Türkiye’nin ilk uçak fabrikasının kurucusu, yerli ve milli girişimci: Nuri Demirağ

Türkiye'nin ilk uçak fabrikasının kurucusu, ilk demiryolu müteahhidi ülkemize büyük hizmetlerde bulunan Nuri Demirağ, vefatının 62. yıl dönümünde saygıyla anılıyor.

Demiryolları yapımına büyük katkıda bulunduğu için Gazi Mustafa Kemal Atatürk tarafından kendisine Demirağ soyadı verilen Nuri bey yaşamı boyunca yeniliklere öncülük eden başarılı bir iş adamıydı.

Nuri Demirağ, iş yaşamına 1903’te Ziraat Bankası’nda devlet memur olarak başladı. 1910’da ise Maliye Bakanlığı’nın sınavını kazanarak maliye memuru oldu, Beyoğlu Gelirler Müdürlüğü’nde memur olarak İstanbul’a atandı. Kısa süre sonra da Hasköy Mal Müdürlüğüne yükseldi.

Yükseköğrenimini de tamamlayan Nuri bey ,1918’de maliye müfettişi oldu.

Beyoğlu, Galata taraflarında memuriyet görevini sürdüren Nuri Bey yöneticisiyle sorunlar yaşayarak istifasını verdi.

Nuri Bey, maliye müfettişliğinden istifa ettikten sonra yabancıların tekelinde olan sigara kağıdı ticareti işine girdi. Eminönü’nde küçük bir dükkan açarak ilk Türk sigara kağıdı üretimini başlattı.

1012 kilometrelik Samsun – Erzurum, Sivas – Erzurum, Afyon – Dinar hattını kardeşiyle birlikte 1 yılda bitiren Nuri beye bu başarısından sonra olmuş ve Atatürk tarafından kendisine Demirağ soyadı verilmişti.

Başarılı işadamı Nuri Bey, 1931’de İstanbul Boğazı’na köprü projesini başlatsa da bu projesi hükümetten onay almadı.

1. Nuri Demirağ yüzde yüz Türk malı bir uçak yapılması gerektiğini her platformda vurgulamaktaydı. Bu konuya şu ifadeleri kullanmıştı: "Avrupa'dan, Amerika'dan lisanslar alıp tayyare yapmak kopyacılıktan ibarettir. Demode tipler için lisans verilmektedir. Yeni icat edilenler ise bir sır gibi, büyük bir kıskançlıkla saklanmaktadır. Binaenaleyh kopyacılıkla devam edilirse, demode şeylerle beyhude yere vakit geçirilecektir.Şu halde Avrupa ve Amerika'nın son sistem teyyarelerine mukabil, yepyeni bir Türk tipi vücuda getirilmelidir"

Yerli uçak üretimi için kollarını sıvayan büyük girişimci Nuri Demirağ, öncelikle İstanbul Beşiktaş’ta atölye olarak kullanılacak bir bina yaptırdı. Asıl fabrika ise Sivas Divriği’de kurulacaktı. Demirağ ayrıca İstanbul Yeşilköy’de Elmas Paşa Çiftliğini satın alarak burada uçuş sahası, uçak tamir atölyesi ve hangarlar yaptırdı.

Uçak pilot hatasından kaynaklanan bir sebeple düşmesine rağmen Türk Hava Kurumu aldığı kararla kamuoyunu adeta şaşkına çevirdi. Türk Hava Kurumu daha önceden verdiği siparişleri iptal ederek havacılık çalışmalarını sekteye uğrattı.

Nuri Demirağ, Türk Hava Kurumunu mahkemeye verdi; ancak mahkemeden çıkan karar Demirağ'ın aleyhine oldu.

Nuri Demirağ test uçuşlarının yeniden yapılması isteğini defaatle dile getirdi. Birkaç kez dönemin Cumhurbaşkanı İnönü’ye mektup yazmasına karşın İnönü'den olumlu bir karşılık alamadı.

Dönemin Cumhurbaşkanı İsmet İnönü, Nuri Demirağ’ı zenginlikten başı dönmekle itham etmeye başladı.

Son çare olarak İsmet İnönü'nün de Demirağ'a sahip çıkmaması Türkiye’nin ilk uçak üretim serüveninin sona ermesine neden oldu. Büyük hayallerle kurulan uçak fabrikası kapandı.

1945’te siyasete katılan Nuri Demirağ, Milli Kalkınma Partisi’ni kurdu. 1946 ve 1950 seçim döneminde meclise giremeyen Demirağ 1954 seçimlerinde adaylığını Demokrat Parti’den koydu. Bu seçim döneminde Sivas Milletvekili oldu.

Nuri Demirağ, milletvekilliği görevi boyunca çölleşme, enerji, köprüler, barajlar, tarım ve hayvancılıkta yaşanan gerileme hakkında çalıştı.

Hiç bitmeyen mücadelesiyle akıllara kazınan Nuri Demirağ, 13 Kasım 1957’de hayata gözlerini yumdu.