşacağız gibi duruyor.